بایدها و نبایدهای بسته‌ بندی زعفران / بسته‌ بندی به داد فروش می‌ رسد؟

در سال‌های اخیر، بسیاری از محصولات سنتی از جمله زعفران ایرانی به دلیل بسته‌بندی نامناسب از دستیابی به بازارهای جهانی محروم مانده‌اند؛ محصولاتی که قابلیت رقابت با محصولات جهانی را دارند، ولی به دلیل عدم سرمایه‌گذاری روی بسته‌بندی‌شان توجه جهانی و حتی ملی به آنها جلب نمی‌شود. این در حالی است که با کمی دقت و خلاقیت می‌توان هم بازار بهتری را به دست آورد و هم سود بیشتری را ایجاد کرد. در میان انبوه بسته‌بندی‌های سنتی و بدون خلاقیت ایرانی متوجه بسته‌بندی متفاوتی از زعفران تولید یک شرکت شدیم و فهمیدیم شرکت زعفران آبتین برای محصول صادراتی خود اقدام به طراحی بسته‌بندی متفاوتی کرده است.

منصوره کاظمی، طراح بسته‌بندی این محصول در مورد بایدها و نبایدهای بسته‌بندی زعفران به «فرصت امروز» می‌گوید: «در حــوزه بســته‌بندی محصولات صادراتی باید روی جذابیت‌هایی از کشورمان متمرکز شویم که تا به حال به آن توجهی نشده است؛ یعنی مشخصه‌هایی از ایران را از طریق بسته‌بندی به دنیا معرفی کنیم که تا به حال نادیده گرفته شده است.

زعفران محصولی ارزشمند برای کشورمان است.محصولی که اگر روی آن سرمایه‌گذاری شود، می‌تواند ارزآوری خوبی برای کشور داشته باشد.همگی شنیده‌ایم که ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده زعفران جهان است.زعفرانی که به دلیل بسته‌بندی نامناسب به نام ایران به جهان معرفی نمی‌شود و بسیاری از کشورهای دیگر دراین میان سود بیشتری را از تولیدکنندگانی که زحمت زیادی برای این محصول می‌کشند، می‌برند.

همیشه عنوان می‌شود که کسی در جهان زعفران را به نام ایران نمی‌شناسد و این محصول ارزشمند در دنیا به نام کشور اسپانیا به جهان معرفی می‌شود. این موضوع به این دلیل است که ما همیشه بسته‌بندی یکنواخت و سنتی درمورد محصول زعفران داشته‌ایم. معمولا بسته‌بندی محصولات سنتی ایرانی از لحاظ بصری، فرم یکسان و تکراری دارد.»

ترغیب مصرف‌کنندگان به خرید طرح‌های زیبا

این طراح درباره ترغیب مصرف‌کننده به خرید می‌گوید: «برای خریدار مهم است محصولی را که می‌خرد، از لحاظ ظاهری فرم زیبایی داشته باشد. وقتی محصولی بسته‌بندی خوبی داشته باشد، ناخودآگاه مشتری برای خرید محصول مجاب می‌شود. بازار حال حاضر رقابتی است و مصرف‌کنندگان با گزینه‌های زیادی برای انتخاب مواجه هستند.در نتیجه در این حالت، بحث زیبایی‌شناسی و رقابت طرح‌های بسته‌بندی مطرح می‌شود.

برای طراحــی بسته‌بندی محصولی که معرف هویت ایرانی است، باید طرح به‌گونه‌ای باشد که کشور ایران را نیز معرفی کند. هر مصرف کننده‌ای بعد از آنکه محصول را خرید، به سراغ این خواهد رفت که محصول برای کدام کشور و متعلق به چه مکانی است. همیشه قرار نیست یک‌سری المان سنتی و تکراری را مورد استفاده قرار دهیم. برای اینکه طراحی از لحاظ بصری زیبا و خوب باشد، می‌توانیم تصاویر و رنگ‌های زیادی را در طراحی بسته‌بندی به کار بگیریم.»

