دانش در تاروپود اقتصاد مقاومتی

هفتمین همایش مشترک انجمن مدیریت ایران و دانشگاه خاتم با عنوان همایش علمی کاربردی اقتصاد مقاومتی، 30 خرداد 1395 در محل دانشگاه خاتم و با حضور استادان برجسته کشور، اقتصاددانان، اعضای انجمن‌های علمی، اعضای انجمن مدیریت ایران، کارشناسان و جمعی از دانشجویان برگزار شد.

در این همایش علاوه بر دکتر مجید قاسمی مدیرعامل بانک پاسارگاد و رئیس دانشگاه خاتم دکتر شهاب جوانمردی مدیرعامل شرکت فناوری اطلاعات و ارتباطات بانک پاسارگاد (فناپ)، دکتر حامد ساجدی مدیرعامل شرکت پیشگامان امین سرمایه پاسارگاد (شناسا) و دکتر مهدی صفاری‌نیا رئیس پارک علم و فناوری پردیس از مدیران جوان کشور در خصوص «اقتصاد دانش‌بنیان» از منظر اقتصاد مقاومتی سخنرانی کردند و در قالب پنلی، پاسخگوی سوالات حاضران در جلسه بودند.

خدمات الکترونیک، پاشنه آشیل بانک‌ها

دکتر مجید قاسمی، مدیرعامل بانک‌ پاسارگاد و رئیس دانشگاه خاتم در این همایش با اشاره به فعالیت‌های بانک‌ پاسارگاد در زمینه تحقق اقتصاد مقاومتی، شرکت فناپ را نمونه‌ای از این اقدامات خواند که تنها چند ماه پس از آغاز فعالیت این بانک و با همکاری گروهی از جوانان نخبه و تحصیلکرده کشور شروع به فعالیت کرده ‌‌است.

وی با تاکید بر این نکته که فناپ امروز به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت‌ در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات بخش‌خصوصی مطرح است، تصریح کرد: این شرکت به پنج بانک و موسسه مالی، خدمات کربانکینگ ارائه می‌دهد و در بازار متقاضیان زیادی برای خدمات خود دارد.

رئیس انجمن مدیریت ایران با بیان این نکته که در سال‌های آینده، پاشنه آشیل بانک‌ها خدمات الکترونیک آنها خواهدبود، تصریح کرد: سرمایه اصلی فناپ، لیاقت و شایستگی مدیران و سرمایه انسانی با دانش آن است و ثبات مدیریت در گروه مالی پاسارگاد، عامل اصلی موفقیت این شرکت بوده‌است.

وی با بیان این مطلب که جوانان این مملکت لیاقت و شایستگی‌های فراوان دارند ولی مدیریت ما قابل بحث است، به سلایق مدیریتی اشاره کرد و گفت: مدیران کشور نتوانسته‌اند از سرمایه‌های ملی ما که همین جوانان هستند حمایت کنند.

رئیس دانشگاه خاتم، اقتصاد دانش‌بنیان را فرآیندی دانست که باید در لحظه لحظه زندگی ما، خود را تعریف کند که این امر نیازمند فرهنگ‌سازی و فراهم‌کردن زیرساخت‌های لازم است.

وی در عین حال افزود: ما نمی‌توانیم صبر کنیم تا زیرساخت‌ها آماده شوند بلکه باید کاری کنیم که زیرساخت‌ها حرکت کنند.

دکتر قاسمی با اشاره به این نکته که استفاده از دارایی‌های موجود کشور به شکل بهینه و حداکثری، در اقتصاد مقاومتی دیده شده‌است، اظهار داشت: نقشه راه، از حلقه‌های مفقوده در بحث اقتصاد دانش‌بنیان است و باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که همه در مقابل ایده خود، از ابتدا تا انتهای راه احساس مسئولیت کنند.

وی بازرگانی را مقدم بر تولید دانست و ادامه داد: بازرگانی باعث می‌شود که تولید انجام شود و در بحث اقتصاد دانش‌بنیان باید براساس تقاضا و مصرف، پیشنهاداتی صورت گیرد.

