ایران می‌تواند صادرکننده خدمات فنی و مهندسی شود

طرح‌های توسعه‌ای ایران در حوزه سوخت‌های جایگزین موجب شد تا ایران بتواند در زمینه جایگاه‌های سوخت سی.‌ان.‌جی و استفاده از این صنعت در صنایع خودرو‌سازی، جایگاه قابل‌قبولی را در دنیا به دست آورد. در همین راستا برخی افراد با در نظر گرفتن مزیت‌های کشور و پتانسیل‌های موجود، به فعالیت‌های گسترده‌ای برای توسعه و فراگیر شدن استفاده از سی.‌ان.‌جی به جای سوخت‌های سنتی پرداختند که در این راستا دستاوردهایی را نیز به همراه آورده‌اند. در‌حال‌حاضر ایران توانسته با فعالیت این افراد به‌عنوان یکی از اعضای هیات‌مدیره انجمن آسیا- اقیانوسیه خودروهای گاز‌سوز (ANGVA) معرفی شود. در عین حال فعالیت‌های صورت گرفته موجب شده شناخت بهتر و توجه بیشتری به ایران به‌عنوان کشور پیشتاز در این صنعت در عرصه بین‌المللی شود. به نحوی که حتی در‌این‌باره جوایزی نیز به دست آورد. امیر خاکی، مدیرعامل شرکت ساخت تجهیزات گاز تامکار، فردی است که طی 13 سال فعالیت خود در این حوزه توانست سرانجام در سال 2014 و در همایش و نمایشگاه دوسالانه‌ای که توسط انجمن جهانی خودروهای گازسوز (IANGV) در امریکا برگزار شد، تندیس مرد سال این صنعت (NGV GLOBAL) را به دست آورد. او همچنین در راستای فعالیت‌های خود به‌عنوان قائم‌مقام هیات‌مدیره انجمن آسیایی، درنهایت توانست میزبانی همایش و نمایشگاه دو سالانه آسیا- اقیانوسیه را در سال 2017 در ایران کسب کند. مجموعه فعالیت‌های او و همچنین شرکت تحت نظرش توانسته به الگویی مدیریتی در حوزه انرژی‌های جایگزین تبدیل و جایگاه ایران را در این صنعت در حوزه بین‌الملل ارتقا دهد. جایگاهی که به اعتقاد این مدیر جوان، همچنان در‌خور ایران نبوده و ایران می‌تواند با توجه به پتانسیل‌های موجود تبدیل به صادرکننده خدمات فنی- مهندسی در این حوزه شود.

با فعالیتی که شما در این سال‌ها انجام داده‌اید، توانستید به‌عنوان مرد سال 2014 از سوی انجمن جهانی خودروهای گازسوز (NVG Global) معرفی شوید. چگونه به این جایگاه رسیدید؟
در حال‌حاضر با توجه به علاقه‌مندی که برای فعالیت در عرصه بین‌المللی وجود داشت، توانستم به‌عنوان عضو هیات‌مدیره انجمن آسیا- اقیانوسیه خودروهای گاز‌سوز (ANGVA) انتخاب شوم. در همین راستا انجمن جهانی خودروهای گازسوز (NVG Global)هر دو‌سال یک‌بار همایش و نمایشگاهی را در یکی از کشورهای عضو برگزار می‌کند که همایش امسال در امریکا برگزار شد. در این مراسم افراد یا موسساتی که در زمینه توسعه صنعت سی.‌ان.‌جی نقش‌آفرینی داشته، از کشورهای مختلف به‌عنوان نامزد معرفی می‌شوند. افراد معرفی شده در کمیته جهانی بررسی و در‌نهایت تندیسی تحت عنوان مرد سال اهدا می‌شود. بنده نیز به پیشنهاد انجمن سوخت‌های جایگزین ایران و انجمن آسیایی به‌عنوان نامزد معرفی شدم که در‌نهایت توانستم این تندیس را دریافت کنم.
 مولفه‌های انتخاب و معرفی چیست؟
پارامتر اصلی، نقش موثر در ایجاد و توسعه صنعت سی.‌ان.‌جی است. این نقش چه در حوزه‌های دولتی و چه کمک به تولید و توسعه در داخل و عرصه بین‌المللی مدنظر قرار می‌گیرد. با توجه به سابقه کاری بنده و فعالیت در  شرکت بهینه‌سازی  مصرف سوخت و همچنین حضور در مجموعه ایران‌خودرو و راه‌اندازی مجموعه تولیدی کیت خودروهای گاز‌سوز، شرایط خوبی برای احراز به دست آوردم.