طرحی الهام گرفته از گل زعفران

کاظمی، طراح بسته‌بندی زعفران آبتین درباره تجربه خود در بسته‌بندی زعفران می‌گوید: «سفارش‌دهنده طرح بسته‌بندی زعفران صادراتی آبتین از ما طرحی می‌خواست که بتواند خریدار خارج از کشور را جذب محصول زعفران کند. این طراحی برای سال نو در نظرگرفته شده بود. درنتیجه بازار هدف و مصرف‌کننده زعفران مشخص و داخلی نبود و برای زمان مشخصی نیز درنظرگرفته شده بود. سفارش‌دهنده، درخواست طرحی مانند گل را کرد، هرچند برای طراحی اختیار را به عهده خود طراح قرار داده بود.

برای طرح بسته‌بندی، گل زعفران را مبنای طراحی قرار دادم. چندین طرح زده شد که میان آنها این طرح انتخاب شد؛ طرحی که از گل زعفران و مزارع این محصول گرفته شده است. در طراحی تمام اجزای این گل از گلبرگ‌ها گرفته تا پرچم و ساقه گل زعفران مورد استفاده قرارگرفت. همین عامل باعث شده که طرح تا حدودی انتزاعی به نظر بیاید.»

تغییر بسته‌بندی براساس رنگ گل زعفران

به گفته کاظمی، این محصول در سه وزن در بازار موجود است و براساس همین سه وزن، سه طرح نیز طراحی شده است. او توضیح می‌دهد: «اگر گل زعفران را در مزارع دیده باشید، می‌دانید که این گل در ابتدا بنفش کمرنگ است و رفته رفته پررنگ‌تر می‌شود. همین موضوع مبنای رنگ بسته‌بندی قرار گرفت و بسته‌های با وزن پایین‌تر با رنگ کمتر و بسته‌های سنگین‌تر پررنگ‌تر شدند.البته این هدفی که در رنگ‌آمیزی طراحی در نظرگرفته بودیم در چاپ خوب درنیامد؛ مشکلی که در اکثر طراحی‌ها پیش می‌آید و طرح با آن چیزی که بعد از چاپ بیرون می‌آید، متفاوت است.

محصول در این طراحی مانند گل زعفران در میان گلبرگ‌ها پوشیده شد و پرچم‌های گل نیز در بالای بسته زعفران قرار گرفت. این بسته‌بندی در یک تلق قرار گرفت. البته این بر مبنای نظر من نبود. سفارش‌دهنده برای حمل راحت‌تر و دیزاین شیک‌تر برای خرید این شیوه را پیاده کرد. من با این موضوع به دو دلیل موافق نبودم، چون تلق از آن دسته وسایلی است که بازیافت آن سخت است و از لحاظ مسایل محیط زیستی مناسب نیست؛ موضوعی که درخارج از ایران به آن اهمیت می‌دهند. دلیل دوم این بود که تلق باعث خش‌دار کردن بسته‌بندی می‌شود و به مرور زیبایی طرح را پایین می‌آورد.»

این طراح اضافه می‌کند: «به‌طور کلی بازخوردها نسبت به این طرح مثبت بود و در چندین نمایشگاهی که این طرح اکران شد، برخی از کسانی که خود در این حرفه افراد باسابقه‌ای هستند نسبت به آن واکنش مثبتی نشان دادند، اما چون این بسته‌بندی در ایران توزیع نشده، از بازخورد مصرف‌کنندگان اطلاع چندانی ندارم.»

عرضه زعفران ایرانی با برند خارجی در دنیا

یکی از موارد دیگری که بازار زعفران ایرانی را در کشورهای خارجی کساد کرده، این است که محصولات باکیفیت ایرانی با نام‌های خارجی در بازارهای دنیا عرضه می‌شود و این موضوع به دلیل سهل‌انگاری تولیدکنندگان این محصولات اتفاق می‌افتد. کاشت و تولید زعفران بسیار پردردسر و مشکل است، اما کسانی که باید سود اصلی را از این همه زحمت ببرند، از آن محروم هستند.

اگر شرکت‌های تولیدی هزینه‌های بیشتری را در این زمینه صرف کنند، مطمئنا بازارهای ازدست رفته این محصول ارزشمند را دوباره به دست می‌آورند. فراموش نکنیم که هزینه برای طراحی بسته‌بندی موقتی است، اما سود حاصل از آن دائمی و ماندگار خواهد بود.