زمین‌های دولتی به تملک مسکن اجتماعی درمی‌آیند

پس از وقفه چند ماهه‌ای که در تدوین و تکمیل طرح ابتدایی دولت برای اجرای مسکن اجتماعی به وجود آمد حالا این طرح گام‌های بعدی خود را با سرعت برمی‌دارد. چند روز پس از آنکه شورای عالی رفاه به ریاست معاون اول رییس‌جمهور کلیات طرح مسکن اجتماعی را تصویب کرد تا عملا نخستین وعده وزیر راه و شهرسازی در حوزه بازار مسکن به چرخه قانونی و اجرایی وارد شود حالا خبرها نشان از آن دارد که دولت گام‌های نخست را برای شناسایی اقشار هدف طرح و اجرای آن برداشته است. روز گذشته مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن رسما اعلام کرد که کار شناسایی و سنجش شرایط زمین‌های دولتی برای استفاده از آنها در طرح مسکن اجتماعی آغاز شده و وزارت راه و شهرسازی تلاش می‌کند با استفاده از ظرفیت موجود در این زمین‌ها کار اجرای طرح مسکن اجتماعی را کلید بزند. 

طبق گفته‌های پژمان جدا از شهرهایی که هنوز در آنها زمین‌های دولتی با شرایط و مختصات مسکن اجتماعی وجود دارد، وزارت راه و شهرسازی برنامه‌ریزی کرده در شهرهایی که این ظرفیت پایین آمده نیز با استفاده از اطلاعات موجود نزد مدیران شهری مقدمات ابتدایی کار را برای اجرای طرح مسکن اجتماعی فراهم کند. صحبت‌های مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن به این نیز محدود نشده و ضمن خبر دادن از این موضوع که سازمان‌های مختلف اجرایی زیر پوشش وزارت راه و شهرسازی در مسکن اجتماعی فعالیت خواهند کرد، اعلام کرده در حال حاضر 8 هزار خانوار که در آنها معلولیت بیش از دو عضو به ثبت رسیده و اطلاعات آنها نزد بانک‌های اطلاعاتی موجود است، در صف استفاده از امکانات مسکن اجتماعی قرار گرفته‌اند. 

هرچند بحث استفاده از ظرفیت‌های مغفول مانده زمین‌های دولتی موجود در کلانشهرها از سال‌ها پیش مطرح بوده و اجرای طرح مسکن اجتماعی با این شرایط می‌تواند به استفاده دوباره از آنها کمک کند اما این مسئله که زمین‌های باقیمانده دولتی در کدام بخش از کلانشهرها قرار دارند و آیا می‌توان از آنها برای زندگی شهری استفاده کرد یا دوباره به حاشیه‌نشینی دامن زده خواهد شد سوالی است که ذهن بسیاری از کارشناسان را به خود مشغول کرده است.

باید عرضه و تقاضای مسکن به تعادل برسد

یک کارشناس بازار مسکن معتقد است، اجرای طرح‌هایی مانند مسکن مهر یا مسکن اجتماعی تا زمانی که شاخص دسترسی خانوار به واحدهای مسکونی را افزایش داده و نسبت به بهبود شرایط بازار کمک کند، مثبت خواهد بود و این امر بخشی از گره‌های موجود در بازار را باز می‌کند. مصطفی نظرپور، در گفت‌وگو با «فرصت امروز» تصریح کرد: دولت طبق قانون مقید شده که مسکن مهر را تکمیل کند. حالا اگر بناست درکنار آن طرحی شبیه به مسکن مهر یا با ویژگی‌های خاص نسبت به آن ساخته شود، می‌تواند مورد استفاده مثبت باشد. به خصوص اینکه مسکن در ایران امری بحران‌زاست و عدم توجه به آن می‌تواند در آینده برای کشور مشکلاتی را به‌وجود آورد.

به گفته وی، نگاه یکجانبه و کلی به بازار مسکن بخشی از مشکلات را مغفول می‌گذارد زیرا مسائل و معضلاتی که در بازارهای جنوب و مرکز کلانشهرها وجود دارد قطعا برای ساکنان شمال شهر هیچ محلی از اعراب ندارد و از این رو اگر بخواهیم طرح‌هایی مانند مسکن اجتماعی را در قالب بازاری که شمال شهر را مورد توجه قرار می‌دهد، بررسی کنیم، قطعا راه را به خطا رفتیم.

تهران ظرفیت افزایش جمعیت ندارد

در کنار نگاه مثبت موجود برای پیگیری طرح مسکن اجتماعی و البته استفاده از ظرفیت‌های موجود در زمین‌های دولتی برای ساخت آن نگاهی ناشی از تردید نیز هنوز برای اجرای این طرح وجود دارد. ابوالفضل قناعتی، عضو شورای شهر تهران در گفت‌وگو با «فرصت امروز» تاکید می‌کند که با توجه به مشکلاتی که در حال حاضر گریبانگیر شهر تهران بوده و نشان‌دهنده به پایان رسیدن ظرفیت‌هاست، اگر بخواهیم همچنان مسائل مسکنی موجود را به دوش پایتخت بیندازیم، قطعا راهکار ما جواب نمی‌دهد.

به گفته وی، بحث مسکن مهر و جواب ندادن آن در طول سال‌های گذشته نیز یکی از اصلی‌ترین مشکلاتی است که تهران با آن دست و پنجه نرم می‌کند. وقتی حاشیه‌ها را در اطراف کلانشهر زیاد کنیم قطعا بار شغلی و اقتصادی آن دوباره به شهر بازمی‌گردد و این یعنی هیچ یک از گره‌های موجود هنوز باز نشده‌اند.  وی با بیان اینکه باید به جای شهرسازی جدید تلاش کنیم مهاجرت به شهرهای بزرگ کاهش پیدا کند اظهار کرد: هرچند در حال حاضر شهرداری برمبنای اختیاری که قانون به آن داده امکان فروش تراکم را دارد که البته با توجه به نیاز موجود در شهر گریزی نیز از آن وجود ندارد حتی در شرایط فعلی نیز نمی‌توان از رشد و گسترش تهران جلوگیری کرد.

حال اگر قرار باشد طرحی به بزرگی مسکن اجتماعی دوباره در محدوده شهری پایتخت ساخته شده و باری جدید بر دوش شهر بیندازد مشخص نیست که وضعیت تامین زیرساخت‌هایی مانند آب و برق که حتی امروز نیز در شرایط بحران قرار دارد یا خدمات زیر بنایی لازم چگونه تامین خواهد شد و اهداف دولت در اجرای مسکن اجتماعی چطور شکل می‌گیرد. با توجه به اینکه هنوز طرح مسکن اجتماعی در مرحله گمانه‌زنی قرار داشته و تا اجرای نهایی و استفاده متقاضیان از آن راه و فاصله زیادی باقیمانده هنوز نمی‌توان مخاطرات موجود در مسیر آن را با قاطعیت اعلام کرد. اما قطعا بحث استفاده از زمین‌های دولتی هم دارای ظرفیت‌هایی است که در سال‌های گذشته مغفول مانده و هم می‌تواند خط گسترش حاشیه‌نشینی و البته ساخت خانه‌هایی را که هیچ تقاضای برای آنها وجود ندارد، افزایش دهد.