اینجا قلمزنی شغل 2هزار نفر است

اصفهان از مهم‌ترین کانون‌های قلمزنی ایران است. به لحاظ آمار و ارقام و شاغلان هم این شهر رتبه بالایی دارد. با توجه به اهمیت این شهر در حوزه قلمزنی و تولیداتی که هنرمندان این شهر در این حوزه دارند، گفت‌وگویی  با سیدعباس شیردل، رئیس اتحادیه صنف صنایع دستی اصفهان داشته‌ایم تا از اوضاع فعلی این هنر-صنعت در این استان بگوید.

این روزها با هر صاحب صنعتی که همکلام می‌شویم سخن از بدبودن اوضاع اقتصادی به میان می‌آورد اما شیردل می‌گوید با همه بدی اوضاع اقتصادی در ایران قلمزنی دوران شکوفایی خود را در شهر اصفهان پشت سر می‌گذارد. شیردل می‌افزاید: حدود 2هزار قلمزن در این شهر فعالیت می‌کنند و از این تعداد بیش از 90درصدشان قلمزنی را به‌عنوان شغل خود انتخاب کرده‌اند و از این راه گذران زندگی می‌کنند. اغلب این قلمزنان هم مرد هستند اما در سال‌های اخیر به تعداد خانم‌های قلمزن اضافه شده است.

استاد-شاگردی؛ شیوه مهم آموزش

قلمزنی چندین سال است که در دانشکده‌های هنر نیز به‌عنوان واحد درسی تدریس می‌شود اما به گفته شیردل کمتر از 5درصد از فعالان بازار قلمزنی تحصیل‌کرده‌های دانشگاه هستند. وی معتقد است که بهترین نوع آموزش همان شیوه استاد-شاگردی است. دلیلش هم این است که قلمزنی را نمی‌توان با چند واحد درسی به کسی یاد داد. زیرا فوت و فن‌های این هنر جز به تجربه و با گذشت زمان به‌دست نمی‌آید.

از طرفی قلمزنی به‌تنهایی بیش از 20رسته متفاوت دارد که فرد قلمزن گاه باید به بسیاری از آنها اشراف داشته باشد. ریخته‌گری، مخراج‌کاری و چندین رسته دیگر را در این زمینه می‌توان نام برد. شیردل همچنین قلمزنی را دارای سه سبک کلی می‌داند. سبک برجسته، سبک سیاه‌قلم و ریزقلم و سبک مشبک.

رئیس اتحادیه صنف صنایع دستی اصفهان همچنین در مورد برند و برندسازی در این حوزه می‌گوید: قبل از هر چیز باید نوع برندسازی در این حوزه را با مثلا نوع برندسازی در مورد سایر کالاها مثلا پوشاک یا لوازم خانگی جدا کرد. شیردل معتقد است که برندسازی در مورد آثار هنری براساس نام استاد صورت می‌گیرد.

برندهایی که به منطقه‌ای، ملی و جهانی تقسیم می‌شوند. وی اضافه می‌کند که در کشورهای دیگر هم در مورد آثار هنری برندسازی به‌همین صورت است. برندها شخصی است. البته نوع دیگری از تولید هم هست مانند اینکه در ایتالیا کارخانه‌ای تأسیس شده که با استخدام ده‌ها قلمزن آثاری را در تیراژ بالا تولید می‌کند و با برند کارخانه و نه برند شخصی قلمزنان به بازار عرضه می‌کند.

می‌تواند شغل باشد

قلمزنی اگر به‌‌صورت انبوه صورت بگیرد، درآمد خوبی را نصیب شاغلان خود می‌کند و می‌توان از این راه هزینه‌های یک خانواده را تامین کرد. شیردل ضمن بیان این نکته می‌افزاید: برای اینکه تولید بیشتری در این زمینه داشته باشیم باید تقاضا را بیشتر بکنیم. رسانه‌های صوتی و تصویری نقش مهمی در این میان دارند.

اگر آثار قلمزنی به زندگی روزمره مردم وارد شوند و مثلاً در سرویس‌های پذیرایی استفاده شوند، می‌توان به ایجاد بازاری مطمئن برای فروش آثار قلمزنان امیدوار بود. وی همچنین به برگزاری کلاس‌های مختلف در محل اتحادیه و با حضور هنرمندان این حوزه اشاره می‌کند و می‌افزاید: هنوز هم فروش در این حوزه به‌صورت فصلی صورت می‌گیرد. فصل‌هایی که گردشگران بیشتری به اصفهان بیایند. یعنی اواخر اسفند تا آخر اردیبهشت و اوایل مهرماه. البته ما برای این بازه زمانی برنامه داریم.

در همین راستا پژوهش‌ها و مطالعات زیادی برای بررسی بازار این کالاها انجام داده‌ایم و حتی در مورد طرح‌های جدیدی که می‌توان در این آثار به‌کار برد و در تیراژ بالا تولید کرد، با هنرمندان صحبت کرده‌ایم. با توجه به توریستی بودن اصفهان از هنرمندان خواسته‌ایم که مثلا طرح پل خواجو را در تیراژ بالا و با هزینه اندک تولید کنند تا سوغاتی ارزان‌قیمتی برای گردشگران داخلی و خارجی باشد.

دولت هنوز هم قدر این صنعت را نمی‌داند

دولت تاکنون برنامه‌ای برای بازاریابی در این حوزه نداشته است. این جمله‌ای است که شیردل در ارتباط با ایجاد بازارهای جدید برای آثار قلمزنی ذکر می‌کند. وی همچنین می‌گوید حدود 20سال پیش اوضاع صادرات این حوزه به‌مراتب بهتر بود اما با وضع قوانین ارزسپاری صادرکنندگان در گمرکات و غیره اوضاع صادرات وخیم شد. مثلا برای هر کیلو صادرات 15دلار ارزسپاری وضع شد که هزینه بالایی بود و صادرات کاهش چشمگیری به‌خود دید.

کاهش ورود توریست به ایران در سال‌های اخیر نیز کاهش خریدوفروش این آثار را به‌دنبال داشته است.همچنین افزایش قیمت مواد اولیه، کاهش تولید و افزایش قیمت‌ها را در پی داشت. قیمت مواد اولیه مانند مس، نقره و برنج بعضا از کیلویی 2هزار تومان به 45هزار تومان در چند سال اخیر رسید. البته طی یکی دو سال اخیر روی 27هزار تومان برای هر کیلو ثابت مانده است.

شیردل کشورهای برتر شاخص در این حوزه را آمریکا، آلمان، فرانسه، چین، ژاپن و اتریش معرفی می‌کند که محصولات ایرانی با آنها رقابت می‌کنند. وی در مورد قیمت‌گذاری یک اثر در بازار هم می‌گوید: قیمت براساس نام استاد، طرح و مثقال وزن آن محاسبه می‌شود. مثلاً گاه یک اثر هر مثقالش 500هزار تومان یعنی هر گرمش بیش از 130هزار تومان ارزش‌گذاری می‌شود.