کشاورزی ایران نظام کشت ندارد

با تغییر فصل در کشور، هر ساله برخی محصولات کشاورزی دچار نوسان عرضه و قیمت می‌شوند. یکی از این محصولات، گوجه‌فرنگی است که این روزها شاهد کاهش عرضه اما افزایش قیمت آن هستیم. شکل استفاده از گوجه‌فرنگی در سبد خانوارهای ایرانی، بیشتر جنبه تزیینی (سالاد) دارد و در صنایع تبدیلی به رب و سس تبدیل می‌شود که باز هم به‌عنوان رنگ و چاشنی غذا موردمصرف قرار می‌گیرد. شرایط آب‌و‌هوایی و اقلیمی ایران و برخورداری از آب‌و‌هوای گرم و خشک در مناطق مرکزی و جنوبی، کشت گوجه‌فرنگی را در ماه‌های سرد سال مانند پاییز و زمستان نیز امکان‌پذیر می‌کند. همچنین کشت گلخانه‌ای این محصول در سال‌های اخیر رو به فزونی گذاشته تا جایی که واردات گوجه‌فرنگی اکنون قطع شده و در صورت برنامه‌ریزی مدون و پشتیبانی از بخش تولید، می‌توان به صادرات خام و فرآوری‌شده آن دست یافت.

آماری از میزان کشت وجود ندارد
عـلـی حـاج‌فـتـحعلـی، دبیر اتحادیه بارفروشان میوه‌و‌تره‌بار تهران، در‌خصوص دلایل گرانی گوجه‌فرنگی در هفته‌های اخیر به
«فرصت امروز» می‌گوید: امسال به علت نوسان بارندگی و سرما در جنوب کشور، محصول گوجه‌فرنگی دیرتر از موعد به بازارهای داخلی می‌رسد که در پی آن با نوسان و افزایش قیمت محصول مواجه شده‌ایم. اگر مصرف‌کنندگان هشت تا 10 روز دیگر تحمل کنند، وضعیت به روال اصلی بازمی‌گردد و شاهد کاهش عرضه و افزایش قیمت گوجه‌فرنگی نخواهیم بود.
وی یکی از دلایل نوسان در عرضه و قیمت گوجه‌فرنگی در این فصل را نبود آمارهای دقیق برای میزان تقاضا و کشت محصول می‌داند و می‌افزاید: هیچ مرجعی آمار دقیقی از میزان مصرف در کشور ندارد تا براساس آن میزان کشت مشخص و اعلام شود. کشاورزان بر پایه تجربیات و حدسیات خود میزان کشت را در هر سال انتخاب می‌کنند و این یکی از ضعف‌های ما در بخش کشاورزی است.

کشاورزی، راه رهایی از اقتصاد وابسته به نفت
دبیر اتحادیه بارفروشان میوه و تره‌بار تهران، اظهار می‌کند: تا سال‌های پیش بخشی از نیازهای گوجه‌فرنگی کشور از راه واردات تامین می‌شد، اما خوشبختانه اکنون افزون‌بر تامین بازار داخل، می‌توانیم صادرات هم داشته باشیم. کیفیت محصولات کشاورزی ما بالاست و می‌تواند در بازارهای منطقه‌ای و جهانی رقابت کند. ما باید به جایی برسیم که از اتکا بر اقتصاد نفت رها شویم و توسعه بخش کشاورزی، یکی از راه‌های نجات کشور از وابستگی به نفت است.
وی با اشاره به افزایش قیمت گوجه‌فرنگی در روزها و هفته‌های اخیر می‌گوید: به اعتقاد من هر محصولی   قیمت خودش را در بازار تعیین می‌کند و افزایش یا کاهش قیمت آن به میزان عرضه و تقاضا بستگی دارد. عرضه زیاد موجب کاهش قیمت و عرضه کم باعث گرانی محصول می‌شود. کسی نمی‌تواند به‌صورت دستوری و با زور قیمت بازار را تعیین کند. این یک مسئله ثابت شده علمی است.
حاج‌فتحعلی در‌خصوص کشت گلخانه‌ای گوجه‌فرنگی و تامین بخشی از بازار مصرف، تاکید می‌کند: کشت گلخانه‌ای به دلیل هزینه‌های زیادی که برای تولیدکننده در‌بر‌دارد، قیمت آن کمی گران‌تر از محصولات باغی است. با توجه به کاهش قدرت مالی مردم و احتمالا استقبال کمتر آنها از این محصولات، کشت آن صرفه اقتصادی ندارد و گلخانه‌داران رغبت زیادی نشان نمی‌دهند. برای نمونه در سال گذشته خیار گلخانه‌ای به کیلوگرمی هزار تومان رسید و گلخانه‌داران و کشاورزان ضرر کردند.

