سد بختیاری 50 متر تعدیل ارتفاع شد

خالی ماندن برخی سدها که سال‌ها از زمان آغاز آبگیری آنها می‌گذرد نشان می‎دهد که برخی محاسبات مهندسان آب کشور صحیح نبوده‌ و اهداف طرح هیچ‌گاه برآورده نشده ‌است. به همین دلیل متولیان بخش آب تصمیم گرفته‌اند طرح‌های مدیریتی خود را مورد بازبینی قرار دهند. برای اطلاع یافتن از جزییات این اقدامات گفت‌وگویی با مجتبی کرد، کارشناس دفتر فنی و طرح‌های شرکت مدیریت منابع آب ایران ترتیب دادیم.

تجدیدنظر در پروژه‌های سدسازی، در کدام مناطق متمرکز شده ‌است؟

بحث بازنگری سدها یکی از مصوبات شورای‌عالی آب در سال 93 بوده ‌است. البته قبل از این مصوبه هم طرح‌های تدوین شده در استان‌ها مورد بازبینی قرار می‌گرفتند. تغییرات سیستم آبی کشور و شرایط رژیم هیدرولوژیکی ایران به‌ویژه در سال‌های اخیر، با شرایط نرمال فاصله زیادی دارد. از آنجا که در سدهای در حال اجرا آمارهای هیدرولوژیکی مختوم به یک دهه قبل بود، ناگزیر شدیم در پروژه‌های سدسازی تجدیدنظر کنیم.

ضمن آنکه مسئله مدیریت یکپارچه منابع آب را در این بازنگری مورد توجه قرار داده‌ایم. بازنگری در طرح‌ها براساس برخی اولویت‌ها انجام شد. این بازنگری با همکاری سایر دفاتر در شرکت مدیریت منابع آب ایران پیگیری می‌شود. از جمله طرح‌هایی که در ابعاد و احجام سازه‌های آنها تجدیدنظر انجام شده می‌توان به سدهای تالوار و مشمپا در استان زنجان، احمد بیگی در اردبیل، نرگسی در فارس، بختیاری در لرستان و گلمندره در خراسان جنوبی اشاره کرد. البته اعداد ابلاغ شده به استان‌ها برای تعدیل احجام، به هیچ‌وجه قطعی نیست و با نظر مشاوران این پروژه‌ها نهایی خواهد شد.

تعیین اولویت برای تجدیدنظر در طرح‌ها بر چه اساسی بوده‌ است؟

با توجه به پیچیدگی‌های حوضه و اشتراکات ذی‌نفعان اولویت‌ها تعیین شده ‌است. مهم‌ترین مسئله موردنظر در تجدیدنظر طرح‌ها، به‌روز شدن تخصیص منابع آب در آنهاست. زیرا با مشخص شدن اعداد تخصیص برای یک طرح، بدون شک در میان ذی‌نفعان توقع ایجاد خواهد شد. حال اگر منابع کافی برای پاسخگویی به این توقعات در اختیار نداشته باشیم، زمینه نارضایتی آنها فراهم می‎شود. از آنجا که آمار هیدرولوژیکی استفاده شده برای طرح‌هایی که تخصیص آنها در سال 85 تعیین شده مختوم به سال 85 نیست و حداقل شش سال قبل این تخصیص‌ها تعیین شده، بسیاری از این تخصیص‌ها باید تغییر کند. زیرا تغییر در شرایط محیطی، این مسئله را به ما دیکته می‌کند. بنابراین تلاش می‌کنیم با استفاده از به‌روزترین آمارها، میزان تخصیص منابع را اصلاح کنیم. البته در دسترس بودن آمارهای به‌روز و فعال بودن کارگاه‌های پروژه‌ها نیز برای در اولویت قرار گرفتن طرح‌ها به منظور بازنگری آنها، بی‌تاثیر نبوده است.

البته برخی طرح‌های حساس و مهم هم وجود دارند که در حال حاضر برای آنها تخصیص به‌روز‌شده نداریم. اما می‌دانیم که شرایط و میزان منابع آبی آنها تغییر کرده‌ است. به همین جهت جلساتی برای این مناطق برگزار شده و به مسئولان آنها اعلام کرده‌ایم که براساس سناریوهای مختلف، آمادگی لازم برای تغییر تخصیص‌ها و تعدیل طرح را داشته باشند.

فقط کاهش بارش‌ها و آورد رودخانه‌ها سبب تجدیدنظر در احجام سد شده‌ است؟

خیر، کاهش آورد رودخانه به دلیل کم شدن باران، افزایش جمعیت در بالادست و برداشت بیشتر از سرشاخه‌ها و حتی تغییر شرایط کیفی آب سبب می‌شود که در ابعاد یک سد تجدیدنظر شود. یعنی ممکن است برای یک سد کاربری شرب تعریف شود اما کاهش کیفیت آب سبب شود که این سد دیگر در بخش شرب کاربردی نداشته باشد. در نتیجه ابعاد سازه و حتی کاربری سد در بازنگری‌ها تغییر خواهد کرد.

مهم‌ترین عاملی که تجدیدنظر در طرح‌های سدسازی را به دنبال داشته کدام است؟

تعداد استان‌های ذی‌نفع در یک پروژه حساسیت‌های اجرای یک طرح آبی در منطقه را بالا می‌برد. در برخی موارد منابع آب در چند استان مشترک بوده و اجرای هر پروژه‌ در بخشی از این حوضه، زمینه بروز مشکل بین سایر استان‌های ذی‌نفع با محل اجرای پروژه را فراهم می‌کند.

یعنی فقط مسائل اجتماعی سبب شده که در طرح‌های سدسازی تجدیدنظر شود؟

هر کدام از عوامل اجتماعی، اقتصادی، میزان منابع آب حوضه یا حتی افق‌هایی که برای استان دیده شده با وزن‌های مختلف در تجدیدنظر طرح‌ها دخالت داشته ‌است. همه این عوامل سبب شده حوضه‌هایی که حساسیت بیشتری دارند، زودتر تعیین‌تکلیف شوند. اگرچه در حال حاضر تمرکز روی مناطقی است که حساسیت بیشتری دارند اما به محض فارغ شدن از این پروژه‌ها، بازنگری در سایر مناطق نیز پیگیری می‌شود.

سد بختیاری چقدر تعدیل ارتفاع شده است؟

سد بختیاری حدود 50 متر کاهش ارتفاع داشته است. البته این اعداد نهایی نیست اما به احتمال زیاد همین عدد برای سد بختیاری تایید خواهد شد.