دوراهی وزارت نفت برای «قشم ایر»

بحث ادغام ایرلاین‌های مختلف کشور با یکدیگر مسئله‌ای است که از گذشته مطرح بوده و پیش از این نیز این کار در صنعت هواپیمایی کشور انجام شده و حالا نحوه فعالیت شرکت «قشم ایر» که به تازگی به دلیل بدهی بابک زنجانی به وزارت نفت واگذار شد، در کنار هواپیمایی «نفت ایر» این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که این دو با هم ادغام خواهند شد یا فعالیت مجزا خواهند داشت.

پیش از انقلاب اسلامی دو شرکت خطوط هوایی به نام‌های «ایران ایر» و «پارس ایر‌» و همچنین چندین شرکت کوچک‌تر با نام‌های ایر تاکسی، ایر سرویس، هور آسمان و. . . وجود داشت که با پیروزی انقلاب شرکت‌های کوچک با ادغام در خطوط هوایی ‌«پارس ایر‌» با نام هواپیمایی ‌«آسمان‌» در کنار ایران‌ایر فعالیت کردند که برخی کارشناسان این امر را نخستین اشتباه در سیاست‌گذاری کلان در هوانوردی کشور دانستند.

در آن زمان شرکت‌های کوچک در حقیقت صنعت هوانوردی عمومی کشور بودند که به عبارتی پشتوانه اصلی خطوط هوایی کشور محسوب می‌شد که با ادغام آنها تمام فشار صنعت حمل‌و‌نقل هوایی در دو شرکت هواپیمایی خلاصه شد. این تصمیم تا جایی پیش رفت که در اواخر دهه 60، شرکت ایران ایر با نقص ناوگان، شرکت آسمان را تا مرز ورشکستگی پیش برد، هرچند که عامل جنگ تحمیلی در این پروسه بی‌اثر نبود. برخی از کارشناسان صنعت هواپیمایی کشور بر این باورند که ادغام خطوط هوایی کوچک صنعت کاربری هوانوردی عمومی را در کشور از بین می‌برد و نقص این صنعت بزرگ‌ترین مشکل ماست.

به عبارت دیگر، زمانی که از صنعت هواپیمایی صحبت می‌کنیم اذهان عمومی کشور ناخودآگاه به سوی هواپیماهای بوئینگ یا ایرباس معطوف می‌شود، در صورتی که صنعت هوانوردی عمومی تنها خطوط هوایی نیست، بلکه این صنعت ایر تاکسی، ایر چارتر، پست‌هوایی، بارهوایی، ایرپست و هواپیماهای شخصی را شامل می‌شود و این چیزی است که ما در حال حاضر در کشور نداریم.

برند قشم ایر را زنده نگه داریم

مانی‌فرهنگ، کارشناس صنعت هواپیمایی کشور درباره احتمال ادغام دو ایرلاین قشم ایر و نفت ایر می‌گوید: برای صحبت‌کردن دراین‌باره کمی زود است، اما به نظر نمی‌رسد که این کار انجام شود، زیرا منطقی نیست. وی معتقد است: برای تصمیم‌گیری در این باره ابتدا باید ایرلاین به طور کامل به وزارت نفت واگذار شود و پس از برگزاری جلسه‌های مختلف دراین‌باره تصمیم‌گیری شود. فرهنگ با بیان اینکه ادغام این دو ایرلاین در یکدیگر منطقی به نظر نمی‌رسد، اشاره می‌کند: به هر حال ‌«قشم ایر‌» در حال حاضر برای خود به یک برند تبدیل شده است که به همین دلیل منطقی نیست که این برند را از بین ببریم و در یک برند دیگر ادغام کنیم و در بهترین حالت شاید این دو ایرلاین بتوانند از خدمات تعمیر و نگهداری یکدیگر و افزایش میزان پروازها و مسافران بهره‌مند شوند.

