گران فروشان در آستانه نوروز به صف شدند

سازمان هواپیمایی کشوری در تابستان سال93 اجرای طرحی را آغاز کرد که بنا بود در طول کمتر از چند ماه ضمن سامان دادن به بازار هواپیمایی کشور، زمینه اجرای طرح آزاد‌سازی نرخ بلیت را نیز فراهم کند. علیرضا جهانگیریان، رییس سازمان هواپیمایی کشوری در روزهای نخست اجرای طرح متنوع‌سازی نرخ بلیت هواپیما اعلام کرد این سازمان پس از شش ماه آغاز این طرح و البته فراهم آوردن مقدمات لازم متنوع‌سازی را به آزاد‌سازی تبدیل می‌کند تا در راستای آن هم مردم و مسافران بتوانند از بین ایرلاین‌ها و پروازهای متفاوت انتخاب مورد نظر خود را انجام دهند و هم شرکت‌های هواپیمایی با استفاده از امکانات موجود در بازار مشتریان مدنظر خود را جذب کرده و در فضای تبلیغات و رقابت سود‌آوری کنند.

این برنامه‌ریزی اما خیلی زود رنگ باخت. پس از گذشت چند ماه از آغاز طرح متنوع‌سازی سازمان هواپیمایی رسما اعلام کرد برای آزاد‌سازی بلیت هواپیما در ایران به شرایط و زیرساخت‌هایی نیاز است که تا زمان فراهم نشدن آنها نمی‌توان امید چندانی به آزاد‌سازی داشت. هرچند نبود زیرساخت‌های مالی و البته پایین بودن کشش بازار جزو عوامل اصلی تاثیر‌گذار بر اجرایی نشدن طرح آزاد‌سازی بودند اما در این بین اصلی‌ترین عاملی که پیشروی بیشتر در بازار بلیت هواپیما را غیر‌ممکن می‌کرد نبود تعادل لازم بین عرضه و تقاضا بود.

فعالیت نزدیک به 150 فروند هواپیما در ناوگان هوایی ایران، در کنار ثبت بیش از 20 میلیون سفر هوایی در سال نشان از آن دارد که ناوگان فعلی برای مدیریت برنامه‌های سفری کشور از تمام ظرفیت‌های خود مایه گذاشته و تحمل بیش از این یا نیاز به حمایت‌های مالی و یارانه‌ای دولت دارد یا افزایش تعداد قابل‌توجهی صندلی هواپیمای مسافربری به ناوگان و فراهم نبودن شرایط اجرای هیچ یک از این دو راه‌حل تنها ادامه یافتن شرایط فعلی را ایجاب می‌کند.

با منتفی شدن اجرای طرح آزاد‌سازی عملا متنوع‌سازی نرخ بلیت هواپیما به‌عنوان مقدمه آن نیز بی‌ثمر شد تا این طرح تنها اثراتی منفی از خود باقی بگذارد. هرچند سازمان هواپیمایی کشور تلاش کرده با نظارت همه‌جانبه بر بازار راه را بر گران‌فروشانی که از متنوع‌سازی استفاده می‌کنند، ببندد و نتیجه این نظارت‌ها به توقیف و تذکر به چندین آژانس هواپیمایی متخلف در طول ماه‌های گذشته انجامیده اما بازار در ایام نوروز به محل جولان گران‌فروشان تبدیل شده است.

در ایام نوروز با توجه به افزایش قابل‌توجه تقاضا در بازار، تمام ظرفیت موجود در ناوگان در قالب تورهای نوروزی در بازار عرضه شده و با افزایش کشش بازار در این ایام خاص، طرح متنوع‌سازی بلیت عاملی شده تا در چارچوب پروازهای چارتری پیش‌بینی شده قیمت بلیت‌ها به‌شدت افزایش یابد. در این بین حتی پیش‌دستی سازمان هواپیمایی در اعلام حداکثر نرخ اعمالی بلیت در پروازهای داخلی نیز کارگشا نبوده و در نتیجه نه تنها قیمت تورهای نوروزی داخلی بعضا به بیش از یک میلیون تومان رسیده که نرخ بعضی از سفرها با برنامه‌های خارجی شانه به شانه حرکت می‌کند.

