خوش‌بینی‌های محافظه‌کارانه در بودجه سال آینده

قیمت جهانی نفت‌خام از ژوئن سال جاری میلادی، روند کاهشی داشته و این روند، تا مرز 40 درصد هم ادامه داشته است. بر این اساس کشورهایی که صادرات عمده نفت‌خام جهان را بر عهده دارند، در ماه‌های اخیر با یک کسری قابل ملاحظه در بخش تامین بودجه روبه‌رو شده‌اند. ایران از جمله کشورهایی است که زیر سایه تحریم و کاهش بی‌سابقه قیمت نفت، مسیر سختی را برای تعیین بودجه سال آینده طی می‌کند.

با توجه به اینکه طرح پیش‌نویس بودجه سال آینده ایران، توسط ریاست جمهوری، به مجلس ارائه شده است، این بودجه از دو جهت حائز اهمیت است؛ نخست اینکه این بودجه تعیین‌کننده رویکرد مالی دولت است و دوم آنکه دولت ایران چگونه می‌خواهد از بار فشار تحریم‌ها و تنگناهای اقتصادی موجود بکاهد. با این مقدمه، به بررسی وضعیت فعلی ایران و آنچه این کشور قصد دارد به انجام برساند، می‌پردازیم: 

تورم، مذاکرات هسته ای و خوش‌بینی‌های دولت 

بررسی اجمالی بودجه سال آینده ایران نشان می‌دهد مشاوران تخصیص بودجه دولت، همان‌قدر که محافظه‌کارانه تصمیم گرفته‌اند، خوش‌بین هم بوده‌اند. درواقع دولت با چهار موضوع اساسی روبه‌رو بوده است: تورم، بیکاری، حقوق بیکاری و یارانه‌ها. حدس و گمان مفسران اقتصادی بر این مبناست که دولت برای کاهش فشار مالی، برای پرداخت یارانه‌ها، از روش ارائه کالا به جای پرداخت وجه‌نقد استفاده خواهد کرد. اما مورد مهم‌تر از یارانه‌ها پرداخت حقوق بازنشستگی و بیکاری است که دولت ناگریز از پرداخت نقدی در این بخش است. اما در زمینه تورم، خوش‌بینی دولت در زمینه مذاکرات همچنان ادامه دارد. این امید به لغو تحریم‌ها، کنترل و مهار قیمت‌ها و نرخ تورم باعث شده کارشناسان اقتصادی این‌گونه پیش‌بینی کنند که در صورت عدم توافق، تعیین یک لایحه کسری بودجه از سوی دولت ایران، اجتناب‌ناپذیر است. 

 صرفه‌جویی انرژی 

طبق گزارش‌ها مبلغ 120میلیون دلار برای بهبود سیستم گرمایشی مدارس در بودجه دولت پیش‌بینی شده است. این امر در نگاه اول چندان عجیب نیست اما تاکید دولت بر جایگزینی انرژی برق با انرژی‌های صادراتی، چون گاز و نفت، دو نکته مهم را شامل می‌شود: تلاش دولت برای صرفه‌جویی در انرژی‌های صادراتی و تامین کسری بودجه احتمالی و تاکید دولت بر استفاده از انرژی برق حاصل از فعالیت‌های هسته‌ای.

در واقع مورد دوم، همان چیزی است که دولت فعلی ایران، تلاش دارد به‌عنوان استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، در کنار پزشکی هسته‌ای و سایر فعالیت‌های غیر‌نظامی هسته‌ای، به استفاده انبوه برساند. 

بهبود صنعت نفت و گاز 

بی‌شک، ایران پتانسیل خوبی برای حضور در بازار‌های بین‌المللی نفت و گاز دارد. اختصاص بخش قابل توجهی از بودجه دولت به صنعت نفت و گاز نشان می‌دهدکه  دولت ایران امید زیادی به توسعه و بهره‌برداری هر چه بیشتر در این بخش دارد. اگر تحریم‌ها لغو نشوند و وضعیت فروش نفت ایران بهبود نیابد، تامین بودجه کشور در مسیر سختی قرار می‌گیرد. بر این اساس، دولت تلاش دارد با توسعه میادین و خطوط لوله انتقال گاز و گسترش صادرات نفت، یک پشتوانه قابل اتکا برای روزهای سخت احتمالی داشته باشد. 

بخش تجارت خارجی و کسب‌و‌کار بین‌المللی 

دولت فعلی ایران، به بخش تجارت خارجی و بین‌الملل بسیار خوش‌بین است. این نکته را می‌توان به راحتی از مبالغی که برای سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی و بودجه‌های شرکت در مناقصه‌های خارجی، اختصاص می‌یابد، متوجه شد. چنین نگرشی قابل‌تحسین است. اما مشکل از جایی شروع می‌شود که این سرمایه‌گذاری‌ها وارد فاز عملی و بهره‌برداری می‌شوند. 

براساس تحریم‌های بین‌المللی، بسیاری از سرمایه‌گذاری‌های ایران در مرحله عمل ناکام می‌مانند یا چنان که انتظار می‌رود، به بازدهی نمی‌رسند. طولانی شدن روند پرداخت اقساط، مشکلات با بانک‌های مختلف بین‌المللی و رسمی‌نشدن برخی قراردادهای خارجی زیر سایه تحریم‌ها، از جمله مشکلات ایران برای عقد قراردادهای بین‌المللی است. 

بخش نظامی و دفاعی 

بخش نظامی در دولت ایران، همیشه بخشی مهم و اثرگذار بوده است. تاکید مقامات ارشد دولت ایران برای قدرت نظامی داشتن در منطقه و حفظ اقتدار نظامی در بحران‌های سیاسی و منطقه ای، نکته‌ای است که هرگز مورد اهمال قرار نمی‌گیرد. بر این اساس، بخش چشمگیری از بودجه ایران برای تقویت همین بخش در نظر گرفته شده است. مفسران برای تاکید ایران بر تقویت بخش نظامی دلایل متعددی در نظر گرفته‌اند، شاید مهم‌ترین آنها همان نمایش قدرت ایران در منطقه، نسبت به همسایگانش باشد. همسایگانی مانند عراق که امروز برای رفع پدیده‌ای به نام داعش به کمک ایران نیاز دارد.