تغییر در کاربری زمین ریشه گرانی خانه است

پس از ماجرای مصلای تهران و اختلاف بر سر نهادی که وظیفه تکمیل و پیگیری آن را دارد، حالا وزیر راه و شهرسازی دوباره به سمت اختلاف قدیمی خود با شهرداری تهران بازگشته تا نشان دهد سیاست‌های‌ آخوندی و قالیباف لااقل در حوزه عمران شهری با یکدیگر هیچ سازگاری ندارد. پس از آنکه حناچی معاون وزیر راه در یکی از تند‌ترین انتقادهای مطرح شده علیه مدیریت شهری در کشور و به‌طور خاص کلانشهر تهران، اعلام کرد این وزارتخانه قلم پای کسی را که تراکم بفروشد می‌شکند، این‌بار آخوندی در جلسه‌ای که با حضور تمام مدیران روابط عمومی‌های دولتی برگزار شده به بخشی دیگر از ابهامات موجود در مدیریت شهری یعنی موضوع تغییر کاربری و البته نقش آن در سوداگری و افزایش قیمت مسکن پرداخته است.

بازار مسکن در حالی پا در چهارمین سال از رکود همه‌جانبه خود گذاشته که چندی قبل وزیر راه اعلام کرد تداوم این رکود می‌تواند در حوزه‌ای خاص اثری مثبت نیز داشته باشد و آن خارج شدن سرمایه‌های سوداگری است که با هدف بهره بردن از تغییرات ناگهانی نرخ مسکن به این بازار آمده و حالا با فروکش کردن تب و تاب بازار، فرار را به قرار ترجیح می‌دهند. این نگاه آخوندی، منتقدان یا از دیدی دیگر دلواپسان گسترده‌ای نیز دارد. هرچند رکود طولانی‌مدت می‌تواند دست دلالان را از یکی از بزرگ‌ترین بازارهای اقتصادی کشور دور کند، اما از سویی دیگر می‌تواند به کاهش عرضه مسکن و بر هم خوردن تعادل بازار ختم شود.

گزارش‌های ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران نشان از آن دارد که در ما‌ه‌های منتهی به فروردین ماه 94 میانگین صدور پروانه ساخت در تهران به شکل قابل توجهی کاهش یافته و این نشان از آن دارد که علاقه سرمایه‌گذاران نسبت به تداوم حضور در بخش مسکن کاهش یافته یا لااقل سرمایه‌های موجود تا روشن شدن تکلیف بازار از سوی صاحبان‌شان مسدود شده‌اند. با این وجود اما به نظر می‌رسد نگاه آخوندی نسبت به حضور این دلالان ریشه‌ای و بلند‌مدت‌تر از ماه‌ها یا حتی سال‌های پیش‌رو است. وزیر راه روحانی به دنبال زدن ریشه گرانی‌ها در مسکن است؛ ریشه‌ای که بسیار قطور‌تر از اثرات یک طرح یا برنامه چندماهه خواهد بود. آخوندی قیمت مسکن و تغییر در آن را عامل اصلی گرانی‌ها عنوان می‌کند؛ قیمتی که برمبنای صحبت‌های وی سهم ملک را در بهای تمام شده ساختمان به‌شدت افزایش داده و باوجود تاکیدات صورت گرفته در سه دهه گذشته همچنان به‌شدت بالاست. 

وزیر شهرسازی دولت یازدهم این موضوع را به مدیریت شهری نیز ارتباط داده و زنجیره تغییر کاربری زمین، افزایش ساخت‌و‌سازها، برهم خوردن تعادل شهری و بی‌اطلاعی مردم از ضربات این سیاست‌ را عاملی برای رسیدن بازار مسکن به روزهای فعلی عنوان کرده است. این نگاه آخوندی نشان از آن دارد که آنچه در سر وزیر می‌گذرد در کوتاه‌مدت بازار را با تحول جدی مواجه نخواهد کرد و این همچنان تصمیم‌گیران بازار را با دو دلی مواجه می‌کند.

توقف عرضه به جهش قیمت می‌انجامد

یک فعال صنعت ساختمان ضمن تایید اظهارات وزیر در رابطه با نقش زمین در قیمت تمام شده مسکن اظهار کرد: ریشه این موضوع به اهمیت مسکن در نگاه فرهنگ ایرانی باز می‌گردد. هرچند جزییات ساختمانی در انتخاب واحدهای مسکونی نقش مهمی دارد، اما در نهایت نگاه خریداران به ارزش ابتدایی زمینی است که متقاضی آن هستند و عاملی است که در شرایط نزدیکی زیاد مصالح ساختمانی به کار رفته در مناطق شهری، قیمت‌ها را از محله‌ای به محله دیگر به‌شدت تغییر می‌دهد.

ایمان معصومی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» تصریح کرد: در لزوم ایجاد تغییر در این دیدگاه هیچ شکی وجود ندارد، اما باید توجه داشت که نگاه یک جانبه به بازار مسکن در شرایط فعلی می‌تواند آینده بازار را با تهدید مواجه و عرضه را با دشواری همراه کند. وی با اشاره به کاهش ساخت‌و‌سازها در طول ما‌ه‌های گذشته اظهار کرد: در آغاز سال جدید هرچند هنوز تغییر به وجود نیامده اما خریدوفروش‌ها قدری بیشتر شده است. اگر سیاست‌های دولت در افزایش تسهیلات مسکن اجرایی شده و قدرت خرید مردم دستخوش تغییر شود قطعا تقاضای مسکن بالا می‌رود و با توجه به کاهش عرضه در ماه‌های گذشته باید انتظار جهش قیمت در دو سال آینده را داشت.

به گفته معصومی، در شرایطی که بازار عرضه مسکن نیاز جدی دارد و البته بر هم خوردن نظم شهری نیز ورود وزارت راه را به حوزه تغییر کاربری‌ها جدی کرده شاید اندیشیدن به راه‌حلی میانه که هر دو کفه ترازو را در بر می‌گیرد برای تضمین آینده بازار مطلوب باشد. هرچند صحبت‌های وزیر راه بارها مستقیم و غیر‌مستقیم سیاست‌های عمرانی شهری را در کلان‌شهرهایی مانند تهران هدف انتقاد قرار داده است اما شهرداری‌ها ترجیح داده‌اند تنها با این حجت که در صورت توقف فروش تراکم، طرح‌های عمرانی غیر‌قابل پیگیری می‌شوند کار خود را به سبک گذشته ادامه دهند. بازار مسکن وارد چندمین سال رکودش شده، ساختمان‌سازها از ورود به پروژه‌های جدید کناره می‌گیرند و در شرایطی که هنوز تسهیلات بانکی دولت به خریداران نرسیده، به نظر می‌رسد آخوندی نقشه‌هایی بزرگ در سر می‌پرورد؛ نقشه‌هایی که شاید در آینده‌ای نزدیک تاثیر چندانی نداشته باشند اما در صورت عملی شدن، آینده اقتصادی یکی از بزرگ‌ترین بازارهای مالی ایران را برای همیشه دگرگون می‌کند.