وی با تاکید بر این نکته که باید کمی نسبت به بازار، تخیل داشته‌باشیم، اضافه کرد: آینده‌نگری نقش مهمی در اقتصاد دانش‌بنیان دارد چون ذهنی که می‌تواند پرواز کند، می‌تواند دانش را هم ایجاد کند.

دکتر قاسمی با اشاره به تکلیف دولت برای اختصاص یک درصد از بودجه کشور به بحث تحقیق و توسعه، خاطرنشان کرد: این رقم تا آخر برنامه توسعه باید به 4درصد افزایش یابد. وی دولت را یک بنگاه بزرگ اقتصادی خواند که باید از حجم و بزرگی آن کاسته شود زیرا با این حجم نمی‌تواند عملکرد مناسبی داشته‌باشد.

به گفته وی، در بحث نفت هم باید به سمت تولید فرآورده‌های نفتی و صادرات آن پیش برویم و از خام‌فروشی پرهیز کنیم. وی در پایان خاطرنشان کرد: هر گوشه از اقتصاد مقاومتی یک دنیا حرف دارد و مباحثی که در این همایش‌ها مطرح می‌شود تنها گوشه‌ای از این دنیای بیکران است.

نگاه به اقتصاد مقاومتی یک نگاه ریاضتی نیست

دکتر شهاب جوانمردی، مدیرعامل شرکت فناپ در سخنرانی خود با عنوان بازخوانی اقتصاد مقاومتی از منظر اقتصاد دانش‌بنیان، گفت: تعریف اقتصاد مقاومتی بسته به زمان و مکان متفاوت است پس تعریف این نوع اقتصاد در زمان تحریم و پساتحریم با هم فرق خواهد داشت.

وی با بیان این نکته که نگاه به اقتصاد مقاومتی یک نگاه ریاضت اقتصادی نیست بلکه باید به یک سیاست مهاجم و منعطف فکر کنیم، تاکید کرد: برای ایجاد قابلیت‌ها و ظرفیت‌ها در بحث اقتصاد مقاومتی باید مباحثی چون منابع طبیعی، سرمایه‌های ملی، دقت و زمان، فناوری و. . . مورد توجه قرار گیرد.

مدیرعامل فناپ به مولفه‌های کلیدی در یک اقتصاد دانش‌بنیان اشاره کرد و افزود: در این نوع اقتصاد، منبع اصلی دانش است که قابل وصول است، نرخ بازگشت سرمایه بالا است و درگیر نشدن در مسابقه سابقه تاریخی در حوزه‌های فناوری یک ضرورت است؛ چون درگیر شدن در این مسابقه باعث می‌شود نتوانیم سهم بازار مورد نظر خود را به راحتی به‌دست ‌بیاوریم. وی خاطرنشان کرد: ارزش افزوده اقتصاد دانش‌بنیان با هیچ عرصه‌ای از عرصه‌های پیشین قابل مقایسه نیست.

دکتر جوانمردی با اشاره به معیارهای لازم برای اولویت در سرمایه‌گذاری در اقتصاد دانش‌بنیان، گفت: داشتن مزیت نسبی، راهبردی بودن در سطح جهانی، بدیع بودن حوزه‌ها و ضریب ماندگاری بالا از جمله این معیارها است.

به گفته وی، اگر خدمت یا محصول راهبردی تولید کنیم اقتصاد جهانی دیگر نخواهد توانست ما را هضم کند ضمن اینکه در اقتصاد دانش‌بنیان، تمرکز روی حوزه‌هایی خواهد بود که در بلندمدت ارزش‌آفرین خواهند بود؛ مانند حوزه‌هایی که هم‌اکنون در سطح اول دانش جهانی قرار می‌گیرند.

وی در ذکر مثال از حوزه‌هایی که می‌توانیم در آن ارزش ماندگار خلق کنیم به کنوانسیون حلال یا بازی و محتوای حلال اشاره کرد و اظهار امیدواری کرد که ایران در فضای دانش‌بنیان جهانی حضور موثری داشته باشد.

