گزارش «فرصت امروز» از شیوه های نوین پرورش ماهی / سرمایه گذاری در قفس زیر آب

روند رو به رشد تقاضای جهانی برای پروتیین آن هم از نوع سالم و مغذی موجب شده گرایش ها به سمت استفاده از گوشت ماهی نیز افزایش یابد. از طرفی با شیوه های نادرست صید، نسل بسیاری از ماهیان نابود شده و این پروتیین به گستردگی سابق در دسترس انسان ها نیست. پرورش ماهی در محوطه های محصور مانند استخرها از جمله گزینه هایی بوده که تاحدودی کمبود ماهی را جبران کند، اما شیوه های نوینی برای صید ایجاد شده که چند سالی می شود وارد ایران نیز شده است.

پرورشی که به نوعی در دل خود دریا انجام و از آن با عنوان پرورش ماهی در قفس یاد می شود. در دنیا سالانه بیش از یک میلیون تن انواع مختلف ماهیان دریایی تولید می شود كه میزان قابل توجهی از آن از طریق قفس های دریایی تولید می شود. در واقع در اغلب کشورهای مستعد و صاحب این صنعت، در مناطق ساحلی و آب های کم عمق ساحلی و همچنین در خورها، دریاچه ها یا خلیج های کوچک که امواج کوتاه و آب های آرام دارند، استفاده از قفس های شناور کوچک در دستور کار قرار می گیرد.

همچنین در آب های دور از ساحل با عمق بیشتر و دریاچه های بزرگ پشت سدها که از عمق مناسبی برخوردارند و جریان آب در آنها حتی در حد بسیار کم، همیشه وجود دارد، از قفس های شناور بزرگ جهت پرورش ماهی استفاده می شود. در این گزارش براساس آمار و اطلاعات موجود و در گفت وگو با فخرالدین احمدی، عضو هیأت مدیره اتحادیه فروشندگان پرنده و ماهی به این نوع جدید از پرورش ماهی پرداخته ایم.

تولید جدی تنها دوسال سابقه دارد

فخرالدین احمدی، عضو هیأت مدیره اتحادیه فروشندگان پرنده و ماهی در مورد سابقه تولید ماهیان قفسی در ایران می گوید: حدود دو سال است که پرورش ماهی در قفس در شمال کشور به صورت فعال آغاز شده و ماهی های سردآبی مانند قزل ماهیان در این بخش پرورش داده می شوند. این کار با همه مشکلاتی که دارد، اما با کمی صبر و حوصله می تواند راهی مناسب برای درآمدزایی و اشتغال زایی باشد.

از آنجا که تاکنون بحث پرورش ماهی بیشتر در محیط های بسته مطرح بوده است، این نوع پرورش از گونه ای دیگر است و پرورش ماهی در قفس های تعبیه شده در دریا صورت می گیرد که سختی ها و البته مزایای خاص خود را دارد. این سیستم، سیستمی طبیعی است و از گزند باد و توفان و ماهی های گوشت خواری که امکان دارد بچه  ماهی ها را از بین ببرند و بخورند، در امان نیست.

اما مزایای این نوع از پرورش ماهی، رشد ماهی در اکوسیستم طبیعی دریاست. بنابراین طعم و مزه واقعی ماهی را دارد تا جایی که به دلیل لذیذ بودن به این ماهی ها، ماهی لذیذ هم می گویند، چون کیفیت این ماهی به دلیل تغذیه مداوم و رشد در دریا بسیار بالاست. استفاده از املاح طبیعی دریا، پلانکتون ها و. . . هم رشد سریع ترشان را رقم می زند و هم کیفیت شان را بهبود می بخشد، بنابراین نسبت به ماهیانی که در استخر پرورش می یابند، کیفیت بالاتری دارند.

احمدی درمورد قفس های محل پرورش ماهی ها می گوید: محفظه ای پولیکایی است که با تور محصور می شود و ماهی ها در آن پرورش می یابند. این قفس ها دارای ابعاد مختلف هستند. بعضی ها طول و عرض برابر دارند و حدود 15متر طول، 15متر عرض و 15متر ارتفاع دارند و دایره ای شکل هستند. قفس که وارد دریا می شود، بخشی روی آب قرار دارد و به عمق 10متر در آب قرار می گیرد که ماهی ها مشکلی برای تنفس نداشته باشند.

بچه  ماهی های 15 تا 20گرم را وارد این قفس ها می کنند که امکان خروج از تور را ندارند. قفس ها بین 15 تا 20کیلومتر از ساحل دورند و نگهبانانی دارند که غذا و سرکشی را انجام می دهند. همچنین افرادی درجه آب را می سنجند و پزشکانی که ماهی ها را بررسی کرده و تحت مراقبت قرار می دهند.

ماهی های قابل پرورش

ماهی  ازون برون که از خانواده فیل ماهیان است و از آنها تحت عنوان ماهیان خاویاری یاد می شود و آزاد ماهیان که قزل آلا از این خانواده است از جمله ماهیانی هستند که برای پرورش در قفس از آنها استفاده می شود. این ماهی ها هم دوره ای هستند چون مثلا ماهی قزل آلا در دمای بالای 16درجه تلفات می دهد و از بین می رود.

به همین دلیل از اوایل اسفند بچه  ماهی های قزل آلا را درون قفس قرار می دهند و در نهایت تا خرداد باید جمع شوند، چون بعد از این تاریخ به دلیل بالارفتن دمای آب، تلفاتش بالا می رود. اما ماهی ازون برون در هر شرایطی می تواند رشد کند و خودش را با هر دمایی وفق می دهد. الان پرورش ازون برون رو به رشد است، چون توجیه اقتصادی بالایی هم دارد.

