حرف‌های زیبا در کویر بی‌عملی

حالا که تب یورو 2016 حسابی بالا گرفته است، این سوال ایجاد می‌شود که چرا یک کشور برگزاری چنین تورنمنت‌هایی را بر عهده می‌گیرد و با تمام قدرت سعی در برگزاری هر چه بهتر و شکوهمندترش دارد؟ در نگاه نخست آنچه قابل توجه است، هزینه‌های بسیار بالای برگزاری چنین رویدادهایی است.

هزینه‌هایی که به ارقام چندصد میلیون یورویی می‌رسند. اما در مرکز تفکر چنین پدیده‌هایی یک اصل گردشگری نهفته است. اصلی به نام گردشگری ورزشی که به‌عنوان یکی از شاخه‌های مهم صنعت توریسم روز به روز بر اهمیتش افزوده می‌شود. این صنعت سرعت رشدی بیش از 7درصد را در جهان تجربه می‌کند و رویه اقتصادی مثبتی را در بدترین شرایط اقتصادی کشورها به خود دیده است.

در حقیقت گردشگری ورزشی فعالیت‌های مرتبط با ورزش است و از آنجا كه این بخش تنها دربرگیرنده پیگیری حوادث و رویدادهای ورزشی نیست، به گردشگری ورزشی نه فقط به‌عنوان تماشای یك حادثه ورزشی، بلكه به‌عنوان عامل سفر نیز توجه می‌شود.

گردشگری ورزشی طیف گسترده‌ای از گردشگری ماجراجویانه تا گردشگری تفریحی را در بر می‌گیرد. وسعت و تنوع و گوناگونی گردشگری ورزشی که از آن به اسپورت توریسم نیز تعبیر می‌شود، موجب شده تا کشورهای زیادی به دنبال ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه چنین امری باشند و آورده‌های اقتصادی این شاخه مفرح گردشگری مهم‌ترین اهرم پیش‌برنده این طرح‌ها به شمار می‌رود.

اما توریسم ورزشی در ایران چه جایگاهی دارد و اصولا چقدر جدی است؟ وقتی به تقسیم‌بندی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از توریسم نگاه می‌کنیم، گردشگری ورزشی هم جایگاه مشخصی دارد، اما سوالی که مطرح می‌شود این است که جایگاه اقتصادی این شاخه گردشگری چه وضعیتی دارد؟

در این ارتباط گفت‌وگویی داشته‌ایم با سعید افشاری، مسئول کمیته آموزش و فناوری اطلاعات انجمن گردشگری ورزشی ایران. این انجمن زیر نظر وزارت ورزش و جوانان و فدراسیون ورزش‌های همگانی کار می‌کند.

هنوز جدی نیستیم

سعید افشاری گردشگری ورزشی را از پیاده‌روی ساده تا برگزاری تورنمنت‌های بین‌المللی دارای ابعاد متنوع و گوناگونی می‌داند. وی در پاسخ به این پرسش که گردشگری ورزشی چه جایگاهی در گردشگری ایران و نگاه مسئولان دارد، می‌گوید: گردشگری ورزشی جدی است و درآمدزا، اما نه در نگاه مسئولان کشور ما.

ما هنوز هم برای برگزاری یک پیاده‌روی ساده در کویر باید از چندین نهاد و دستگاه و ارگان مجوز بگیریم و در نهایت هم لغو می‌شود. در حالی که در سایر کشورها حتی پیاده‌روی‌ها اسپانسرهای مالی بزرگ دارند و عواید اقتصادی فراوانی نصیب دست‌اندرکاران و جامعه محلی می‌کند.

افشاری اضافه می‌کند: جنگل، دریا، کویر، جاده، رودخانه، کوه و. . . همگی زیرساخت‌های طبیعی برای جذب گردشگران ورزشی به ایران هستند، اما قوانین دست‌وپا‌گیر و خسته‌کننده مانع رشد این شاخه پول‌ساز گردشگری است.

وی همچنین می‌گوید: یکی از وظایف انجمن برگزاری تورهای گردشگری ورزشی از یک استان به استان دیگر و حتی از کشورمان به سایر کشورهاست.برای این امر هم بیش از هزار مربی آموزش‌دیده و ویژه این شاخه گردشگری در سراسر ایران داریم که اصول حرفه‌ای و اخلاقی توریسم و تورلیدری را می‌دانند، اما ما شاهد موازی‌کاری‌های بسیاری در این زمینه هستیم.

مثلا هر آژانس گردشگری به راحتی برای بازی‌های المپیک ریو، از گردشگران و علاقه‌مندان ثبت‌نام می‌کند و آژانس‌های دارای مجوز این کار بیکار می‌مانند.