مدیرعامل فناپ در عین حال با تاکید بر این نکته که اقتصاد مقاومتی به معنای بسته شدن درهای کشور به روی واردات فناوری نیست، تصریح کرد: هم‌اکنون کشوری مثل چین همزمان که بزرگ‌ترین صادرکننده فناوری است، بزرگ‌ترین واردکننده فناوری هم محسوب می‌شود و این دو منافاتی با هم ندارند.

وی با بیان این نکته که برای موفقیت در بحث اقتصاد دانش‌بنیان و اقتصاد مقاومتی باید همه مولفه‌ها به‌طور هماهنگ با هم حرکت کنند، ادامه داد: نگاه به نرم‌افزار و مالکیت معنوی در ایران با ایراد روبه‌رو است به همین دلیل نهادهای تولید نرم‌افزار تضعیف می‌شوند و نمی‌توانند به نحو بهینه کار خود را به انجام برسانند.

جوانمردی نقش‌آفرینی در بازارهای جهانی را مستلزم توجه ویژه به مقوله استاندارد دانست و تصریح کرد: در این زمینه استانداردهایی که بین‌المللی هستند باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرند، این در حالی است که متاسفانه در برخی از حوزه‌ها، استانداردها موخر بر تولید محصولات هستند. به گفته وی، نگاه به بازارهای جهانی بدون نقش‌آفرینی در بازار استانداردها امکان‌پذیر نخواهد بود.

ضرورت تعادل بین دانش، فناوری و نیازهای داخلی

دکتر حامد ساجدی، مدیرعامل شرکت پیشگامان امین پاسارگاد (شناسا) هم در سخنانی عوامل کلیدی پیشبرد اقتصاد را شامل نیروی کار و سرمایه، دانش و فناوری و کارآفرینی خواند و گفت: تغییرات فناوری و نوآوری، استانداردهای بالای آموزش، تعلیم و تربیت، فراهم بودن زیرساخت‌های کارا و محیط مناسب از ویژگی‌های اقتصاد مقاومتی است.

وی با اشاره به خروج سرمایه‌های انسانی از کشور، ارزش این سرمایه‌ها را میلیاردها دلار خواند و افزود: متاسفانه در بحث نوآوری‌های جهانی رتبه خوبی نداریم و با اینکه ظرفیت‌هایی در کشور وجود دارد اما در برخی حوزه‌ها خیلی غفلت کرده‌ایم؛ به عبارت دیگر در زنجیره تولید دانش، برخی حلقه‌ها را نادیده گرفته‌ایم.

استادیار گروه الکترونیک دانشکده فنی دانشگاه شاهد ادامه داد: برای داشتن حرف در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان باید نگاه جدی به خلق بازار، کشف نیاز و توسعه نوآوری برای پاسخ به نیازها داشته باشیم.
ساجدی تاکید کرد: در کشورهای در حال توسعه، تعادل بین دانش و فناوری و نیازهای داخلی، مهم‌ترین عامل در افزایش دانش‌های معیشتی است.

وی به شرایط اکوسیستم کارآفرینی در آمریکا اشاره کرد و افزود: انضباط‌بخشی به سیاست‌های بودجه‌ای، کاهش مخارج عمومی، اصلاح مالیاتی، آزادسازی تجاری، خصوصی‌سازی واقعی بنگاه‌های دولتی، حمایت ویژه از حقوق مالکیت فکری، بهبود فضای سرمایه‌گذاری، ارتقای تحصیلات و توسعه فناوری از جمله این شرایط است.

مدیرعامل شناسا با بیان این نکته که کارآفرینی در واقع مدیریت است، ادامه داد: کارآفرینی نوع خاصی از مدیریت در شرایط عدم اطمینان و ریسک را می‌طلبد. به گفته وی، به کارآفرینی باید به‌عنوان یک فعالیت در همه سازمان‌هایی که رشد آینده‌شان در گرو نوآوری است نگریسته‌ شود که به این جنبه از کارآفرینی، کارآفرینی سازمانی گفته می‌شود.

ساجدی با تاکید بر این نکته که کسب‌و‌کارهای نوپا صرفا برای ایجاد پول نیستند و آنها باید پایدار بمانند، اظهار داشت: سوق دادن استعداد نخبگان به توسعه ایده‌هایی در جهت رفع نیاز و مشکلات پنهان و بی‌پاسخ جامعه و صنعت، ضروری است.

