مدیرعامل بانک قرض الحسنه مهر ایران تشریح کرد / فسادزدایی از بازارها با ارز تک نرخی

مدیرعامل بانک قرض الحسنه مهر ایران معتقد است سیاست تک نرخی شدن ارز می تواند ریشه های فساد را از اقتصاد کشور قطع کند.

به گزارش روابط عمومی بانک قرض الحسنه مهر ایران، سیاست تک نرخی شدن ارز و حل چالش های موجود در این مسیر در کنار نتایج و ثمرات ناشی از این اقدام در حوزه های اقتصادی و تجاری از مقولاتی است که این روزها در اغلب محافل اقتصادی کشور مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد.

برخی معتقدند این تصمیم به واقعی تر شدن نرخ ارز در کشور منتهی خواهد شد و در نتیجه میزان ورود و خروج سرمایه و کالا بر اساس مکانیزم های حقیقی صورت می گیرد و بازار با تعادل روبه رو خواهد شد؛ برخی دیگر اما معتقدند این سیاست باعث صعود بی مورد بهای ارز شده و پول ملی را مخدوش می سازد و نتیجه این امر نیز ارزان تمام شدن کالاهای صادراتی برای صادرکننده است. با این حال اقدامات بانک مرکزی برای این تصمیم آغاز شده است و در این رابطه با مرتضی اکبری، مدیرعامل بانک قرض الحسنه مهر ایران گفتگو کرده ایم که در ادامه می خوانید.

ورود بانک ها به عملیات خرید و فروش ارز آزاد را چگونه ارزیابی می کنید؟

خرید و فروش ارز با نرخ بازار آزاد لازمه اقتصاد کشور است. زمانی که ارز دو نرخی شد، امكان ارتكاب فساد بصورت عمد یا سهو برای برخی از بخش های اقتصادی فراهم شد. تنها راه موثر برون رفت از وضعیت فسادزا نیز همین تک نرخی شدن ارز است.

در حال حاضر ریشه خیلی از فسادها به نحوی به ارز مرتبط است اما ورود به این مساله به این سادگی نیست و یکسان سازی ارزی بصورت تکلیفی قابل اجرا نبوده و اثرگذار هم نخواهد بود. باید توجه داشت که محقق شدن این هدف الزاماتی دارد.

می توان گفت شرط لازم برای یکسان سازی ارز، مبادله براساس ارز بازار آزاد از طریق ورود بانک ها به بازار و رسمیت دادن به آن است. بروز شفافیت در سیستم بانکی اولین حسن این اقدام به حساب می آید.ولی شرط کافی برای تحقق ارز تک نرخی، وجود منابع ارزی کافی در بانک مرکزی خواهد بود . بدین معنا كه بانک مرکزی به عنوان بزرگترین عرضه کننده ارز در کشور باید بتواند هرجا عدم تعادل در بازار ایجاد شد، با تزریق متناسب ارز، نرخ را به تعادل بازگرداند. لذا می بایست درآمدهای ارزی بانک مرکزی افزایش یابد؛ از سوی دیگر تا زمانی که تحریم ها اجازه نمی دهند منابع ارزی راحت در دسترس باشد نمی توان انتظار داشت که بانک مرکزی به لحاظ ذخایر ارزی قدرتمند عمل كند. باید توجه کنیم که گام دوم به مراتب سخت تر است و پیش از آن لازم است عرضه کنندگان اصلی ارز در بازار اعم از بانک مرکزی، توانمندی کافی برای تعدیل نرخ بازار را بدست آورند.

نکته قابل توجه دیگر در این باره تمیز دادن ارز بی کیفیت چین و هند از ارز با کیفیت مانند دلار و یورو است و این تزریق ارز باکیفیت است که بازار را در حال تعادل نگه می دارد.

البته توجه داشته باشیم كه اولین اثر مثبت این اقدام بر سیستم بانكی این است كه چنانچه مبنای تسعیر ارز، نرخ بازار آزاد باشد، سود و زیان ها بصورت شفافتر در صورت های مالی بنگاهای اقتصادی ثبت می شود و نیز مبحث مالیات ها بصورت شفاف تر عملی می گردد.