ادغام منافع ایرلاین‌ها را به خطر می‌اندازد

حث ادغام خطوط هوایی کوچک‌تر را در خطوط هوایی بزرگ در سال 91 رییس وقت سازمان هواپیمایی کشوری مطرح کرد که البته این موضوع با واکنش‌های مختلف همراه شد. فرج‌الله کریمی مجد، معاون اسبق سازمان هواپیمایی کشوری با بیان اینکه برای ادغام ایرلاین‌ها ابتدا باید تمهیدات لازم اندیشیده شود، اظهار کرد: این کار بدون برنامه‌ریزی و کار کارشناسی امکان‌پذیر نیست و ابتدا باید شرکت‌های هواپیمایی با مدیریت واحد در حوزه تعمیرات و نگهداری یا ایمنی در آیند و فعالیت کنند. وی در عین حال تاکید کرد: شرکت‌های هواپیمایی نمی‌توانند به لحاظ مالی و اداری ادغام شوند و این کار درستی نیست، زیرا ایرلاین‌ها هر کدام ترفند‌های خاصی برای مباحث مالی و پول‌سازی دارند که با ترکیب آنها با یکدیگر این موضوع با مشکل مواجه می‌شود و ممکن است منافع‌شان به خطر بیفتد.

سال گذشته نوریان، قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه ادغام شرکت‌های هواپیمایی کلمه اشتباهی است، گفت: ساختار تمامی شرکت‌ها با یکدیگر متفاوت است و امکان ادغام شرکت‌های هواپیمایی وجود ندارد. وی در ادامه توضیح داد: شرکت‌های هواپیمایی می‌توانند به‌صورت اتحادیه‌ها برخی از فعالیت‌های خود را مشترک کنند بدون آنکه در مالکیت تغییری ایجاد شود. خدمات فرودگاهی، افزایش بلیت و تعمیر نگهداری از جمله فعالیت‌هایی است که شرکت‌های هواپیمایی می‌توانند به‌صورت مشترک انجام دهند.

البته بعید به نظر می‌رسد که ایرلاین‌های كوچك و بزرگ هیچ‌كدام به انجام چنین كاری راغب باشند، زیرا این شرکت‌ها به‌صورت مستقل انعطاف بیشتری در تصمیم‌گیری و نحوه‌ برخورد و تعامل با بازار و نیز نگهداری و خرید قطعات دارند. از سوی دیگر در حال حاضر تمامی شرکت‌های هواپیمایی بزرگ و کوچک با مشکل مواجه‌اند و هیچ‌کدام نمی‌توانند مشکلات بخش دیگری را حل کنند و همچنین برخی از این شرکت‌ها به بخش خصوصی وابسته هستند و تصمیم‌گیری برای آنها می‌تواند باعث بروز مشکلات بیشتر شود.

در این زمینه ابراهیم محبی، عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه کشور به ظرفیت‌های بخش خصوصی در کشور نیازمند است، گفت: ممکن است زمانی برخی از شرکت‌های هواپیمایی ناچار باشند که یکدیگر را پشتیبانی کنند اما به هر حال هرگونه تصمیم درباره این اتفاقات باید به عهده خود بخش خصوصی باشد. وی افزود: در این مورد هر اقدامی که بتواند به بخش خصوصی در این حوزه کمک کند مورد حمایت مجلس خواهد بود. بنابراین با وجود واگذاری شرکت هواپیمایی قشم ایر به وزارت نفت، بعید به نظر می‌رسد که این ایرلاین با نفت ایر ادغام شود.

البته یكی از هزینه‌های جاری شركت‌های هواپیمایی كه می‌توان آن را كاهش داد، در بخش خط فنی پروازهاست که می‌توان هواپیماهای مشابه در شركت‌های مختلف را با استفاده از تجهیزات و تجربه‌های شركت‌ها تعمیر و از نظر فنی تعمیر كرد. برای مثال یک شرکت هواپیمایی در یک فرودگاه خدمات فنی خود را به شركت دیگری می‌دهد تا بتواند از امكانات شركت دوم در فرودگاه‌های دیگر استفاده كند و این امر به كاهش هزینه‌ها به شكل قابل توجه منجر می‌شود. اما در هر حال نظر قطعی بر عهده وزارت نفت است که چه تصمیمی خواهد گرفت.