در چشم به‌ هم زدنی لغو می‌شویم

افشاری در ادامه در مورد جنبه‌های اقتصادی توریسم ورزشی می‌گوید: به‌عنوان مثال به یک نمونه اشاره می‌کنم که مربوط به بر گزاری همایش پیاده روی در کویر بود. از افراد زیادی هم ثبت نام و وجوهی هم برای شرکت از آنها دریافت شد. اسپانسرهای زیادی هم حاضر به همکاری شدند.

کل هزینه برگزاری این همایش یک روزه هم 150میلیون تومان بود اما آورده اسپانسرها 800میلیون تومان برآورد شده بود، ولی در نهایت با اینکه همه مراحل طی شده بود و قراردادهای اسپانسرینگ هم امضا شده بود، اجازه برگزاری رویداد داده نشد و به نوعی در نطفه خفه شد. درحالی‌که در سراسر ایران این ظرفیت‌ها برای برگزاری تورهای جنگل‌گردی، کویرگردی و. . . وجود دارد اما موانع بسیاری هست که مانع رونق این شاخه گردشگری در ایران است.

همچنین باید به این نکته اشاره کنیم که بسیاری از برندهای مشهور و بزرگ دنیا در حال حاضر نه‌تنها به‌عنوان اسپانسر رویدادهای ورزشی حاضر می‌شوند مبالغ بالایی را به برگزارکنندگان رویدادها بپردازند، بلکه برندهایی مانند ردبول خود اقدام به برگزاری تورنمنت‌های مختلفی در زمینه موتورسواری و دوچرخه‌سواری می‌کند که عواید اقتصادی بسیاری نصیب این برند و جامعه محلی می‌شود.

ورزش، گردشگری عصر مدرن

رشوه‌گیری و رشوه‌گرفتن و مفاسد مالی در فیفا محدود به سال‌های اخیر نیست. گزارش‌ها از ریشه دواندن این فساد در سال‌های متمادی حکایت می‌کند، اما چرا تنها یک و نیم سال است که از این مقوله پرده برداشته می‌شود؟

به نظر می‌رسد که یکی از دلایل برملا شدن این رسوایی دقیقا برمی‌گردد به عدم انتخاب آمریکا به‌عنوان میزبان جام جهانی 2018 یا 2022. درست از این لحظه است که سازمان اطلاعاتی این کشور دست به کار می‌شود و به قول معروف پته کل فیفا را می‌ریزد روی آب. دلیلش هم مشخص است؛ چون این کشور روی عواید اقتصادی این رویداد حساب ویژه‌ای باز کرده و با تصمیم‌گیری‌های فیفا همگی بر باد رفت.

کشوری که سالانه چندصد میلیون گردشگر دارد، گردشگری ورزشی را هم در تیررس برنامه‌های اقتصادی خود می‌بیند و به اهمیت آن واقف است.

در توضیح این امر باید گفت که دو مقوله گردشگری و ورزش از ارتباط متقابل، تنگاتنگ و تأثیرگذاری سود می‌جویند، به‌گونه‌ای كه ورزش حجم قابل توجهی از افراد را به سفر وامی‌دارد و رویدادهای بزرگ ورزشی، به خودی خود از مهم‌ترین جاذبه‌های دوره‌ای كشورها به حساب آمده و تأثیر بسزایی در وجهه گردشگری كشورهای میزبان دارد.

علاوه بر آن فواید اقتصادی گردشگری ورزشی نیز یكی از دلایل توجه به گردشگری ورزشی است. به‌گونه‌ای كه گردشگری ورزشی یك تجارت چند میلیون دلاری است كه دارای سریع‌ترین رشد، یعنی حدود 4/5تریلیون دلار در سطح دنیا است و انتظار می‌رود كه در پنج سال آینده حدود 10درصد اقتصاد بومی کشورها را در برگیرد.

همچنین رویدادهای ورزشی كه در كشورهای مختلف برگزار می‌شود خود می‌تواند به‌عنوان جاذبه اصلی گردشگری ورزشی، ضمن جذب گردشگران، سبب شكل‌گیری فواید اقتصادی بسیاری شود. به‌عنوان مثال گردشگری ورزشی می‌تواند ده‌ها میلیون تماشاگر  (گردشگر) را به سمت رقابت‌های المپیك و جام جهانی جذب كند.

به‌عنوان مثال استرالیا برای المپیك 2000 سیدنی، 1/7بیلیون دلار هزینه و در طول 10سال، 4/5 بیلیون دلار درآمد از این راه كسب کرد. در حقیقت فواید كوتاه‌مدت و مستقیم حضور گردشگران ورزشی در كشور میزبان پول و ثروت و ایجاد فرصت‌های شغلی است و فواید بلندمدت و غیرمستقیم آن، رشد و توسعه زیرساخت‌های صنعتی و اقتصادی كشورها است كه این امر از طریق حضور متمادی و مستمر گردشگران در مناطق مختلف حاصل می‌شود.