آیا تک نرخی شدن ارز ممکن است آثار سوء هم داشته باشد؟

برخی مطرح می کنند که با یکسان سازی ارز، ارز مبادله ای واردات، حذف می شود و کالاهای اساسی مانند داروها و موادغذایی وارداتی با افزایش قیمت رو به رو می شوند، در پاسخ به این مورد باید گفت قیمت گذاری برخی کالاهای وارداتی در بازار داخل عمدتاً براساس ارز مبادله ای وارد كشور می شوند لزوما بر اساس این نرخ قیمت گذاری نمی شوند و بر اساس نرخ ارز آزاد قیمت گذاری می شوند و لذا تفاوت قیمت به عنوان رانت استفاده می شود كه این نشان می دهد نمی توان کنترل دقیقی بر قیمت تعیین شده کالای وارداتی در بازار داشت. لذا بهتر است یارانه دارو و مواد غذایی به شکل دیگری بجز ارز دو نرخی به جامعه منتقل شود تا تفکیک رانت از منافع مردم شفاف تر انجام گیرد و با مدیریت صحیح زمینه های رانت برچیده شود.

یک مورد مهم دیگر درباره زمان اثرگذاری ارز تک نرخی، به تاثیرات برخی اقدامات در زمان تحریم ها بستگی دارد. بدین صورت فعالیت های ارزی بانک ها در زمان اوج تحریم ها متوقف شد، لذا بنگاه ها خود راساً متوسل به راهكاری برای انجام مبادلات ارزی شان شدند. مکانیزم این روش به این صورت بود که بنگاه های بزرگ در خارج از کشور شرکت هایی تاسیس کردند و از این طریق بوسیله بانک های خارجی امورات بانکی خود را حل کردند. آنها با این روش ارز را آسان تر مبادله کردند و بدون نیاز به هزینه کارمزد، ارتباطات قوی با بانک های خارجی بدست آوردند. حتی برخی از آنها موفق شدند تسهیلات ارزی ارزان قیمتی از بانک های خارجی دریافت کنند. لذا هیچ کدام از شرکت هایی که با واسطه های خارجی به مبادلات ارزی و بانکی مشغول هستند، گردش مالی در داخل کشور ندارند و بدون نیاز به نهادهای پولی ایرانی حساب های خود را مدیریت می کنند. به همین لحاظ گرچه تك نرخی كردن ارز اقدام موثری و خوبی برای اقتصاد ایران به حساب می آید، اما نمی توان انتظار داشت با ورود بانک ها به بازار ارز آزاد، منابع ارزی در کوتاه مدت به سیستم بانکی وارد شود. متاسفانه این مورد از آثار سوء تحریم ها بر اقتصاد ایران به شمار می آید.

آقای دکتر، دولت درصدد است نرخ های سود بانکی را یک مرحله دیگر کاهش دهد، ارزیابی شما از این تصمیم چیست؟ لطفاً مکانیزم اثرگذاری این اقدام را شرح دهید.

ارزیابی دقیق کاهش مجدد سود بانک ها برمی گردد به اینکه دنبال چه هدفی هستیم و چه دیدگاهی در این رابطه داریم. نرخ سود بانکی قیمت تمام شده تولید را بالا می برد. از سوی دیگر عمده منابع بنگاه های تولیدی از بانک ها تامین می شود. با این شرایط قاعدتا بخش بزرگی از قیمت تمام شده کالا و خدمات مربوط به سود بانکی است و این امر قدرت رقابت پذیری را از تولیدکننده سلب می کند. به همین دلیل است که کارشناسان و نهادهای تصمیم ساز به این نتیجه رسیدند که باید به تناسب كاهش تورم، سود بانکی بدون ریسک هم كاهش یاید.

کاهش نرخ سود بر مبنای کاهش تورم از نظر تئوریک درست به نظر می رسد اما اشکالی که در اقتصاد ما وجود دارد، این معادله را بهم می زند. لازم است توجه شود کاهش سود بانکی همزمان با کاهش تورم نیازمند اتفاقات دیگری هم خواهد بود. از جمله اقدامات موردنیاز در این راستا روان تر شدن سیاست های خارجی و تقویت جریان ورودی سرمایه گذاری خارجی است. این در حالیست كه هنوز بنگاه های خارجی به سرمایه گذاری در ایران اعتماد نکرده اند.

از طرفی صادرات هم باید افزایش یابد؛ این نیازمندی ها به علاوه برخی مسائل باقی مانده پس از تحریم موجب می شود كاهش دستوری سود بانکی از اثرگذاری کافی برخوردار نباشد.

نکته مهم دیگر توجه به هماهنگی عرضه و تقاضای پول در جامعه است. اجرای سیاست کاهش نرخ سود مستلزم افزایش عرضه پول است چراکه کاهش نرخ تسهیلات، تقاضا برای تسهیلات بانک ها را افزایش می دهد. لذا در صورتی كه عرضه پول به همان مقدار قبل باشد، بدلیل عدم رشد عرضه به تناسب تقاضا، رانت ایجاد می شود؛ در این شرایط کسانی که با روابط و امتیازات از منابع محدود استفاده می کنند جایی برای استفاده مصرف کننده و تولیدکننده واقعی باقی نخواهند گذاشت.

