به استقبال آینده بی‌آب رفتن!

بحران آب وخشکسالی یکی از موضوعاتی است که این روزها در رسانه‌های مختلف به آن پرداخته می‌شود؛ بحثی که به جرات می‌توان آن را به‌عنوان یکی از چالش‌های جدی پیش‌روی توسعه اقتصادی کشور دانست. در شرایطی که منابع آبی کشور بسیار محدود است سوء‌مدیریت این منابع در سه دهه اخیر باعث شده با برداشت‌های بی‌رویه وضعیت از حالت بحرانی هم عبور کند. «بحران شدید» عبارتی که به عقیده بسیاری از کارشناسان می‌تواند بهترین توصیف برای نشان دادن وضعیت منابع آبی کشور باشد. از این رو این ضرورت احساس می‌شود که تغییر نگرش در برنامه‌ریزی برای مدیریت منابع آبی و سرمایه‌گذاری در توسعه و استفاده از تکنولوژی‌های نوین چه از سوی نهاد‌های متولی و بخش دولتی و چه از سوی فعالان بخش‌خصوصی (برای تضمین ادامه بقا به‌عنوان یک بنگاه اقتصادی) صورت گیرد.

فناوری کشت بدون آبیاری یکی از تکنولوژی‌هایی است که با وجود قدمت 12 ساله آن در جهان، چندسالی است به‌عنوان یک مدل موفق در کشور‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته و در کشور ما هم از یک سال گذشته اقداماتی درخصوص توسعه آن انجام شده است. لزوم سرمایه‌گذاری در توسعه چنین روش‌هایی در بخش کشاورزی با وجود سهم بالای این بخش از اتلاف منابع آبی کشور امری انکارناپذیر است.

در شرایطی که روش‌های نوین آبیاری در کشور در حال پیگیری است، بررسی‌های گروه سرمایه‌گذاری «فرصت امروز» حکایت از آن دارد که تکنولوژی کشت بدون آبیاری یکی از بهترین گزینه‌های پیش‌روی بخش کشاورزی و سازمان جنگل‌ها برای مقابله با بحران آب در کشور است، از این رو در این گزارش به بررسی لزوم سرمایه‌گذاری در این بخش می‌پردازیم.

کشت بدون آبیاری سرمایه‌گذاری آینده

فناوری کشت بدون آبیاری با توجه به مشکل خشکسالی در بخش وسیعی از کره‌زمین یکی از تکنولوژی‌های مورد اقبال در جهان به شمار می‌رود. تکنولوژی گرواسیس که توسط پیتر هوف هلندی در سال 2002 پایه‌گذاری شد طی سال‌های گذشته توانسته جوایز متعدد بین‌المللی از جمله جایزه برترین نوآوری سال2010 مؤسسه پاپیولار ساینس، جایزه لاله سبز درسال 2014 در کشور هلند، جایزه آگرامی در مرکز نمایشگاه‌های دوبی در اردیبهشت سال‌جاری (به‌عنوان برترین نوآوری بخش کشاورزی در بازار خلیج فارس) را به خود اختصاص دهد و اخیراً هم در رده‌بندی فرصت‌های سرمایه‌گذاری مؤسسه ریچارد- برانسون رتبه نخست را در 10 اولویت برتر سرمایه‌گذاری 10 سال آینده به دست آورده است.

فناوری گرواسیس تاکنون در 20 کشور دنیا مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفته و توانسته با موفقیت به مرحله تجاری‌سازی و تولید انبوه برسد. در دو سه سال اخیر کشور‌های حوزه خلیج‌فارس، آمریکا، اسپانیا، کشور‌های آمریکای جنوبی و . . . به این تکنولوژی روی آوردند و در حال توسعه سرمایه‌گذاری‌ها در این بخش هستند. در کشور ما اما از یک سال گذشته اقداماتی در این زمینه صورت گرفت؛ از صحبت‌های مقدماتی که در زمستان سال گذشته به ثمر نشست و به مرحله همکاری‌های مشترک یک شرکت ایرانی دانش‌بنیان و شریک هلندی‌اش رسید تا مرحله دوم کار و از زمستان سال گذشته تاکنون که مرحله آزمایشی و تحقیقات بازار طرح در حال انجام است.

پیش‌بینی کارشناسان این حوزه از فراگیری این تکنولوژی تا یک سال آینده خبر می‌دهد از این رو فرصت‌های سرمایه‌گذاری بسیاری پیش‌روی سرمایه‌گذاران مستقیم برای تولید واتر باکس‌ها و بومی‌سازی این تکنولوژی در کشور و سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با این فناوری قرار دارد.