به نظر می‌رسد با توجه به فعالیت‌های شما، همایش آسیا- اقیانوسیه نیز قرار است در ایران برگزار شود.
بله. در راستای علایق شخصی و ملی در حوزه توسعه سی.‌ان.‌جی و همچنین مسائل بین‌المللی که معتقدیم نتوانستیم جایگاه خود را به دست آوریم، در سال 2013 در همایش دو سالانه کشورهای عضو انجمن آسیا- اقیانوسیه، که به‌عنوان قائم‌مقام هیات‌مدیره انتخاب شدم، درخواست میزبانی همایش نمایشگاه آن را در سال 2015 ارائه کردم. رقیب ایران در زمینه میزبانی چین بود که به دلیل برخی عدم‌هماهنگی‌های دولتی، این میزبانی از ایران گرفته شد، اما در‌نهایت توانستیم مصوبه انجمن آسیا- اقیانوسیه برای برگزاری همایش و نمایشگاه سال 2017 میلادی تحت عنوان آنگوا 2017 در ایران را دریافت کنیم. از‌این‌رو وقتی همایش آسیایی برگزار شود، می‌توان برای همایش و نمایشگاه جهانی آن نیز برنامه‌ریزی کرد.
 به فعالیت شرکت بپردازیم و اینکه در چه حوزه‌ای فعالیت می‌کنید و آیا در زمینه‌های دیگری هم حضور دارید؟
فعالیت گروه صنعتی تامکار‌گاز، در حوزه سوخت‌های جایگزین، انرژی‌های نو و فعالیت مرکزی این شرکت تولید تجهیزات جایگاه‌های سوخت‌گیری سی.‌ان.‌جی است. ما تنها شرکتی هستیم که در ایران کلیه تجهیزات جایگاه سی.‌ان.‌جی از جمله برل‌براک که قلب تجهیزات است‌ را تولید می‌کنیم.
از چه سالی فعالیت خود را آغاز کرده‌اید؟
حدود 11 سال از ثبت شرکت می‌گذرد، اما حدود 9 سال قبل نخستین تولیدات این شرکت شروع شده و در حال‌حاضر از پنج‌ متر‌مکعب در ساعت تا نزدیک دو هزار متر‌مکعب در ساعت تولید داریم و همچنین نزدیک به 400 جایگاه سوخت در کشور تحت نظر این شرکت فعالیت می کنند. این عدد در عرصه بین‌المللی عدد بزرگی برای تولیدکننده تجهیزات جایگاه است.
 ایده فعالیت در این حوزه از کجا آمد؟ آیا شما در ابتدا مجری پروژه بودید یا ابتدا به‌ساکن اقدام به فعالیت در این حوزه کردید؟
فعالیت‌های ما هم‌راستا با برنامه دولت و سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت شکل گرفت. زمانی که طرح خودروهای گاز‌سوز مطرح شد، برای برنامه‌ریزی وارد این حوزه شدیم. زیرا می‌دانستیم که تجارت در این حوزه بلند‌مدت بوده و دولت برای آن برنامه‌ریزی دارد. در‌حال‌حاضر ایران جایگاه نخست سی‌ان‌اجی در دنیا را از نظر تعداد خودرو و جایگاه سوخت دارد.
 از میان چه تعداد کشور؟
در پنج قاره سی.‌ان.‌جی وجود دارد، اما در میان بیش از 70 کشور به این مقام دست یافتیم. گاز طبیعی در مقایسه با تمام سوخت‌های سنتی از جمله بنزین و گازوییل از آلایندگی  کمتری  برخوردار است. در‌عین‌حال ایران شرایط منحصر‌به‌فردی برای استفاده از سی.‌ان.‌جی دارد. ایران دومین کشور دارای ذخایر گازی دنیاست. به همین دلیل هرچه میزان مصرف گاز طبیعی در داخل و میزان صادرات نفت افزایش یابد، یک کار اقتصادی و ملی است. بر همین اساس هم سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت شکل گرفت و پروژه‌هایی در این زمینه تعریف شد. ما هم به‌عنوان شرکت بخش‌خصوصی وارد این پروژه شدیم. اقدام دولت و بخش‌خصوصی در حوزه صنعت سی.‌ان.‌جی، از لحاظ رشد و فرصت اقتصادی مثال‌زدنی است. این مسئله با توجه به پیچیدگی‌های پروژه بوده که در سطح بسیار عظیمی همه دستگاه‌ها و نهادها درگیر می‌شوند.