قاعدتاً عرضه پول باید از دو روش پایه پولی یا سرعت گردش معاملات تقویت شود. افزایش پایه پولی موجب افزایش تورم می گردد كه مطلوب نمی باشد. افزایش سرعت گردش منابع است كه توان تسهیلات دهی را بالا می برد. در شرایط فعلی طرف عرضه تقویت نشده است. در نتیجه به نظر می رسد بجای تمرکز صرف روی کاهش نرخ سود، لازم است قدری در خصوص موضوعاتی همچون مشوق های صادراتی، تقویت ورود سرمایه خارجی و حل موانع گمرکی و موانع سرمایه گذاری و همچنین افزایش سرمایه نقدی بانكها اهتمام بیشتری داشته باشیم تا به این ترتیب حجم معاملات بالا رفته و قدرت تسهیلات دهی سیستم بانکی افزایش یابد.

مساله دیگری كه باید به آن توجه شود اینكه جهت گیری دوم سپرده های مردم بعد از بانک ها لزوماً زمینه های تولید نیست و ممکن است كاهش نرخ سود بانكی، به سفته بازی منجر شود. مثلاً با افزایش قیمت ارز به سمت منابع سپرده ای بازار ارز سوق پیدا کند. اگر این اتفاق بیافتد کاهش نرخ سود نه تنها مثبت نبوده بلکه ممكن است برای برخی از سیاست گذاری های دیگر دولت همچون تك نرخی كردن ارز و ... تبعات منفی هم داشته باشد.

با توجه به اینكه حضرتعالی تا مدتی قبل، عضو هیات مدیره بانك توسعه صادرات بوده اید، اقدامات این بانک در راستای سیاست ها و اهداف کلان این نهاد را چگونه ارزیابی می کنید؟

سیاست اصلی و دغدغه این بانک تقویت مستقیم و غیرمستقیم صادرات است. نکته قابل توجه در این باره عدم همخوانی منابع با اهداف و اولویت های بانک توسعه صادرات است.

پرواضح است به دلیل ماهیت تخصصی و توسعه ای بودن بانک توسعه صادرات، استفاده از منابع مردمی میسر نیست و قاعدتا دولت یا بانک مرکزی باید از منابعی مانند صندوق توسعه ملی، منابع مورد نیاز این بانک را تامین کنند تا این منابع در جای خاص خود مصرف شود. همانطور كه در دو سه سال اخیر منابع جدیدی از طریق خطوط اعتباری بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی دریافت شده و به جریان های اقتصادی و صادراتی تزریق شده است که لازم است بر این حوزه تاكید بیشتری گردد.

در راستای افزایش توان تسهیلات دهی بانك، افزایش سرمایه بانک نقش ذاتی دارد و باید در اولویت قرار بگیرد.

همچنین ضرورت دارد برای حل موانع موجود راهکار مشخص و دستور کار مدونی تعریف شود. یک مانع مهم در این بانك، عدم امکان برنامه ریزی بلندمدت و اتکاء صادرکنندگان به بانک به علت رفتار پرنوسان منابع تسهیلاتی است كه بخشی از آن تابع قوانین دستوری و عدم تمایز بانكهای تخصصی و تجاری در سیستم بانكی و دولتی ایران است.

با توجه به اینكه جنابعالی اخیراً در بانك قرض الحسنه مهر ایران شروع به خدمت نموده اید، و ضعیت فعلی این بانك و آینده آن را چگونه ارزیابی می كنید؟

بانك قرض الحسنه مهر از جمله بانكهایی است كه دقیقاً مطابق با قوانین اسلامی و شرعی فعالیت می كند و هیچ شبهه ربوی بودن در خصوص فعالیت های این بانك وجود ندارد. لذا گسترش فعالیتهای این بانك می تواند بخوبی در راستای رشد اقتصادی بانكداری بدون ربا باشد. عملكرد این بانك در چندین سال گذشته هم مهر تائیدی بر مطلب فوق است. این بانك با اختصاص بیش از 90% منابع خود به تسهیلات قرض الحسنه، كاملاً در راستای سیاستها و اهداف بنیانگذاران خود حركت نموده است. با توجه به بدنه كارشناسی مجربی كه در این مجموعه وجود دارد، امیدواریم شاهد رشد و ارتقای عملكرد این بانك در سالهای آتی باشیم.