پیامک‌ های تبلیغاتی و چالش حریم خصوصی

پیامک‌های تبلیغاتی مدت‌هاست که به موضوعی چالش‌برانگیز تبدیل شده‌اند. در عصری که تبلیغات در همه جا حضور دارد، ورود آن به تلفن‌های همراه که وسیله‌ای شخصی شناخته می‌شود، عده‌ای را به اعتراض نسبت به دریافت اجباری آن ترغیب کرده است. در سطح شهر بیلبوردها و پوسترها شما را به خرید محصولات و تکرار مداوم اسم‌شان در مقابل چشم‌های‌تان دعوت می‌کنند، در خانه‌ تلویزیون و ماهواره و رادیو در میانه فیلم و برنامه‌ای که دوست دارید تبلیغ‌‌باران‌تان می‌کنند و در خلوت خودتان هم گوشی‌های موبایل هستند که حالا دروازه شلیک تبلیغات به سمت مشترکان شده‌اند.

ممنوعیت بی‌حاصل

مزاحمت‌ها و شکایت‌های گاه و بی‌گاه از وفور تبلیغات اس‌ام‌اسی باعث شد اقداماتی قانونی در این راستا شکل بگیرد. بهمن ماه سال 90 لطف‌الله سبوحی، معاون بررسی‌های فنی و صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی از شکل‌گیری یک مصوبه جدید در این باره خبر داد و به رسانه‌ها اعلام كرد: «با توجه به لزوم رعایت حریم خصوصی اشخاص و جلوگیری از مزاحمت‌های ناشی از ارسال پیامك‌های تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی، ضروری است اپراتورهای تلفن همراه ضمن اطلاع‌رسانی مناسب درخصوص نوع خدمات، موافقت مشترك تلفن همراه را قبلا دریافت كرده و به منظور حصول اطمینان از این موافقت تاییدیه مجدد نیز دریافت كنند.‌»‌

او توضیح داد ارسال پیامك‌های تبلیغاتی با مضامین متفاوت برای اقشار مختلف جامعه نارضایتی‌های زیادی را ایجاد كرده است و سامان‌دهی این موضوع و رعایت حقوق مشتركان باید توسط اپراتورهای تلفن همراه مورد توجه قرار گیرد.

پیامک‌هایی که بیشتر شدند

تصویب ممنوعیت ارسال پیامک‌های تبلیغاتی و الزام اجرای آن از 19 بهمن ماه 90، تأثیر چندانی در آنچه در عمل اتفاق می‌افتاد نگذاشت. برعکس، پیامک‌های تبلیغاتی نه‌تنها کاهش پیدا نکرد بلکه روزبه‌روز بیشتر شد. در فضای مجازی سایت‌های بی‌شماری خدمات ارسال پیامک انبوه و تبلیغاتی را ارائه می‌دهند که به نظر می‌رسد قانون نتوانسته آنها را از فعالیت بازدارد. پانل‌های ویژه ارسال پیامک‌ به گروه‌های مختلفی مثل آرایشگاه‌‌ها، نمایندگان مجلس، فست‌فودها و. . . خدمات ویژه‌ای است که سیستم‌های ارسال پیامک انبوه در تبلیغات‌شان به آنها اشاره می‌کنند و مدعی‌اند به هر گروهی که بخواهید دسترسی دارند تا تمام شماره‌ها را در اختیارتان بگذارند. برای ارسال پیامک انبوه نه‌تنها هیچ شیوه‌ای برای اجازه گرفتن از مشترکان طراحی و امتحان نشده است، بلکه دسترسی به تعداد زیادی از آنها عملاً هیچ مانعی ندارد و به سادگی ممکن می‌شود.