 چند شرکت در این حوزه فعالیت می‌کنند؟
در زمینه جایگاه سوخت‌گیری به غیر‌از شرکت ما، سه مجموعه دیگر تجهیزات تولیدی دارند.   سهم شما از بازار سی.‌ان.‌جی کشور چند درصد است؟ از تعداد جایگاه‌های موجود نزدیک 30 درصد شرکت‌های زیرمجموعه هم دارید؟
شرکت ما یک گروه بوده که پنج شرکت دیگر در ذیل آن فعالیت می‌کنند. این فعالیت‌ها نیز در زمینه‌های مختلف از جمله آموزش است. برای مثال شرکت آرین جهان انرژی نمایندگی انحصاری انجمن بین‌المللی سوخت‌های جایگزین آسیا- اقیانوسیه را دارد که مدرسه‌ای تحت عنوان پردیس آنگوا در پارک علم و فناوری پردیس احداث کرده و در آن به آموزش سی.‌ان.‌جی می‌پردازند. شرکت‌های دیگری نیز در زمینه‌های بهره‌برداری جایگاه‌های سوخت‌گیری، پروژه‌های جایگزین از جمله ال‌ان‌جی و غیره فعالیت می‌کنند.
مهم‌ترین مسئله در این حوزه مسئله مدیریت است. استراتژی مدیریتی شما چه بوده و چه ترفندهایی به کار برده‌اید؟
پروژه سی.‌ان.‌جی پیوندی با برنامه‌های توسعه‌ای دولت دارد. اگر بخواهم از دیدگاه کارشناسی که حدود 14 سال در این حوزه به‌صورت تخصصی فعالیت می‌کند، صحبت کنم، گاز طبیعی در کشور به‌عنوان یک مزیت ملی محسوب می‌شود. پروژه سی.‌ان.‌جی در کشور دوره‌های مختلفی را گذرانده است. دوره اول مهندس زنگنه توسعه سی.‌ان.‌جی را در سال 79 مطرح کرد. این زمان پروژه با شدت شروع شده و برنامه‌ریزی‌های کلانی برای آن صورت گرفت. در دوره بعد، اوایل دولت نهم کار با شدت بسیاری پیش رفت و حتی رییس‌جمهور وقت نیز از صد‌درصد گاز‌سوز شدن خودروها صحبت می‌کرد. اما به یکباره موضوع دچار رکود شد، اما در دوره جدید بار دیگر وزارت نفت طرح هزار جایگاه را مطرح کرده است. در حال‌حاضر دولت سبد سوختی تعریف کرده و مازاد آن پیگیری توجیه‌های اقتصادی با بخش خصوصی است. در حال‌حاضر نیز مذاکرات با مجموعه دولت و مجلس هم از نظر بنگاهی و هم بخش خصوصی صورت می‌گیرد. در این راستا تعاملاتی وجود دارد. ما به دنبال بازارسازی خود هستیم. از جمله موفقیت‌های ما در این پروژه، مسائل بین‌المللی است که به‌تازگی هم شروع شده و توانسته‌ایم دستاوردهایی نیز داشته باشیم. با این حال اصلی‌ترین زمینه برای فعالیت‌های بین‌المللی بهتر شدن فضای سیاسی کشور است.
 آیا در حوزه بین‌الملل، مسئله ایجاد جایگاه‌های سوخت مطرح است؟
بله. صادرات خدمات فنی، چه مدیریت و اجرای کار و چه خدمات فنی صدور تجهیزات مورد  توجه است.

این استراتژی برای تعیین چه بازارهایی صورت گرفته؟
بله. در حال‌حاضر مطالعات بازار انجام شده است. کشورهای خوبی در این زمینه برای فعالیت وجود دارند از‌جمله کشورهای حوزه حاشیه خلیج‌فارس و عراق که توافقی نیز با شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی امضا کرده و همچنین در زمینه صدور قطعه، کشور همسایه پاکستان. کمتر از یک سال است که فاز برنامه‌ریزی برای ورود به بازارهای بین‌المللی شروع شده است.
