نفوذ فروش تراکم به شهرهای بزرگ

پایتخت ایران در طول چند دهه گذشته مسیری را رفته که بسیاری از شهرهای بزرگ جهان در روزگاری دورتر آن را تجربه کرده بودند، تجربه‌ای که هرچند در بسیاری از کشورهای جهان طوری مدیریت شده که اوضاع شهر از آنچه هست پیچیده‌تر نشود اما به نظر می‌رسد در ایران هنوز برای آن چاره‌ای دقیق پیدا نشده است.

رسیدن جمعیت شهرهای بزرگ به بیش از چند میلیون نفر فرصتی را به وجود می‌آورد که بررسی نکردن دقیق ابعاد مربوط به آن می‌تواند کار را به تهدیدی بزرگ تبدیل کند. در کنار شکل‌گیری ظرفیت‌هایی مانند افزایش توان اقتصادی و فرهنگی، بالا رفتن هزینه اداره این شهرها موضوعی جدی است که نپرداختن به آن تنها یک راه چاره باقی می‌گذارد و آن فروش شهر است.

فروش تراکم و تغییر کاربری در طول این سال‌ها جور تمام خلأها در تامین منابع مالی پایدار برای شهرداری تهران را کشیده و این روزها کار به جایی رسیده که بسیاری از ظرفیت‌ها و امکانات بالقوه تهران در طول سال‌های گذشته یا به برج‌های بلندمرتبه تبدیل شده‌اند یا در صف دریافت مجوز برای ساخت‌و‌سازهای جدید هستند.

با وجود آنکه فروش تراکم در بسیاری از مواقع دست شهرداری در راه‌اندازی طرح‌های بزرگ را باز کرده و چاره‌ساز شده است اما در نگاهی بلند‌مدت به نظر می‌رسد اصلی‌ترین زیان مربوط به اجرای این سیاست‌ها را باید شهر بپردازد.

در شرایطی که هنوز دعوا و جنجال بر سر چگونگی مدیریت تقاضاهای جدید برای ساخت‌و‌سازها در تهران ادامه دارد، حالا به نظر می‌رسد شهرهای بزرگ ایران نیز به دنبال پایتخت در صف دست و پنجه نرم کردن با این مشکلات قرار گرفته‌اند.

افزایش جمعیت شهرهای بزرگ کشور در طول این سال‌ها و البته افزایش قیمت زمین در برخی نقاط آنها باعث شده صف‌هایی جدید برای ساخت‌و‌ساز در این مناطق شکل بگیرد و این به منزله به صدا در آمدن زنگ خطری بزرگ است که می‌تواند در آینده نه چندان دور خود را نشان دهد.

نبود منابع اقتصادی لازم برای سرمایه‌گذاری‌های تولیدی در بخشی از استان‌های کشور و البته نیاز مدیران شهرهای بزرگ به کسب درآمدهایی که گره‌های بودجه‌ای سال‌های گذشته را برطرف کنند، دست به دست هم داده تا در نهایت موج فروش تراکم از تهران به دیگر نقاط کشور حرکت کند، موضوعی که شاید راه‌حل‌های ارائه شده برای تهران، این بار به‌عنوان پیشگیری و نه درمان بتواند بخشی از مشکلات را برطرف کند.

لزوم طراحی نقشه‌ای دقیق برای کسب درآمدهای پایدار

یک کارشناس عمران معتقد است مدل‌های مدیریت شهری در کشور نیاز به بازیابی‌های اساسی دارد و تا زمانی که نتوان چیزی به نام درآمدهای پایدار برای شهرداری‌ها وضع کرد، اوضاع به همین منوال خطرناک باقی می‌ماند.

محمد عدالت‌خواه در گفت‌وگو با «فرصت امروز» به اوضاع نه چندان مطلوب امروز تهران اشاره کرد و گفت: در بسیاری از دیگر نقاط جهان نیز مشکلاتی مانند رشد سریع شهرهای بزرگ اتفاق افتاد و قطعا این موضوع منحصر به ایران نیست اما اینکه چگونه برای این اوضاع راه‌حل قاطع پیدا شود نیاز به بررسی و تدقیق دارد.

به گفته وی، فروش تراکم هرچند می‌تواند در کوتاه‌مدت مشکلات منابع اعتباری شهری را حل کند اما در بلندمدت مشکلاتی را به وجود خواهد آورد که امروز تهران با آنها درگیر است و در آینده می‌تواند به دیگر شهرهای بزرگ کشور نیز سرایت کند.

عدالت‌خواه ادامه داد: رشد جمعیت تهران و نیاز به مدیریت اوضاع شهر در طول این سال‌ها باعث شده با فروش تراکم بسیاری از محافظ تنفسی شهر عملا از دسترس خارج شوند و اگر در دیگر نقاط کشور نیز این راهبرد خطرناک پیگیری شود قطعا اوضاع آنها نیز پیچیده خواهد شد.

ابوالحسن میرعمادی، کارشناس مسکن نیز در گفت‌وگو با «فرصت امروز» به لزوم طراحی نقشه‌های کلانشهری برای مدیریت کلانشهرهای کشور پرداخت و گفت: وقتی یک شهرداری برای نخستین بار در یک منطقه اجازه بلندمرتبه‌سازی می‌دهد، دیگر شرایط مانند گذشته باقی نخواهد ماند. در این شرایط یا ساکنان این منطقه ترجیح می‌دهند خود نیز وارد برنامه‌هایی مانند بازسازی و بلندمرتبه‌سازی شوند یا به دلیل بر هم خوردن شرایط منطقه دیگر امکان زندگی برای آنها وجود نخواهد داشت. 

به اعتقاد وی، مشکلاتی شبیه اینکه در طول سال‌های گذشته بسیاری از مناطق تهران را با خود درگیر کرده و احتمال دارد و در آینده نیز به دیگر حوزه‌ها و شهرها برسد، ریشه در یک موضوع اساسی دارد و آن نیاز به برنامه‌ریزی کلان درباره ساخت‌و‌سازها و تغییرات در منطقه است. 

میرعمادی خاطرنشان کرد: اگر در چارچوب یک برنامه کلی مشخص شود واحدها چگونه ساخته خواهند شد و مجوزها چه محدودیت‌هایی دارد می‌توان در آینده تکلیف برنامه‌ریزی شهری را روشن کرد اما در غیر‌این صورت باید انتظار داشت اوضاع شهرهای بزرگ کشور مانند تهران وارد مراحل پیچیده‌ای شود.

هرچند هنوز اوضاع مهاجرت در شهرهای بزرگ کشور مانند تهران به مرحله زنگ خطر نرسیده و این به معنای آن است که می‌توان برای آنها از روش‌های پیشگیرانه بهره برد اما همزمان با روند رشد جمعیت در مناطق مختلف کشور قطعا این احتمال وجود دارد فروش تراکمی که کلید خورده در آینده به مرحله‌ای خطرناک برسد، مرحله‌ای که امروز پایتخت با آن درگیر است و شاید به راحتی نتواند از این مشکل خلاصی یابد.

ارتباط با نویسنده : j.hashemi1992@gmail.com