ظریف احساسی است و خوب فریاد می‌زند

معاون سابق وزیر خارجه آمریکا در سخنرانی‌ای مفصل، به بیان ابعاد کمتر مطرح‌شده مذاکرات هسته‌ای با ایران پرداخت.

به گزارش گروه مانیتورینگ بین‌الملل خبرگزاری فارس، وندی شرمن، معاون سابق وزیر خارجه آمریکا در نشستی که اخیرا در اندیشکده «بیکر» دانشگاه «رایس» در تاریخ 14 آوریل(26 فروردین) انجام شده، روند حصول توافق هسته‌ای را مورد بررسی قرار داده و به جزییات جدیدی از شیوه رسیدن به توافق و همین‌طور روابط شخصی ایجاد شده بین گروه ایرانی و گروه غربی اشاره کرده است.

زبان تنها محدودیت تیم قبلی مذاکرت نبود

وی مذاکرات با تیم قبلی جمهوری اسلامی را «کاملا مایوس‌کننده و بی‌نتیجه» خواند و گفت: «کاترین اشتون (مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا) طرف ما را به زبان انگلیسی پیش می‌برد، اما سعید جلیلی (مذاکره‌کننده وقت ایران) طرفِ ایرانی مذاکره را به فارسی پیش می‌برد. اما زبان تنها محدودیت نبود. پیشنهاد هر دو طرف جاه‌طلبانه بود و هیچ نقطه اشتراکی نداشت و این بدان معنا بود که دریای فاصله بین ما نمی‌توانست کوچک‌تر شود.»

کورسوی امید

وی افزود: «اما نتایج انتخابات بعدی (نخستین انتخابات ریاست جمهوری بعد از انتخابات 88)، کورسویی از امید بود. ایرانی‌ها حسن روحانی را انتخاب کردند، یک روحانی محافظه‌کار که از سوی رهبر عالی تایید شده بود.»

شرمن با اشاره به آغاز مذاکرات پشت صحنه در عمان، گفت: «اوباما مجبور شد تصمیمی مهم بگیرد. ایران به دانش هسته‌ای مسلط شده بود و ما هم گزینه نظامی واقعی‌ای داشتیم. اما حمله نظامی دانش ایران را نابود نمی‌کرد.»

وی افزود: «به همین جهت رئیس‌جمهوری اجازه داد که مذاکره‌کنندگان به ایران اعلام کنند که ایران ممکن است بتواند یک برنامه بسیار محدود غیرنظامی داشته باشد و جهان هم ساز و کار نظارتی محکمی را برای کسب اطمینان از صلح‌آمیز بودن برنامه ایران به کار می‌گیرد.»

سفرهای مخفیانه به عمان و توافق 4‌صفحه‌ای

معاون سابق وزارت خارجه آمریکا در مورد روند انجام مذاکرات پشت پرده در عمان، گفت: «وقتی نگاه می‌کنید، انجام مذاکرات محرمانه غیرممکن به نظر می‌رسد. انجام مذاکره محرمانه در عصر ماهواره‌های جی‌پی‌اس، پهپاد، پوشش 24 ساعته رسانه‌ای و درز بی‌پایان اطلاعات دولتی غیرممکن است، اما این کار انجام شد.»

وی افزود: «مذاکره‌کننده‌ها زمانی که خانه خود را ترک می‌کردند، به خانواده‌های خود نمی‌گفتند که به کجا می‌روند یا چرا می‌روند. آنها با هواپیماهای بدون نشان (وزارت خارجه) به مسقط می‌رفتند و با خودروهای بی‌نشان (دیپلماتیک) تردد کرده و در مهمانخانه‌های کوچک در دریای عمان مستقر می‌شدند.»

وی گفت: در مذاکرات عمان و بعدا در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل، طرفین به سندی چهار صفحه‌ای دست یافتند که جای خالی‌های زیادی در آن وجود داشت.

به گزارش فارس، مذاکره‌کننده سابق آمریکا افزود: «سپس این سند را میان اعضای 1+5 بردیم، شرکای ما از اینکه فهمیدند مذاکراتی در جریان بوده، جا خوردند. همکاران اروپایی ما رنجیدند.»