اوج بی‌برنامگی در کشت محصولات
نداشتن الگوی کشت، یکی از مشکلات کشاورزی و بازار محصولات کشاورزی در کشور است. در‌حالی‌که در کشورهای پیشرفته دیگر هیچ کشاورزی چشم به آسمان نمی‌دوزد و باری به هرجهت کشت نمی‌کند، اما کشاورزان ما همچنان، برای بارش باران و برف چشم و دستشان رو به آسمان است و هرچه دلشان بخواهد می‌کارند بدون اینکه کسی آنها را از وضعیت بازار آگاه کند.  ابوالحسن خلیلی، دبیر‌کل کانون صنایع غذایی اتاق بازرگانی به «فرصت امروز» می‌گوید: نابسامانی در بازار گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و پیاز سال‌هاست در کشور رواج دارد و موضوع تازه‌ای نیست. دلایل آن را می‌توان در چند بخش بررسی کرد.
وی می‌افزاید: نخست اینکه نظام کشت منطقه‌ای نداریم. میزان تولید محصولات کشاورزی ما وابسته به برنامه نیست و بر درک کشاورز از اقتصاد منطقه‌ای خودش استوار است. هر‌سال در یک محصول با افزایش تولید و سرریز بازار مواجه می‌شویم و در محصول دیگر عرضه به اندازه تقاضای بازار وجود ندارد. در این میان کشاورز نیز یک سال سود می‌کند و سال دیگر با زیان مواجه می‌شود. بنابراین یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ما در بخش کشاورزی نداشتن نظام کشت منطقه‌ای است.

تغییر کشاورزی معیشتی به کشاورزی اقتصادی
خلیلی، متکی بودن به اقتصاد کشاورز را یکی دیگر از مشکلات بخش کشاورزی برشمرده و می‌گوید: باید به جایی برسیم که به کشاورز بگوییم چه محصولی بکارد و براساس مطالعات و منابع آب و خاک، نیازهای بازار و ارائه خدمات حمایتی مانند نهاده‌های کشاورزی، از کشاورزان محصولات مورد نیاز کشور را بخواهیم. به این ترتیب کشاورزی کشور از معیشتی به سمت اقتصادی شدن می‌رود و سود مناسب نصیب کشاورز می‌شود. از سوی دیگر اقتصاد کشور نیز به پویایی و شکوفایی می‌رسد.
دبیرکل کانون صنایع غذایی اتاق بازرگانی ایران، مشکل دیگر را اشتباهاتی در فرهنگ مصرف برخی محصولات مانند گوجه‌فرنگی ذکر و اظهار می‌کند: این موضوع از سیاست‌های غلط دولت نشأت می‌گیرد. به محض اینکه کالایی تفاوت قیمت در بازار پیدا می‌کند، دولت وارد کار می‌شود. این مسئله تنها شوک و استرس به دولت و بازار وارد می‌کند و به عوامل تولید و عرضه فشار می‌آید و ناخواسته مبنای تورم قیمت در گوجه‌فرنگی تقویت می‌شود. اصلا چه ایرادی دارد که گوجه‌فرنگی دو هفته در سبد کالایی خانوارها قرار نگیرد؟

صنایع تبدیلی و کارخانه‌ها فرهنگ‌سازی کنند
وی ادامه می‌دهد: در محصول گوجه‌فرنگی محصولات جایگزین مانند رب و کنسرو در کشور به اندازه کافی تولید می‌شود و تنها باید فرهنگ مصرف را اصلاح کرد. اگر چنین شود دیگر قیمت پنج‌هزار تومانی کالایی مانند گوجه‌فرنگی مورد مناقشه قرار نمی‌گیرد.
خلیلی، صنایع تبدیلی و کارخانه‌های فرآوری محصولات غذایی را به فرهنگ‌سازی یا تصحیح فرهنگ در این زمینه فراخوانده و می‌افزاید: کارخانه‌ها باید با آزمایش و تست‌هایی که در بازار مصرف انجام می‌دهند و تولید محصولات متنوع و روانه کردن آن به بازار ذائقه مردم را کمی تغییر دهند تا مصرف‌کنندگان از فرآورده‌های جایگزین استفاده کنند. البته به شرط اینکه دولت در بخش نخست (قیمت‌ها) دخالت نکند.