ریال، مهمان ناخوانده‌ای که از اقتصاد ایران نمی‌رود

بانک مرکزی یک بار دیگر زمزمه حذف صفر از پول ملی را آغاز کرده است. به گزارش «فرصت امروز» پس از حدود نیم دهه سکوت بانک مرکزی در مورد حذف صفر از پول ملی، ولی‌الله سیف اعلام کرده است که زمانی‌که به تورم پایدار تک‌رقمی برسیم، بهترین زمان برای اجرای برنامه حذف صفرها از پول ملی خواهد بود؛ گرچه در شرایط فعلی حرفی از این موضوع نمی‌زنیم اما آمادگی لازم را ایجاد کرده‌ایم و چنانچه به شرایط باثبات برسیم، این برنامه را عملیاتی خواهیم کرد.

وی تاکید کرده است که دستیابی به تورم پایدار تک رقمی، شرایط خاصی را می‌طلبد؛ بنابراین باید استنباط کنیم که آیا ثبات لازم ایجاد شده یا خیر؟ و هر زمان که این اتفاق بیفتد، برنامه حذف صفرها اجرایی خواهد شد. رئیس کل بانک مرکزی ادامه داد: حذف صفر یکی از اقداماتی است که در آینده جزو اولویت‌های بانک مرکزی است، اما برای این اقدام باید تورم به یک درجات قابل قبولی برسد.

تلاش صورت گرفته

حذف صفر از پول ملی در دوره ریاست محمود بهمنی بر بانک مرکزی کلید خورد. ریال با وجود حضور نزدیک به 8 دهه در اقتصاد ایران هنوز نتوانسته است جای خود را در میان مردم باز کند و با وجود ثبت ریال در معاملات رسمی و اسناد دولتی و ترازنامه‌های شرکت‌ها اما بسیاری از مردم در معاملات روزمره خود به جای ریال از تومان استفاده می‌کنند. این فرآیند ذهنی خود موجب برخی مشکلات در معاملات خرد شده و بروز برخی اشتباهات در محاسبات دادو ستدهای مردم را با مشکلاتی مواجه می‌کند.

اما با این وجود بانک مرکزی اگر چه تلاش‌هایی را در این زمینه به عمل آورد و همزمان اقدام به راه‌اندازی سایت نظر‌سنجی در مورد تغییر واحد پولی ایران کرد اما با پایان یافتن دولت، این طرح بانک مرکزی بی‌نتیجه و برای دوره ریاست ولی الله سیف به میراث ماند. استدلال بانک مرکزی در مورد پیش‌نیاز کاهش تورم برای حذف صفر پول ملی شاید ناظر به اثرات روانی این اقدام در اقتصاد باشد. بانک مرکزی قصد دارد تا همزمان با کاهش تورم و کاهش انتظار مردم برای افزایش قیمت‌ها، صفرها را حذف کند تا به این ترتیب بتواند به پذیرندگی جامعه در برابر این تغییر کمک کند.

معیاری برای ناکارآمدی ریال

علی عسگری‌مارانی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در این باره گفت: کاهش صفر از پول ملی تنها می‌تواند اثر روانی در جامعه بگذارد. به‌عنوان مثال کشورهایی که در آنها دلار جریان دارد و برابری پولی آنها نسبت به ما قوی‌تر تلقی می‌شود (کشورهایی مثل آمریکا و کانادا) می‌بینیم که هنگام خرید تا سنت آخر را به خریدار باز می‌گردانند اما در کشور ما وقتی به خرید می‌رویم به جای 100 یا 200 تومانی، چسب زخم یا آدامس و شکلات می‌دهند و در برخی موارد همین‌ها را هم نمی‌دهند. وی افزود: در گذشته هم این بحث مطرح شده بود که صفرها را از پول ملی حذف کنند و همان زمان هم تاکید شده بود که اثرات این کار تنها روانی خواهد بود. 

مارانی تاکید کرد: معیار کاربردی بودن یک پول را باید در معاملات خرد آن سنجید. در حال حاضر در معاملات خرد ریال کارایی خود را از دست داده است و قادر نیست در دادو‌ستدها ارزش واقعی پول مردم را به آنها بازگرداند. در حال حاضر ساده‌ترین هزینه‌هایی که مردم برای معاملات خرد روزانه‌شان پرداخت می‌کنند، مواردی مانند کرایه تاکسی و اتوبوس، خرید نان و مواردی از این قبیل است که هیچ‌کدام از آنها زیر 1000 تومان نیست و کلیه پرداخت‌ها بالای این مقدار است. بنابراین در عمل پول خرد زیر 1000تومان در حال از دست دادن کارایی خود است.

وی افزود: حذف صفر از پول اگر به‌گونه‌ای مدیریت شود که پول خرد در معاملات مردم به آنها برگردانده شود و از این حالت بی‌ارزش بیرون بیاید، اقدام درستی خواهد بود. از طرف دیگر با توجه به‌رواج بیش از پیش خریدهای الکترونیک، شرایط برای حذف صفر از پول ملی فراهم شده است. در حال حاضر ما می‌بینیم که چک‌پول‌ها نقش اسکناس‌های درشت را بر عهده گرفته‌اند. با حذف صفرها می‌توان این چک‌پول‌ها را از معاملات خارج و به جای آن اسکناس‌های درشت را جایگزین کرد.

چالش موقتی که با حذف صفرها ایجاد می‌شود

به گزارش «فرصت امروز» یکی از دغدغه‌های مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که با حذف صفر از پول ملی ارزش‌سنجی بسیاری از کالاها باید دوباره انجام شود و بسیاری از کالاهایی که به‌طور روزمره مورد دادوستد قرار می‌گیرند با چالش قیمت‌گذاری مواجه می‌شوند. بنابراین با حذف ریال، اقتصاد کشور از معاملات خرد گرفته تا معاملات کلان و ثبت صورت‌های سود و زیان و ترازنامه‌ها و. . . همه باید براساس واحد پولی جدید محاسبه و تنظیم شوند که می‌تواند به‌طور موقت اقتصاد کشور را تحت تاثیر قرار دهد اما بدون شک این تاثیرات، ارزش فواید این اقدام را خواهد داشت.

* ارتباط با کارشناس: nasim64najafi@gmail.com