فرانسه توافق را به هم زد

به گفته شرمن، بعدا در نخستین جلسه مذاکرات رسمی که تحت پوشش رسانه‌ها برگزار شد، همه بسیار خوش‌بین بودند، اما در نهایت «نگرانی‌های دقایق پایانی به‌خصوص از سوی فرانسه» موجب شد تا همه دست خالی به خانه بازگردند.

معاون سابق وزارت خارجه آمریکا گفت دو هفته همه برای مذاکراتی فشرده و شب بیداری‌های طولانی به ژنو بازگشتند. «بیل برنز (قائم مقام وقت) و جیک سالیوان مدام از آسانسور بالا و پایین می‌رفتند و با وزیر کری گفت‌وگو می‌کردند.»

پس از این دور از مذاکرات بود که توافق موقت ژنو حاصل شد و به گفته شرمن «فضای لازم برای مذاکره به دست آمد.»

تاثیر روابط شخصی بر پیشرفت مذاکرات

وی در مورد ظریف گفت: «ظریف در ایالات متحده درس خوانده و 30 سال اینجا زندگی کرده است. او مدرک دکترای خود در حقوق بین‌الملل را از دانشگاه دنور، در دانشکده‌ای که حالا به نام پدر مادلین آلبرایت است و از شهری که جان کری در آن متولد شده، دریافت کرده است. همان‌طور که گفتم، او 30 سال در ایالات متحده زندگی کرده و انگلیسی را روان صحبت می‌کند، درست مانند همه دیگر اعضای تیم مذاکره‌کننده جدید. به همین دلیل همه مذاکرات ما به زبان انگلیسی انجام شده و مکتوب می‌شد.»

وی با بیان اینکه کری در طول مذاکرات بر تاثیرات ایجاد رابطه شخصی با طرف مقابل واقف بود، گفت: در سطح کارشناسان هم بین هر دو طرف روابط شخصی شکل گرفت. او به‌عنوان نمونه به ارنست مونیز وزیر انرژی آمریکا و علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی که هر دو فارغ‌التحصیل دانشگاه «ام‌آی‌تی» هستند اشاره کرد.

پیام کری از لندن و جلسه سخت با ظریف

به گفته شرمن، البته همه چیز آنقدر خوب هم نبود و در مواردی طرفین احساس می‌کردند به بن‌بست رسیده‌اند. وی افزود: «در یک مرحله، من برای دیدار دوجانبه با ایرانی‌ها در ژنو بودم و قرار بود وزیر کری هم از لندن به ما بپیوندد. . . کری به من گفت به ایرانی‌ها پیام بدهم که اگر پیشرفتی صورت نگیرد، او در لندن می‌ماند. این پیام بن‌بست را باز کرد، اما وقتی او به ژنو آمد، به هر حال یک جلسه سخت در انتظارش بود.»

به گزارش فارس، شرمن گفت: «این جلسه آنقدر سخت بود که وزیر کری برخلاف رویه معمول و مشخصه شخصیتی‌اش، دستش را آنقدر محکم روی میز کوبید که خودکارِ روی میز به هوا بلند شد و به همتای من عباس عراقچی برخورد کرد.» شرمن گفت: پس از آن همه به حصول توافق نهایی امیدوار بودند اما در طول مذاکرات جزییات و عدم تفاهم بر سر آن‌ها، امیدها را ناامید می‌کرد.

توییت از داخل اتاق مذاکره

به گفته معاون سابق وزارت خارجه آمریکا، همه طرف‌ها بر آنچه در داخل اتاق مذاکرات بود متمرکز بودند، هرچند که در دنیای امروز و با پوشش رسانه‌ای که وجود دارد، این مسئله کار ساده‌ای نبود، «به خصوص در وضعیتی که برخی از مذاکره‌کننده‌ها از زیر میز برای اثرگذاری بر روند مذاکرات توییت می‌کردند.»

هرگز به ایران اعتماد نکردیم

شرمن با بیان اینکه هر دو طرف به‌خصوص ایران و به‌خصوص ایالات متحده، از اهرم‌هایی برخوردار بودند، گفت: «دست‌کم برای ایالات متحده، مذاکرات هرگز مبتنی بر اعتماد نبود. هم من و هم همتایم عباس عراقچی در طول مذاکرات برای نخستین بار نوه‌دار شدیم. حتی بعد از آن برهه انسانی که من و عباس عراقچی فیلم نوه‌های‌مان را به یکدیگر نشان دادیم، مذاکرات به همان اندازه قبل مبتنی بر بی‌اعتمادی ادامه یافت.»