فرآیند تولید در استقبال بازار

بهروز سهرابی، مدیرعامل شرکت زیست فناوری سپهر باختر -تنها شرکت فعال در این زمینه -درخصوص تولید این محصول در کشور در گفت‌وگو با «فرصت امروز» عنوان می‌کند: هیچ محدودیتی در رابطه با تولید این محصول در کشور وجود ندارد و طبق توافقی که با شریک هلندی انجام شده درصورتی‌که تیراژ سفارش از حد 500 هزار واحد عبور کند تولید این محصول در کشور تحت لیسانس شرکت هلندی آغاز شود. وی می‌گوید برنامه‌ریزی‌های شرکت در جهت ورود بخش‌خصوصی و دولتی در استفاده از این فناوری است تا فرآیند تولید در کشور هر چه سریع‌تر آغاز شود.

این کارشناس کشاورزی ادامه می‌دهد: درخصوص سرمایه‌گذاری هیچ محدودیتی برای شرکت‌های دیگر وجود ندارد و اگر تقاضای بازار به حد مطلوب برسد سرمایه‌گذاری در این تکنولوژی برای فعالان دیگر این بخش نیز به لحاظ اقتصادی توجیه‌پذیر خواهد شد.  سهرابی می‌گوید: در تلاشیم زمینه‌های سرمایه‌گذاری در این تکنولوژی را در کشور فراهم کنیم. به دلیل مزیت‌هایی که در بخش تأمین مواد اولیه درکشور داریم تولید این محصول در کشور با هزینه تمام شده کمتری در قیاس با واردات امکان‌پذیر است. از طرف دیگر ضرورت سرمایه‌گذاری در این بخش به دلیل شرایط بحرانی کشور در مسئله آب احساس می‌شود.

مزایای استفاده از فناوری کشت بدون آبیاری

به گفته سهرابی هم‌اکنون قیمت این واترباکس‌ها در کشور حدود 130هزار تومان برای هر واحد است که در سفارشات با تیراژ بالا به 100 هزار تومان هم می‌رسد، از این رو استفاده از این روش حدود 6 تا 7میلیون در هکتار تمام می‌شود که درمقایسه با سیستم آبیاری تحت فشار و سایر روش‌های آبیاری بسیار اقتصادی است. از طرف دیگر واترباکس‌ها برای 10 سال قابل استفاده است و هر سال برای کشت یک درخت به کار می‌رود و پس از یک سال برای مصرف دوباره قابل استفاده است. از مزیت‌های دیگر این محصول ویژگی‌های فنی آن نظیر امکان فراهم‌آوری رطوبت دائم برای گیاه، عدم رشد علف‌های هرز اطراف گیاه، جمع‌آوری آب باران و. . . است. علاوه بر این با استفاده از این تکنولوژی امکان کشت در مناطق خشک، بیابانی و کوهستانی فراهم است.

سهرابی می‌گوید: این فناوری بیش از آنکه یک روش آبیاری باشد یک روش کاشت محسوب می‌شود و تنها 25 درصد از دانش فنی آن مربوط به تولید واتر باکس‌هاست، 75 درصد باقیمانده مربوط به شرایط کشت می‌شود بنابراین باید در زمینه تولید و تکثیر نهال برای استفاده از این روش آموزش‌هایی داده شود.

پیشنهادات سرمایه‌گذاری

با توجه به کاربری این تکنولوژی در چهار رده مختلف قابلیت سرمایه‌گذاری وجود دارد؛ بخش اول توسعه عرصه‌های منابع طبیعی است که سازمان جنگل‌ها و سازمان منابع طبیعی متولی آن هستند و باید برای سرمایه‌گذاری در این بخش پیش‌قدم شوند. علاوه بر این در همین رده می‌توان در احداث پارک‌ها و فضای سبز، کمربند سبز شهری و. . . اشاره کرد که بیشتر شهرداری‌ها متولی آن هستند. در رده بعدی احداث باغات میوه در مناطق کوهستانی، شیب‌دار و مناطق کم آب باید مورد توجه باشد که فعالان بخش‌خصوصی و کشاورزان باید برای سرمایه‌گذاری و استفاده از این روش اقدام کنند. 

بخش دیگر استفاده از این روش در گلخانه‌هاست که تا حد زیادی می‌تواند مشکل احداث گلخانه در مناطق خشک وکم آب را حل کرد. این تکنولوژی در کاهش مصرف آب در این بخش بسیار مؤثر است.  در فاز چهارم استفاده خانگی از این محصول مطرح است. می‌توان از این روش در تولید محصولات کشاورزی خانگی در بالکن وپشت بام منازل استفاده کرد که لازم است اطلاع‌رسانی مناسب جهت ترویج این روش در کشاورزی خانگی صورت گیرد.