با توجه به اهمیتی که شرکت های تعاونی در روند توسعه اقتصاد کشورها دارند، در این گزارش به صورت موردی به تاثیر تعاونی ها در وضعیت اقتصادی نیجریه به عنوان یکی از کشورهای آفریقایی و هند به عنوان یکی از کشورهای آسیایی می پردازیم.
شرکت تعاونی که با هدف رفع مشکلات اقتصادی گروهی از مردم تشکیل می شود، مشارکتی است که غالبا عده ای از افراد هم صنف با یکدیگر راه می اندازند و با قرار دادن سرمایه معینی، اهداف اقتصادی خاص خود را دنبال می کنند.
البته تعاون و همکاری گروهی سابقه ای به درازای تمدن بشر دارد، فعالیت های کشاورزی گروهی، گردهمایی در مجامعی مانند جشن ها، برداشت محصول و حتی دفن مردگان همه از نمونه های آغازین فرهنگ تعاون بین انسان هاست، اما باید گفت شرکت های تعاونی در دنیای امروز در بیشتر مشاغل کاربرد داشته و کسب وکارهای زیادی در سطح جهان اقدام به تشکیل چنین شرکت هایی برای خود کرده اند.
شرکت های تعاونی می توانند در پیشبرد اهداف اقتصادی و اجتماعی جوامع نقش موثری داشته باشند به همین منظور نیز در گزارش حاضر به نقش تعاونی ها در توسعه اقتصادی جوامع می پردازیم. باید گفت شرکت های تعاونی نمونه های بارزی از فعالیت های اجتماعی مردم هستند که می توانند در کنار یکدیگر، نیازهای متقابل هم را رفع کرده و به اهدافی دست پیدا کنند که به تنهایی قادر به دستیابی به آنها نبودند. بیش از 160سال است که مردم جهان شرکت های تعاونی را به عنوان یک راه حل اساسی در تامین نیازهای معیشتی و اقتصادی خود شناخته اند.
ظهور تعاونی در نیجریه و تحول آن
ظهور شرکت های تعاونی در کشورهای غرب آفریقا به قبل از سال 1844 برمی گردد. این شرکت ها عمدتا بر تولید محصولات کشاورزی و فعالیت های مزرعه متمرکز بوده و اعضای این تعاونی ها به منظور بالاتر بردن سطح معیشت خود، فعالیت ها و تولیدات کشاورزی شان را به صورت گروهی ارتقا داده و آنها را به دست مصرف کنندگان می رساندند، اما در کشور نیجریه به طور خاص، ایده تاسیس شرکت تعاونی بین سال های 1934 تا 1936 شکل گرفت و نخستین شرکت های تعاونی در این کشور نیز عمدتا در رابطه با کارهای مزرعه، کشاورزی، ساخت و ساز جاده ای و برگزاری جشن های اجتماعی بود.
باید اذعان کرد نخستین تعاونی هایی که در این کشور راه اندازی شدند، عموما مربوط به اقتصاد کشاورزی بوده اند. البته در حال حاضر شرکت های تعاونی به صورت گسترده ای در نیجریه فعالیت داشته و تقریبا در بسیاری از کسب وکارها و جوامع اجتماعی حضور دارند؛ تعاونی هایی مانند بازاریابی محصولات کشاورزی، تعاونی های مصرفی، وام های تعاونی، تعاونی جامعه هنرمندان و... انواع مختلفی از این شرکت ها به شمار می روند که در اقتصاد نیجریه نقشی اساسی ایفا می کنند.
توسعه تعاون روستایی در هند
هند نیز از جمله کشورهای آسیایی است که شرکت های تعاونی روستایی، نقش مهمی در اقتصاد آن ایفا می کنند. جامعه هند یک جامعه مبتنی بر کشاورزی است که هنوز بیش از نیمی از جمعیت آن در روستاها حضور دارند و بخش روستایی نقش مهمی در تولید ناخالص داخلی این کشور دارد، بنابراین تشکیل شرکت های تعاونی روستایی یکی از نقاط قوت این بخش محسوب می شود که در رشد اقتصادی آن نقش مهمی ایفا می کنند. امروزه حدود 97درصد از روستاهای هند توسط شرکت های تعاونی پوشش داده می شوند که برخی از آنها زیرنظر بخش دولتی اداره شده و برخی دیگر نیز توسط بخش خصوصی اداره می شوند.
ایده شرکت تعاونی که ارمغان دنیای غرب برای هندوستان بود، در سال 1904 به طور رسمی وارد هند شد و از آن پس شاهد راه اندازی این نوع شرکت ها در این کشور هستیم. این شرکت ها که در آغاز با هدف کمک به کشاورزان تنگدست شکل گرفته بود، در حال حاضر رشد زیادی پیدا کرده و در بخش های مهمی مانند بانکداری، بازاریابی و فرآوری حضور یافته اند.
توسعه شرکت های تعاونی در هند به اندازه ای بود که در سال 1951 بیش از 180هزار تعاونی مختلف در این کشور وجود داشت، همچنین طبق آماری که در فاصله سال های 2007 تا 2008 گرفته شده بود نیز تعداد تعاونی های اعتباری اولیه این کشور 150هزار بوده و شرکت های غیراعتباری آن نیز 260هزار مورد بوده اند.
به طور کلی باید گفت در حال حاضر چهار نوع عمده از شرکت های تعاونی در هند وجود دارند که عبارتند از تعاونی خدمات اعتباری کشاورزی، تعاونی غیراعتباری کشاورزی، تعاونی بازاریابی کشاورزی و تعاونی کشاورزی. همان گونه که ملاحظه می شود، چهار نوع عمده تعاونی کشور هند که نقش مهمی در اقتصاد این کشور نیز ایفا می کنند، مربوط به بخش کشاورزی و در نتیجه تعاونی روستایی این کشور هستند بنابراین باید گفت در هر دو نمونه مورد مطالعه در این گزارش یعنی نیجریه و هندوستان، بخش کشاورزی مهم ترین نقش را در شکل گیری شرکت های تعاونی و توسعه آنها داشته است.