 تعریف شما از مدیریت منابع انرژی با توجه به اینکه ایران  یکی از کشورهای پرمصرف است، چیست؟
در این راستا می‌توان به موضوعاتی اشاره کرد. نخست آنکه تمرکز بر مزیت‌های نسبی کشور است. به طور مثال در برزیل خودروهایی با سوخت الکل وجود دارد. در ایران گاز طبیعی و همچنین دیگر موارد به‌عنوان مزیت‌های نسبی مطرح است‌ که می‌توان از آن بهره برد. دوم مسئله مدیریت جامع انرژی است. از طرفی در ایران تشتت تصمیم‌گیری در این زمینه وجود دارد. در امریکا وقتی صنعت حمل‌و‌نقل تصمیم می‌گیرد، مجموعه‌ای به نام AtuOil ایجاد کند، مجموعه انرژی و نفت و گاز با هم سیاست‌گذاری کلان کشور را انجام می‌دهند، اما در ایران این مسئله پراکنده است. وقتی قرار بر اجرای سی.‌ان.‌جی است، خودروساز به خوبی همراهی نمی‌کند یا نهادی دیگر همین‌طور. سوم آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی و همچنین درگیر کردن ذی‌نفعان است. به یاد دارم در سال‌های ابتدایی شکل‌گیری سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت، حساسیتی روی موضوع صرفه‌جویی انرژی وجود نداشت. در سال 80 جلسه‌ای با یکی از مدیران ایران خودرو داشتم که از او سوال کردم وقتی طرح خودروی ملی به وجود آمد، آیا پارامترهایی نیز در ذهن شکل گرفته و به انرژی آن فکر کرده اید؟ خیلی صادقانه جواب داد که با بنزین لیتری 20 تومان باید به چه چیزی فکر می‌کردیم؟ پاکستان طرح گازسوز کردن موتوری را روی خودروی ملی خود با ظرفیت 800 سی‌سی پیاده‌سازی کرد. با این خودرو می‌توان 350 کیلومتر پیمایش داشت. در آن زمان خودرویی که در ایران گازسوز شد پیکان بود که مخزن آن را در بزرگ‌ترین فضای ممکن طراحی کردند و بخشی از صندوق ماشین را اشغال می‌کرد. ظرفیت آن 15 لیتر در 100 کیلومتر بود و بین 90 تا 120 کیلومتر پیمایش داشت. به همین دلیل همه می‌گفتند سی.‌ان.‌جی پروژه خوبی نیست، زیرا پیمایش آن کم است. در حالی که باید همه چیز براساس چارچوب و بستر فراهم شود.
 استراتژی شما برای حفظ سهم یا افزایش آن در بازار چه بوده؟
استراتژی ما در حوزه خارج جدا بوده و بستگی به بازار دارد. زمانی بازار به‌صورت مقطعی و در زمینه صادرات قطعه  فعال شد. زمانی نیز بحث توسعه‌ای سی.‌ان.‌جی مطرح می‌شود که برای آن برنامه ویژه‌تری داریم. در داخل هم براساس شرایط بازار و آنجا که پشتوانه یا برنامه‌های دولتی هست، هم‌راستا با دولت و ظرفیت‌های آن اقدام می‌کنیم. جایی که بازار خصوصی و مشتری فردی است، به طور مثال برای 400 جایگاه فعال سوختی که داریم، موضوع سرویس‌دهی، خدمات پس از فروش و علاقه‌مندی افراد برای ارتقای جایگاه‌ها مطرح می‌شود که در این راستا نیز با توجه به توان مالی گروه تسهیلات فراهم می‌شود. در مجموع، مهم‌ترین بحث، خدمات‌رسانی به روز و متناسب با نیازهای مشتری است.