سازمان هواپیمایی بازار را تنظیم کند

در این شرایط نهایی نشدن آیین نامه حقوق مسافران هوایی نیز مزید بر علت شده، آیین نامه‌ای که از ماه‌های ابتدایی سال به‌عنوان یکی از اولویت‌های سازمان در دستور کار قرار گرفت و پس از چند ماه تاخیر در نهایی شدن به ابتدای اسفند ماه سال جاری موکول شد و حتی در این ماه نیز به تصویب نهایی نرسیدا تنها عامل بازدارنده سازمان برای مقابله با گران‌فروشی‌ها تذکر به برخی آژانس‌ها و البته اعلام مکرر ممنوعیت پروازهای چارتری باشد که بخش عمده‌ای از حجم فعال در بازار را این روزها به خود اختصاص داده‌اند و این نشان از نقشی دارد که در بازار گم شده است، نقش حاکمیتی سازمان در تنظیم بازار هواپیمایی کشور، مسئله‌ای است که کارشناسان بازار نیز بارها بر لزوم پیگیری آن تاکید کرده‌اند.

علیرضا منظری، معاون پیشین سازمان هواپیمایی کشوری در گفت و گو با ««فرصت امروز»» ضمن تاکید بر لزوم تنظیم بازار در شرایط فعلی کشور، معتقد است برای حفظ حقوق مسافران و البته لحاظ شدن شرایط ایرلاین‌ها، سازمان هواپیمایی باید ضمن مهیا کردن شرایط مطلوب، نرخ‌ها را در بازار تنظیم کند. به گفته وی هرچند بر مبنای قوانین فعلی نمی‌توان از پروازهای چارتری به شکل برنامه‌های پروازی قانونی یاد کرد اما نبود تضمین برای فروش ایرلاین‌های در تمام ماه‌های سال چارتر را به تنها چاره موجود تبدیل کرده است، چاره‌ای که می‌توان با کنترل گران فروشان از آن استفاده کرد و رضایت تمام طرف‌ها را در آن لحاظ کرد.

منظری به محدودیت ظرفیت ناوگان هوایی کشور اشاره کرد و گفت: در چنین شرایطی ایرلاین‌ها مجبورند از تمام داشته‌های‌شان برای پاسخ‌گویی به نیاز مسافران بهره گیرند که البته این موضوع در برخی محورها به ایجاد تاخیرهای چند ساعته انجامیده و مشکل‌ساز شده است. وی افزود: هرچند اقدامات سازمان هواپیمایی در کنترل آژانس‌های هواپیمایی و البته توقیف متخلفان بعضی از راه‌ها را بسته اما در شرایطی که هنوز آزاد‌سازی اجرا نشده و سازمان به‌عنوان نماد حاکمیت در این عرصه قیمت‌ها را کنترل می‌کند، باید با نظارتی همه جانبه راه را بر کسانی که قصد دارند بازار بلیت‌های نوروزی را بر هم بزنند بست و البته با توان قانونی با آنها برخورد کرد.

هرچند مذاکرات هسته‌ای و امکان موفقیت آن در آینده‌ای نزدیک این امید را به وجود آورده که شرایط ناوگان هواپیمایی ایران در ما‌ه‌های آینده تغییر کند و البته با افزودن هواپیماهای جدید امکان آزاد‌سازی بلیت هواپیما و به دنبال آن افزایش قدرت انتخاب مردم شکل گیرد اما در شرایطی که هنوز اتفاق محسوسی در این عرصه نیفتاده قطعا نظارت بر بازار تنها راهکار عملیاتی است. بازاری که در روزهای گذشته چندان آرام نبوده و مسافران را در استفاده از خدمات هوایی با مشکلات جدی مواجه کرده است.