نمایندگان به دنبال دستورالعمل

چندی پیش رییس کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی در مخالفت با این مسئله تأکید کرد: مخابرات مجاز به واگذاری شماره تلفن‌های همراه به شرکت تبلیغاتی جهت ارسال پیامک‌ها تبلیغی نیست. رضا رحمانی خبر داد گروهی از نمایندگان پیگیرند که برای حفظ حریم خصوصی شهروندان قانون یا دستورالعملی تصویب کنند. اگرچه مصوبه قبلی نتوانسته بود تغییری در شرایط ایجاد کند و ضمانت اجرایی نداشت، نمایندگان همچنان به دستورالعملی در این باره فکر می‌کنند. نمایندگانی که در بزنگاه‌های انتخاباتی خود به ارسال‌کنندگان پیامک‌های انبوه می‌پیوندند و تبلیغات‌شان سر از گوشی‌های تلفن همراه در می‌آورد.

رضا تقی‌پور، وزیر اسبق ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در این باره گفته بود: در رابطه با پیامک‌های تبلیغاتی مزاحم، قانون وجود دارد اما خیلی جدی گرفته نشده است. درصورتی‌که حقوق مشترکان تلفن همراه باید رعایت شود و برابر قانون اپراتور باید به مردم راهکار نشان دهد.

شیوه‌ای برای طلب خسارت

عضو کمیسیون قضایی مجلس هم به تازگی ارسال تبلیغات پیامکی به مشترکان تلفن همراه را اقدامی منفعت‌طلبانه و مصداق نواختن زنگ در خانه‌ و فرار کردن توصیف کرده است و خواسته برای ضابطه‌مند کردن این اقدام کار تقنینی انجام شود. محمدعلی اسفنانی توضیح داده است که اگرچه در مورد این موارد جرم‌انگاری نداریم و در قانون پیش‌بینی نشده است که این اقدام عملی مجرمانه است ولی می‌توان ممنوعیت آن را از برخی اصول کلی مانند اصل عدم مداخله در حریم خصوصی افراد استخراج کرد. یعنی چنانچه خسارتی در این حوزه به افراد وارد شود می‌توان براساس اصول کلی حقوق طلب خسارت کرد.

این عضو مجلس معتقد است در هیچ کشوری مانند ایران پیامک‌های تبلیغاتی به مشترکان تلفن همراه ارسال نمی‌شود و این موضوع در کشور ما به شکل بی‌رویه و بی‌قاعده در حال انجام است که اقدامی منفعت‌طلبانه است و حریم خصوصی افراد را به خطر می‌اندازد.

روند معکوس رضایت

اکنون کسب اجازه از مشترکان برای ارسال پیامک، روندی معکوس را طی می‌کند. یعنی برای ارسال پیامک‌ از سوی شرکت‌های تولید محتوای ارزش افزوده اجازه‌ای کسب نمی‌شود اما درصورت درخواست مشترک و ارسال عدد 1 به 8999 ارسال پیامک‌ها متوقف می‌شود. با این حال سایر پیام‌های تبلیغاتی از این طریق به کلی فیلتر نمی‌شوند و همچنان به شماره‌های انصراف داده فرستاده می‌شوند. درحالی‌که کل این پروسه باید در شرایط ایده‌آل به شکل معکوس اتفاق بیفتد و تنها کسانی پیامک تبلیغاتی دریافت کنند که خود خواهان آن باشند.

هجوم به ابزارهای پیام‌رسان

حالا تبلیغات به رسانه‌های اجتماعی موبایلی هم راه پیدا کرده‌اند و از وایبر و تلگرام و واتس‌اپ سر درآورده‌اند. این روزها مشترکان این ابزارهای پیام‌رسان نیز از ارسال پیام‌های ناخواسته در شبکه‌های اجتماعی گلایه دارند و روزانه ده‌ها پیام را حذف می‌کنند تا ظرفیت حافظه گوشی‌های‌شان را تقدیم محتواهای ناخواسته نکنند. محتوایی که در این ابزارهای پیام‌رسان هم راهی برای دریافت نکردن‌شان نیست و تنها می‌توان به مسدود کردن یک شماره‌ بسنده کرد و امیدوار بود دیگر پیامک‌های تبلیغاتی‌اش را حداقل از آن شماره دریافت نکرد.