یوروتوریسم و اقتصاد کشورها

با وجود اینکه گردشگری به‌طور کلی در برنامه‌های توسعه‌ای دولت جایگاه مهمی به خود اختصاص داده است اما به نظر می‌رسد که ایران هنوز در ابتدای راه رونق این شاخه مهم اقتصادی قرار دارد. مسائل زیادی هم در این میان دخیل هستند. از محدودیت‌های فرهنگی و نبود ظرفیت‌های زیرساختی گرفته تا مشخص نبودن نهادهای تصمیم‌گیری. اداره‌ای مجوزی را صادر می‌کند و ارگانی دیگر آن را لغو.

در این سردرگمی برگزارکنندگان رویداد می‌مانند و ضررهای مالی و. . . اما سایر کشورها و حتی کشورهای کوچکی مانند قطر به خوبی از اهمیت چنین مسائلی آگاه هستند. از هر راهی که قطر به میزبانی جام جهانی 2022 رسیده باشد، یک نکته مثبت در ثبت میزبانی این رویداد بزرگ جهانی به نام این کشور کوچک وجود دارد و آن آگاهی از آورده‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی این رویداد است.

صرف هزینه‌های میلیارد دلاری برای ایجاد ورزشگاه‌ها، هتل‌ها و رستوران‌های متعدد و حتی احداث یکی از مدرن‌ترین مساجد جهان در این کشور همگی از آورده‌های بزرگ این رویداد برای آینده قطر حکایت دارد.

درحالی‌که این کشور نه جمعیت ایران را دارد، نه میراث تاریخی و ملموس و ناملموسش را. اما یک تفاوت بزرگ با ایران دارند و آن برمی‌گردد به این نکته که از درآمدهای نفتی‌شان به نفع کل جامعه استفاده می‌کنند. این امر در نهایت به شکل‌گیری مفهومی مثبت از نام قطر و برندشدن نام این کشور کوچک عربی می‌انجامد.

در این بخش از گزارش اشاره‌ای می‌کنیم به همه آورده‌های یورو 2016 برای یوفا و کشور فرانسه. براساس گزارش شبکه تلویزیونی فرانس بیست و چهار، با وجود هزینه سنگین تأمین امنیت در مسابقات فوتبال یورو 2016، درآمد زیادی از این رویداد ورزشی به فرانسه و یوفا خواهد رسید.

برگزاری این مسابقات برای یوفا 650میلیون یورو هزینه در بر دارد و فرانسه نیز برای برگزاری این مسابقات یک میلیارد و 940 میلیون یورو هزینه می‌کند. این بودجه برای نوسازی استادیوم‌های ورزشی و بهبود زیرساخت‌ها و همچنین تأمین امنیت هزینه صرف می‌شود. بودجه‌ای که برای تأمین امنیت در نظر گرفته می‌شود، با توجه به تهدیدهای تروریستی افزایش شدیدی داشته است.

در اصل 24میلیون یورو از این بودجه صرف تأمین امنیت مسابقات خواهد شد و در کل برگزاری مسابقات یورو 2016، 2 میلیارد یورو هزینه در بر دارد.

اما این هزینه از چه راهی برمی‌گردد و این برگشت سرمایه به چه صورت خواهد بود؟ پاسخ دادن به چنین سوالی خیلی سخت نیست، چون یوفا از اعطای حق پخش تلویزیونی، اسپانسرینگ و فروش بلیت ایجاد درآمد می‌کند و از این مسابقات درآمدی 2میلیارد یورویی خواهد داشت.

همچنین پیش‌بینی‌ها از حضور یک میلیون طرفدار فوتبال در فرانسه در طول برگزاری تقریبا یک ماهه بازی‌های یورو 2016 حکایت می‌کنند که براساس گمانه‌زنی‌ها این گردشگران ورزشی بیش از یک‌میلیارد و 300میلیون یورو پول خرج خواهند کرد. این رقم 5درصد تولید ناخالص ملی فرانسه را افزایش خواهد داد و 26هزار فرصت شغلی تمام وقت ایجاد می‌کند.درآمد مالیاتی دولت از پولی که طرفداران فوتبال هزینه خواهند کرد، 180میلیون یورو پیش‌بینی شده است.

اگر سیلاب، اعتصاب و سوءقصدها مشکل‌ساز نشود، برگزاری این مسابقات امتیازی برای وجهه دولت فرانسه محسوب می‌شود، به‌ویژه بعد از حوادث تروریستی اخیر در این کشور که تا حدودی میزان گردشگران هر ساله این کشور را کاهش داده بود، اما یورو در نهایت حیثیت گردشگری فرانسه را احیا می‌کند و کشوری که سالانه بیش از 80میلیون گردشگر به خود می‌بیند حالا روی ورزش هم به‌عنوان یک راه ‌درآمد بزرگ با عنوان گردشگری ورزشی حساب ویژه‌ای باز می‌کند.