وی با اشاره به این نکته که هنوز شرکت‌ها و مراکز دانش‌بنیان کشور با بازار مصرف این محصولات آن‌گونه که باید ارتباط ندارند، بر ضرورت ایجاد حلقه واسط برای ارتباط بین این شرکت‌ها و بازار مصرف
تاکید کرد.

اقتصاد مقاومتی باید چگونه باشد؟ 

دکتر مهدی صفاری‌نیا، رئیس پارک علم و فناوری پردیس هم در سخنانی با موضوع اقتصاد دانش‌بنیان و رویکردهای صحیح در اقتصاد مقاومتی گفت: اقتصاد دانش‌بنیان اقتصادی است که براساس تولید، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل گرفته ‌است، سطح بالاتری از سرمایه‌گذاری در آن به ابداع و نوآوری اختصاص می‌یابد و فناوری‌های کسب شده با شدت بالایی مصرف می‌شوند و نیروی کار آن هم از تحصیلات عالیه برخوردار است.

وی در تبیین شاخص‌ها و شرایط نهادی اقتصاد دانش‌بنیان به شاخص نوآوری جهانی، نهادها، سرمایه انسانی و تحقیقات، آموزش، آموزش دانشگاهی و تحقیق و توسعه اشاره کرد و در توضیح بایدها و نبایدهای اقتصاد مقاومتی اظهار داشت: این نوع اقتصاد انعطاف‌پذیر و پویا است، شکننده و متحجر نیست، به رفاه بیشتر با اصلاح الگوی مصرف دعوت می‌شود، با اقتصاد جهانی مرتبط است و متکی بر توان داخلی است، متناسب با وضعیت امروز و فردا است و مقطعی و صرفا متناسب با شرایط تحریم نیست.

رئیس پارک علم و فناوری پردیس در بیان الزامات بلندمدت اقتصاد مقاومتی ادامه داد: تکیه بر مردم، مقاوم بودن اقتصاد، توجه به اقتصاد دانش‌بنیان، کاهش وابستگی به نفت، تبیین دانشگاهی و آکادمیک اقتصاد مقاومتی از جمله این الزامات است.

وی به الزامات کوتاه‌مدت اقتصاد مقاومتی نیز اشاره کرد و یادآور شد: این الزامات شامل حمایت از تولید داخلی، مدیریت منابع ارزی، مدیریت مصرف، استفاده حداکثری از زمان، منابع و امکانات و حرکت براساس برنامه است.

صفاری‌نیا با تاکید بر این نکته که اقتصاد مقاومتی باید اقتصادی متنوع باشد نه تک‌محصولی، خاطرنشان کرد: اقتصاد مقاومتی باید اقتصادی شفاف باشد نه زیرزمینی، ضمن اینکه با اقتصاد کوچک نمی‌توان انتظار اقتصاد مقاومتی را داشت. به گفته وی، اقتصاد مقاومتی اقتصادی است که مبتنی بر رقابت است نه حمایت و برای تحقق این نوع اقتصاد، باید اقتصاد واردات‌محور جای خود را به اقتصاد صادرات‌محور بدهد.
رئیس پارک علم و فناوری پردیس به برخی از کدهای صحیح در زمینه اقتصاد مقاومتی اشاره کرد و ادامه داد: نگاه هزینه‌ای به بودجه دولت باید به نگاه اهرمی و تسهیل‌گیری به بودجه تغییر کند.

وی اضافه کرد: لزوم حمایت از صادرات بدون توجه به بودجه دولتی، تمرکز روی هدف و پیدا کردن ابزارها و روش‌های مناسب و نه الزاما روش‌ها و ابزارهای نوین، کارگردانی دولت و قرارگرفتن در کنار بخش غیردولتی و تاکید بر استفاده از منابع مالی و انسانی بخش غیردولتی، تاکید بر متعهد کردن اعطای هرگونه اختیارات و امتیاز به تضمین مسئولیت و خروج معین (بروز خلاقیت و انعطاف در تصمیم‌گیری به صورت غیر‌متمرکز) از جمله کدهای صحیح در بحث اقتصاد مقاومتی است.