وی در ادامه افزود: «هر دو طرف، امتیازاتی دادند، اما هیچ‌یک به طور کامل همه‌چیز را واگذار نکردند، به جز یک استثنای بزرگ: ایران هرگز نمی‌تواند به بمب اتمی دست یابد.»

ظریف احساسی است

شرمن در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا مورد مشخصی بوده که به واسطه روابط شخصی طرفین حل شود، از بیان جزئیات خودداری کرد، اما گفت: «موارد زیادی رخ داد که وضعیت دشواری پیش می‌آمد و جان کری به اتاق ظریف می‌رفت یا وزیر ظریف به اتاق او می‌رفت و آنها این مسئله را با هم در میان می‌گذاشتند، یکی از این موارد (جدال لفظی کری و ظریف) به رسانه‌ها هم کشیده شد.»

به گزارش فارس، وی افزود: «اینکه وزیر کری را به چنین وضعی (عصبانیت) برسانید، کار ساده‌ای نیست، چون او انسان بسیار صبور و بخشنده‌ای است. آن زمان در ناهارخوری ساختمان در وین بودیم که من ناگهان از پشت دیوار صدای داد و فریاد شنیدم، چراکه آنها در صورت لزوم سر هم فریاد هم می‌زدند. آنهایی که آقای ظریف را بشناسند، می‌دانند که او خیلی خوب فریاد می‌زند و بسیار احساسی است. تصور می‌کنم که آن رابطه شخصی کاملا مورد نیاز بود.»

شرمن ادامه داد: «هرچند بی‌اعتمادی‌ها هرگز برطرف نشد، اما به واسطه بحث‌هایی که عباس عراقچی و من، مجید روانچی و من در مورد موضوعات شخصی داشتیم، این مسئله در طول مذاکرات به ما کمک کرد که دست‌کم صبوری بیشتری مقابل هم به خرج دهیم. ما همچنان به یکدیگر ایمیل می‌زنیم و باید بگویم که این تغییر بزرگی در روابط دیپلماتیکی بود که شاهدش بودیم. علاوه بر این، این رابطه شخصی بین وزرا موجب شد تا ما بتوانیم ملوان‌هایی را که ایران بازداشت کرده بود، به‌سرعت به خانه بازگردانیم.»

به گفته معاون سابق وزیر خارجه آمریکا، این رابطه شخصی در جریان مذاکرات مبادله زندانیان هم اثرگذار بوده است.

تیم روباه نقره‌ای

در ادامه یکی از حاضران سوال کرد که آیا مسئله‌ای وجود دارد که حالا افسوس بخورید که ای کاش فشار بیشتری آورده بودیم؟».

به گزارش فارس، شرمن گفت: «نه، چراکه این یک روند «این یا آن» نیست. به همین خاطر هم هست که باید آن را مثل یک مکعب روبیک در نظر بگیرید و تیم من در این کار فوق‌العاده بود و مدام مکعب‌های روبیکی را که روی آنها موارد مختلف (مذاکرات) نوشته شده بود درست می‌کردند. البته ما چیزهای بامزه دیگری هم داشتیم، مثلا اینکه چون ایرانی‌ها در یک کاریکاتور من را به شکل یک روباه کشیدند، ما اسم خود را گذاشته بودیم «تیم روباه نقره‌ای» و برای آن تی‌شرت درست کردیم. از این کارها می‌کردیم تا روحیه خود را حفظ کنیم.»

گزینه نظامی را از دست نداده‌ایم

شرمن اواخر نشست در مورد رفع محدودیت‌ها بعد از پایان برجام، بار دیگر تهدید نظامی را مطرح کرد و گفت: اگر بعد از گذشت 25 سال و پایان محدودیت‌های قید شده در برجام، ایران خواست از معاهده منع گسترش خارج شود یا به سمت بمب حرکت کند، «آن وقت ما تمام گزینه‌هایی را که امروز در اختیار داریم، در اختیار خواهیم داشت.»