 مدیریت شما در زمینه خدمات پس از فروش و رضایتمندی مصرف‌کننده، براساس چه اصولی است؟
وقتی  در زمینه تجهیزات صنعتی صحبت می‌کنیم با یک فشار کاری بالا از نظر ایمنی و استانداردهای سختگیرانه  و البته بسیار مفید مواجه هستیم. به غیر ‌از موسسه استاندارد و شرکت ملی پالایش و پخش که به‌عنوان دستگاه‌های دولتی ناظر و مسئول هستند، ما به‌عنوان تولیدکننده با سابقه 13 ساله و با در نظر گرفتن نوپا بودن این صنعت، در قالب هفت شرکت مدیران خود را آموزش داده‌ایم تا با تقسیم‌بندی جغرافیایی کشور بین این هفت شرکت، به ارائه خدمات پشیبانی قطعه و خدمات فنی و مهندسی بپردازیم. در همین حال مکانیزم کنترل قطعه، ردیابی و تقلبی بودن آن را پیگیری می‌کنیم. از طرفی شرکت ملی پالایش و پخش  نیز سیستم ارزیابی دارد که برای مجموعه شرکت‌هایی که در حوزه خدمات پس از فروش فعالیت می‌کنند در نظر گرفته شده است. شرکت تامکار گاز همواره رتبه اول تا سوم را داشته است. پارامترهای مختلفی در سیستم ارزیابی مدنظر قرار می‌گیرد. بخشی از آن مربوط به جایگاه‌های فعال و بخشی هم مربوط به پروژه‌هایی است که به عنوان کارفرما انجام شده است.
11 سال فعالیت با توجه به ذهنیت افکار عمومی نسبت به سی.‌ان.‌جی، مدیریتی را لازم دارد تا بتواند دوام و ماندگاری و سهمی از بازار را نیز در اختیا ر داشته باشد، علت دوام و ماندگاری شما چیست؟
بیشتر از همه اعتقاد به خود کار بوده است. ایران از لحاظ شاخص‌های مصرف انرژی جزو کشور‌های بسیار بد محسوب می‌شود. در عین حال که بر این عقیده‌ایم این کار نه تنها کار بنگاهی و اقتصادی، بلکه کار ملی و اثرگذار در جامعه است. موضوع دیگر سیاست‌های مدیریتی و حمایت‌های دولت در برخی موارد بوده است. از طرف دیگر با وجود مقاومت‌های اولیه، به دلیل صرفه اقتصادی، مورد پذیرش جامعه قرار گرفت. در نهایت اینکه سیاست‌گذاری‌های صحیح در زمینه سوخت سی.‌ان.‌جی و حمایت‌های لازم از این صنعت باعث شد جامعه و بازار حضور ما را بپذیرد. سیاست ما داخلی‌سازی بود که به جد آن را دنبال کردیم. زیرا این حوزه را نمی‌توان از خارج کنترل کرد. در حال حاضر تجهیزات ما با برند خودمان تولید می‌شود و هر‌کدام از این بخش‌ها نقش مهمی در ثبات و ماندگاری در بازار داشته است.
  با توجه به مشترک بودن تکنولوژی سی.ان. جی و هوا فضا، این صنعت یکی از حوزه‌های تحریمی در دو سال گذشته بوده است. مشکلات شما در‌این‌باره چه بود؟
ما هم مانند تمام شرکت‌ها، مشکلات زیادی داشتیم. فشاری‌های بسیار زیادی به دلیل گران شدن تجهیزات به ما وارد شد. تجهیزات مورد استفاده در کل صنعت نفت با افزایش قیمت‌های سنگین مواجه شد. در عین حال با پیچیدگی‌های واردات نیز مواجه شدیم. قطعات بعضا با قیمت آزاد خریداری می‌شد، به همین خاطر فشارهای مالی و اجرایی سختی را تحمل کردیم. البته دولت بخش‌هایی از آن را برای تامین‌کنندگان این صنعت در قالب آیین نامه‌ها جبران کرد.
 مدیریت زمان با توجه به  تحریم‌ها چگونه بود؟
به طور طبیعی با یک سری تاخیرها‌ در زمان‌بندی مواجه شدیم، اما به جرأت و البته احتیاط می‌توان گفت که نخستین شرکتی بودیم که در این شرایط کمترین تاخیر را داشتیم. در آن زمان یک شرکت را در خارج ثبت کرده و بسیاری از سفارش خرید را در قالب آن شرکت انجام می‌دادیم. از این رو تاخیرات سفارش‌گذاری و پرداخت را کم کردیم. اگر شرایط سیاسی بهتر شود، پتانسیل بسیار بالایی  برای  صدور خدمات فنی وجود دارد. با برنامه‌ریزی که کردیم توانستیم پس از 13 سال جایگاه نخست را در دنیا به دست آوریم که این نشان از پتانسیل بالای کشور دارد. صنعت سی.‌ان.‌جی از لحاظ فناوری، فشارها و امنیت بالا، صنعت خاصی است. از طرفی از منظر ملی و بنگاهی نیز صنعت بسیار خوبی است که پتانسیل‌های بسیاری دارد.