مقایسه‌ای میان محدودیت‌ها در بازارهای خارجی و بازار سرمایه کشور

معمولا در بورس‌های مختلف جهانی، محدوده نوسان روزانه قیمت براساس درصد تغییر در یک روز و براساس قیمت سهم تعیین می‌شود. دامنه نوسان قیمت در واقع محدوده قیمتی است که مسئولان بورس برای محدود کردن تغییرات قیمت از آن استفاده می‌کنند و در واقع مانع نوسان شدید قیمت سهم در یک روز معاملاتی می‌شود. معمولا در بورس‌های مختلف محدوده نوسان روزانه قیمت، براساس درصد تغییر در یک روز یا براساس قیمت سهم تعیین می‌شود. مثلا اگر قیمت سهم یک هزار تومان باشد در طی یک روز می‌تواند 20 تومان بالاتر و 20 تومان پایین‌تر معامله شود اما در حالت کلی در تمام بورس‌هایی که بررسی شد همه بورس‌ها حد نوسان قیمت را برای معاملات روزانه دارند و ساز و کارهایی که در آنجا قرار دارد و مناسب به نظر می‌آید.

بازارهای خارجی محدوده نوسان ایستا و پویا دارند که محدوده نوسان پویا در واقع میزان تغییرات قیمت از یک معامله به معامله دیگر است. محدوده نوسان ایستا که در بازار سرمایه ما نیز کاربرد دارد به‌صورت درصدی از قیمت سهم تعیین می‌شود و برای همه سهم‌ها مشترک است اما در بعضی از بورس‌ها باتوجه به قیمت سهم می‌تواند متغیر باشد. حداقل تغییرات قیمت که در بازار مالی و ادبیات مالی به آن تیک سایز می‌گویند، یعنی حداقل تغییرات قیمت از یک معامله به معامله دیگر که در بازار سرمایه ما یک ریال تعیین شده است اما در بازارهای دنیا برمبنای قیمت سهام این حداقل‌ها متغیر است. اگر سهمی 100 تومان باشد می‌تواند 100 تومان و یک ریال معامله شود اما سهمی که هزار تومان است باید هزار و 10 یا هزار و 20‌تومان معامله شود. سومین موضوع، حراج نوسان است که در واقع شرایطی است که وقتی سفارشات عدم تعادل دارند و بازار در حال تشکیل صف‌های خریدوفروش است این حراج نوسان برگزار می‌شود و مانع ایجاد صف خریدوفروش می‌شود که در بازار سرمایه ما اجرا نمی‌شود اما در بورس‌های پیشرفته دنیا این کار انجام می‌شود.

موضوع آخر هم در رابطه با حد تغییر و حد نوسان و تغییر حداقل قیمت است که براساس واحد پولی تعیین می‌شود و در بازار سرمایه ما به‌صورت درصدی تعیین می‌شود. دومین ساختاری که از نظر ما اهمیت دارد بحث توقف معاملات است که جلوگیری از دادوستد یک ورقه بهادار در سیستم بورس است.

در واقع در دنیا توقف معاملات یا به‌صورت صلاحدید ناظر است یا به‌صورت خودکار معاملات متوقف می‌شود و به این صورت است که اگر قرار است اطلاعاتی منتشر شود و اگر احساس شود که شایعاتی در بازار موجود است و قیمت سهم در حال تغییر است ناظر با صلاحدید خود معاملات یک سهم را متوقف می‌کند. درصورتی‌که سیستم خودکار وجود داشته باشد سیستم به خودی خود معاملات را متوقف می‌کند. در بورس‌های هند، هنگ‌کنگ و مالزی این عمل هم به‌صورت صلاحدیدی و هم به‌صورت خودکار انجام می‌شود.

اما نکته‌ای که در بورس‌های دنیا وجود دارد این است که اگر ناشری مدت زمان توقفش از یک مدت زمان تعیین شده بیشتر شود شرکت را به حالت تعلیق از بورس اخراج می‌کنند. مراحل معاملاتی در یک روز به‌عنوان جلسه معاملات در بازار سرمایه کشور ما از ساعت 8:30 تا 9 صبح مرحله پیش‌گشایش است که امکان ورود سفارش هست اما معامله صورت نمی‌گیرد و رأس ساعت 9 نیز یک آپشن برگزار می‌شود و معاملات با هم هماهنگ می‌شوند که به مرحله آپشن معروف است و از ساعت 9 تا 12:30 معاملات به‌صـورت پـیـوسته انجام می‌شود. در بورس‌های جهانی شش جلسه معاملاتی وجود دارد که مرحله پیش‌گشایش، گشایش یا حراج تک قیمتی، مرحله حراج پیوسته و حراج پایانی، معاملات پس از حراج پایانی و مرحله کلوزینگ آپشن است.

* پژوهشگر مدیریت تحقیق و توسعه شرکت بورس