قابل ذکر است که ماهی ازون برون ماهی گرمابی است و قزل آلا سردآبی است. علاوه  بر گوشت این ماهی، بحث خاویار هم در این ارتباط مطرح است. به این صورت که ماهی ازون برون بعد از 9سال به سن بلوغ می رسد و خاویار تولید می کند که ارزش اقتصادی بالایی دارد؛ هم ارزش صادراتی دارد و هم ارزش عرضه در بازار داخلی.

وی اضافه می کند: در حال حاضر در نوشهر و بندرترکمن بیشترین سرمایه گذاری انجام شده است. در جنوب هم بحث پرورش در قفس ماهی هامور به دلیل استقامت بالایی که دارد، مطرح شده است. در همین زمینه در منطقه قشم پروژه ای در حال احداث است. البته هنوز کار اصولی در این زمینه انجام نشده و در جنوب کماکان بحث پرورش ماهی و میگو در استخرهای سنتی مطرح است.

لازم است که مشوق های دولتی مانند اعطای وام های کم بهره و تسهیلات قابل توجهی در این زمینه وجود داشته باشد و در اختیار افراد علاقه مند قرار  گیرد که به این نوع پرورش ماهی ترغیب شوند. زیرا این کار، سرمایه گذاری نوپا و جوانی محسوب می شود که تازه پایه های اولیه اش گذاشته شده است، بنابراین به سرمایه های اولیه هنگفتی نیاز دارد.

احمدی همچنین اشاره می کند: با توجه به تجاربی که سایر کشورها در این زمینه دارند، سرمایه گذاری در این زمینه توجیه اقتصادی دارد. بنابراین دولت باید امکانات و تسهیلاتی در اختیار علاقه مندان قرار دهد. چون به نوعی ریختن سرمایه  در آب است و بخش خصوصی نمی تواند همه ریسک های این حوزه را به تنهایی متحمل شود. از طرفی تولید در سال اول ممکن است به بازگشت همه سرمایه منجر نشود و نوع سرمایه گذاری باید ادامه دار باشد تا در سال های بعد موجب برگشت سرمایه شود.

تولید 2 میلیون تنی قفسی ها

مدیرعامل اتحادیه تکثیر و پرورش آبزیان هم در این ارتباط گفته کل تولید محصولات شیلات از طریق صید و پرورش حدود 650 الی 700هزار تن بوده، اما با اجرای پرورش ماهی در قفس تولید ماهیان در قفس به 2 میلیون تن خواهد رسید.

ارسلان قاسمی مدیرعامل اتحادیه تکثیر و پرورش آبزیان کشور همچنین در مورد پرورش ماهی در قفس می گوید: با توجه به امکانات و توانمندی های کشور، پرورش بسیاری از ماهیان در قفس امکان پذیر بوده و از طرفی در استان های مازندران و گلستان و هرمزگان و بوشهر در مورد پرورش ماهیان خاویار در قفس اقداماتی انجام شده و گفتنی است که با این شیوه می توانیم تولید محصولات شیلات را در کشور افزایش دهیم.

وی اضافه می کند: طبق آمار سال گذشته کل تولید محصولات شیلات از طریق پرورش حدود 650 الی 700هزار تن بوده اما با اجرای پرورش ماهی در قفس تنها تولید ماهیان در قفس به 2 میلیون تن خواهد رسید. مدیرعامل اتحادیه و تکثیر و پرورش آبزیان یادآور می شود که در کشور ما به سبب تخریب محیط زیست و فقدان آب شیرین این طرح می تواند جایگزین مناسبی برای صید و پرورش آبزیان باشد.

ظرفیت 90هزار تنی هرمزگان

براساس آمار و اطلاعات اداره توسعه ماهیان دریایی و سایر آبزیان سازمان شیلات استان هرمزگان، مطالعه كلی توسعه پرورش ماهیان دریایی در قفس از سال 1379 تا 1381 توسط شركت Refa از كشور نروژ با كمك كارشناسان سازمان شیلات ایران نشان می دهد که تولید بیش از 90هزار تن از گونه های بومی و غیربومی از قبیل ماهیان سوكلا، شانك، هامور، سی باس آسیایی، تون ماهیان،  صبیتی، شوریده، راشگو و... در قفس های دریایی برآورد شده است.

همچنین براساس گفته های رئیس سازمان شیلات ایران، برای توسعه پرورش ماهی در قفس، متقاضیان و سرمایه گذاران می توانند از تسهیلات منابع صندوق توسعه ملی بهره مند شوند. حسن صالحی در ادامه می گوید: مطابق سیاست های بانکی، با توجه به میزان تولید باید 20درصد آورده از سوی سرمایه گذاران پرورش ماهی در قفس و مابقی از طریق وام بانکی تأمین شود.

بنابراین متقاضیان برای سرمایه گذاری در پرورش ماهی در قفس می توانند با مراجعه به ادارات کل شیلات و نظام مهندسی کشاورزی استان های ساحلی برای دریافت موافقت اصولی اقدام و پس از استعلام، مجوز فعالیت خود را دریافت کنند. پس از صدور مجوز فعالیت، متقاضیان می توانند با درخواست وام از طریق ادارات کل شیلات استان های ساحلی از تسهیلات بانکی استفاده کنند.

ارتباط با نویسنده: tkhajehgiri@gmail.com