تهران، کارگاه بی‌پایان خانه‌سازی

هرچند در عرصه عمل هنوز خبری از یکی شدن سیاست‌ها برای مقابله با شهرفروشی و حفظ امکانات باقی مانده تهران برای زندگی نیست اما انتقادات وزیر راه و شهرسازی به نحوه مدیریت شهری و فروش تراکم روزبه‌روز تندتر می‌شود. به گزارش «فرصت امروز»، عباس آخوندی روز گذشته به پانزدهمین همایش سیاست‌های توسعه مسکن که در پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران برگزار شد رفت تا ضمن ارائه گزارشی از وضعیت بازار مسکن، تحلیل خود را از ساخت‌و‌سازهای فعلی در محیط شهری ایران ارائه کند. وزیر راه و شهرسازی که در طول ماه‌های گذشته بارها اعلام کرده جزو اصلی‌ترین مخالفان طرح مسکن مهر به حساب می‌آید روز گذشته نیز بار دیگر به جنبه‌های منفی این طرح اشاره کرد و از نگاه کالایی این برنامه به انسان‌ها به‌شدت انتقاد کرد.

آخوندی گفت: برای کشوری مثل ما که داعیه ۳ هزار سال پیشینه دارد این جنبه بسیار حائز اهمیت است که درباره آن اندیشه نکردیم و به سمت کمی‌گرایی رفته‌ایم، درحالی‌که گرایش به کمی کردن زندگی انسان‌ها خطری بزرگ است، بنابراین تلاش می‌کنم از آن بپرهیزم. حتی در کشورهای سوسیالیستی مثل چین و روسیه نیز آن اتفاقی را که برای کالایی کردن انسان‌ها در ایران در طرح مسکن مهر رخ داد، ندیده‌ام. کالایی کردن انسان‌ها در مسکن مهر به شکل افراطی صورت گرفت و حداقل از جنبه فرهنگی هیچ دفاعی نمی‌توان از آن کرد.

این صحبت‌های آخوندی به انتقاد از رویکرد کلی موجود در اقتصاد مسکن ایران نیز رسید، جایی که به اعتقاد وزیر نگاه کمی بر هر اهرم دیگری می‌چربد. به گفته وی برای شناخت وضعیت موجود باید به این نکته توجه کنیم که در ۱۰ سال گذشته کمی‌گرایی در ایران مطرح بوده و فراموش کردیم مسکن جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی نیز دارد. تمام آنچه به‌عنوان میراث‌فرهنگی و اجتماعی در کشور داریم در بخش مسکن نیز ظهور پیدا می‌کند اما مسکن را به یک چهار دیواری در هر بیابانی تبدیل کردیم که به کالایی شدن انسان‌ها منجر شد. گویی انسان کالایی است که در یک انبار از آن نگهداری می‌کنیم اما انسان‌ها جنبه‌های هویتی دارند که با کالا متفاوت است.

این دیدگاه‌ها پیش از این نیز از سوی آخوندی مطرح شده بود. سخن گفتن وی از لزوم نگاه فرهنگی – اجتماعی به بازار مسکن جلوگیری از نگاهی که تنها به افزایش تعداد خانه‌های مسکونی در ایران منجر شده نکته‌ای است که وزارت راه و شهرسازی بارها نسبت به آن انتقاداتی گسترده مطرح کرده و البته اعلام کرده پیگیر شرایط مربوط به آن است.  بر هم خوردن نظم شهری و از دست رفتن آنچه هویت شهری خوانده می‌شود باعث شده وزارت راه و شهرسازی بارها نسبت به لزوم تغییری جدی در این حوزه اخطار دهد و البته اعلام آمادگی کند که در مقابل این روند خواهد ایستاد. آخوندی با تأکید بر اینکه درآمد حاصل از نرخ عوارض ساختمانی اصطلاح محترم شهر فروشی و فروش حق تنفس شهروندان است، اظهار کرد: وزارت راه و شهرسازی با اجماع ملی جلوی شهرفروشی می‌ایستد.

وضعیت زندگی  18 میلیون نفر نامطلوب است

نگاه کمی به ساخت واحدهای مسکونی و مدیریت شهری غلط به اعتقاد آخوندی کار را به جایی رسانده که اوضاع شهرنشینی در کشور چه از نظر توزیع جمعیتی در کشور و چه از نظر وضعیت زندگی خانوارهای شهری مطلوب نیست. وزیر راه و شهرسازی، با بیان اینکه بخش زیادی از جمعیت شهری کشور در ۱۰ شهر متمرکز شده‌اند گفت: این سلسله مراتب شهری در حالی است که برخی شهرهای خالی از سکنه و برخی عاری از کیفیت مطلوب برای سکونت هستند، بنابراین با نابسامانی جمعیتی مواجه هستیم. براساس آمار سال ۱۳۹۰ تعداد شهرهای بالای ۱۰۰هزار نفر جمعیت حدود ۸۶ شهر است، درحالی‌که پیش و پس از انقلاب قرار بود تنظیم جمعیت را در آمایش سرزمین لحاظ کنیم اما این اتفاق رخ نداده است. به گفته وی، ۱۸ میلیون از ۵۵ میلیون جمعیت شهرنشین در وضعیت نامطلوب زندگی به سر می‌برند و کیفیت زندگی آنها قابل قبول نیست. اگر پروژه‌های مسکن مهر پیرامون شهرهای جدید نیز تکمیل شود این آمار افزایش می‌یابد.

در تهران سوداگری محض را دنبال می‌کنند

ریشه معضلات فعلی بازار مسکن از دید آخوندی نیندیشیدن چاره برای مشکلی است که از دهه‌ها پیش به وجود آمده و هنوز نیز به حیات خود ادامه می‌دهد. وزیر راه و شهرسازی با یادآوری اینکه شهر تهران از دهه ۴۰ شورای نظارت بر گسترش شهر را تشکیل داده است، گفت: ۵۰ سال است که همه نگران توسعه شهر هستند اما شهر در حال گسترش است. در شهرهای بزرگ نتوانستیم موضوع حرکت را حل کنیم.

حل نکردن این مشکل به شهر فروشی انجامیده و تداوم این امر زندگی در محیط شهری را دشوار کرده است. وزیر راه و شهرسازی در ادامه با انتقاد از شهرفروشی در ایران گفت: نمونه این اتفاق در تهران روی داده و تهران به کارگاهی بی‌‌پایان و بی‌هدف تبدیل شده که همه به دنبال سوداگری محض هستند. باید به این بیندیشیم که این حجم از ساخت‌و‌ساز برای رفاه حال مردم چه نتیجه‌ای دارد. هرچند بخش قابل توجهی از صحبت‌های آخوندی پیش از این نیز مطرح شده بود اما لحن تند وزیر نشان از آن دارد که دولت قصد دارد در این عرصه به شکلی جدی ورود کند.

قرار دادن این صحبت‌ها در کنار این نظر که تهران دیگر ظرفیت چندانی برای ساخت‌و‌ساز ندارد شاید آغاز دوره‌ای جدید از مدیریت شهری را در ایران بسازد و در آن تراکم جای خود را به روش‌هایی جدید بدهد. هرچند جابه‌جایی این نگاه ائتلاف مدیریتی احتیاج دارد که رویکرد مدنظر وزارت راه و شهرسازی را تأیید کرده و در راستای آن قدم بردارند.