رونق در سایه گرانی

در شــرایـطـــی کــه خوش‌بینی‌های حاصل از به نتیجه رسیدن توافقات هسته‌ای فضای اقتصاد ایران را فرا‌گرفته و بسیاری امید را تنها حاصل عبور از این روزها می‌پندارند، بازار مسکن در یک حالت دوگانه فرو رفته است، خوش‌بینی غیر‌قابل انکار خانه‌سازان و البته نگرانی متقاضیان خرید خانه. هرچند این روزها در بسیاری از قواعد نانوشته اقتصادی تشکیک به وجود آمده و کمتر کسانی هستند که همچنان بازگشت رونق را مساوی با افزایش قیمت‌ها بدانند اما به نظر می‌رسد تجربه نه‌چندان مطلوب بازار مسکن در ایران این نگرانی را به وجود آورده که کار قدری از خوش‌بینی‌های فعلی پیچیده‌تر شود.

از حدود 10 سال پیش تاکنون بازار مسکن ایران دوره‌های چندباره‌ای از رکود را در خریدوفروش‌ها پشت سر گذاشته که هر کدام علل و البته نتایج خاص خود را به بار آورده‌اند. اگر کاهش خریدوفروش‌ها در سال 84 به دلیل افزایش یکباره قیمت‌ها اتفاق افتاد و آینده بازار مسکن را برای همیشه تغییر داد، در سال‌های گذشته رکود طولانی‌مدت در حالی اتفاق افتاده که قیمت تمام شده واحدهای مسکونی نه‌تنها افزایش قابل توجهی نداشته‌اند که حتی در بسیاری از ماه‌ها روند کاهشی به خود گرفته‌اند. این ثابت باقی ماندن قیمت‌ها برای چند سال پی‌در‌پی کار را به جایی رسانده که خانه‌سازان رسما اعلام می‌کنند قیمت‌های فعلی کف نرخ است و قطعا راهی برای پایین آمدن دوباره آن وجود ندارد.
این به آن معنی است که کاهش تقاضا در بازار عرضه را به بیشترین حد از فشار رسانده و همان‌طور که در عملکرد بازار قابل رصد است بسیاری از خانه‌سازان و صاحبان خانه ترجیح می‌دهند واحدهای مسکونی خود را راکد نگه دارند تا با این قیمت به فروش برسانند.

رسیدن قیمت مسکن به پایین‌ترین حد خود آینده رونق را نیز با چالش مواجه کرده، هرچند در بین صاحب‌نظران شکی وجود ندارد که عبور از دوران فعلی مسکن و بحران‌های چندین ساله تنها با عبور از رکود عملیاتی خواهد بود و این امر در سایه رونقی اتفاق می‌افتد که در آن تمام بازیگران عرصه فعال شوند، اما یک نگرانی بیش از همه جلب توجه می‌کند و آن احتمال پیشی گرفتن قیمت‌ها در سایه رونق از قدرت خرید مردم است. نیمه دوم امسال که بسیاری آن را نخستین فصل از رونق مسکن پس از سال‌ها درجا زدن به شمار می‌آورند این خطر را در بیخ گوش خود می‌بینند که خانه‌سازان هم‌زمان با افزایش تقاضا، در قیمت‌ها نیز دست ببرند؛ نگرانی که البته شاید در کوتاه‌مدت به عرصه عمل وارد نشود.

رونق مسکن چندمرحله‌ای و پیچیده است

یک کارشناس اقتصاد مسکن معتقد است در حال حاضر آنچه بیش از خطر گرانی در بازار جلب توجه می‌کند، نحوه آغاز خرید و فروش‌ها و چگونگی رساندن قدرت خرید مردم به قیمت‌های فعلی است. محمــد وطــن‌پـــور، در گفت‌وگو با «فرصت امروز» به دو تعریف متفاوت از رونق مسکن اشاره کرد و توضیح داد: یک رونق به معنای افزایش خریدوفروش‌ها در قیمت فعلی و در شرایط امروز بازار است و یک رونق به معنای سرعت گرفتن ساخت‌و‌سازها، آنچه با توجه به تحولات اقتصادی و توافق هسته‌ای می‌توان به آن دست یافت نوع نخست رونق است.

وی ادامه داد: این رونق نیز چند مرحله خواهد داشت و در نقطه نخست باید به این سوال پاسخ داد که آیا در صورت ثابت ماندن قیمت‌ها نیز مردم قدرت خرید خواهند داشت یا کار باید با تسهیلات مسکن تکمیل شود. اگر خرید‌ها آغاز شد و نیاز بازار ایجاب کرد که خانه‌هایی جدید ساخته شوند می‌توان به افزایش قیمت‌ها فکر کرد. وطن‌پور افزایش قیمت پس از بازگشت رونق را قطعی ندانست و گفت: اگر وضعیت اقتصاد بهبود یابد و این امر به بازار مسکن انتقال پیدا کند، افزایش قیمت در حد نیاز به وجود می‌‌آید. در این بین دولت نباید تلاش کند با احکام دستوری قیمت را کاهش دهد زیرا همان‌طور که پیش از این نیز سابقه نشان داده بازار را نمی‌توان به این شکل کنترل کرد.

این نگاه در بین فعالان عرصه ساختمان نیز وجود دارد. محمود مرتضوی فعال عرصه ساختمان با اشاره به اینکه اولویت اول خانه‌سازان فروش واحدهای از پیش مانده آنهاست، تاکید کرد: هرچند با قیمت‌های فعلی برای بسیاری از سرمایه‌گذاران ورود به بازار صرفه ندارد و باید تغییراتی در این زمینه اتفاق بیفتد اما آنچه بیش از قیمت مهم است بازگشت رونق خواهد بود.

وی افزود: خانه‌هایی که ساخته می‌شوند به مشتری نیاز دارند و وقتی تقاضا در بازار باشد امکان فعالیت نیز وجود دارد. از این رو بیش از آنکه نگران افزایش قیمت‌ها باشیم باید به فکر خروج از رکودی بود که در چند سال گذشته بسیاری از صنایع کشور را با خود درگیر کرده است. با وجود تردید‌هایی که درباره افزایش قیمت خانه وجود دارد، خوش‌بینی حاصل از رونق بازار پس از چندین فصل رکود مداوم باعث شده نگاه‌ها به افق آینده روشن باشد، افقی که به دلیل کشش پایین سطح تقاضا احتمالا اجازه افزایش سنگین قیمت خانه را نخواهد داد.