«بورس»، بیدی که با باد نفت هم لرزید

«کاهش قیمت نفت بورس را هم متاثر کرد»؛ این واکنش و اظهارنظری است که پس از ریزش 2216 واحدی شاخص بورس طی پنج روز گذشته، سرانجام از سوی رییس سازمان بورس و اوراق بهادار عنوان شده است. به گفته وی کاهش قیمت نفت بر بخش‌های مختلف اقتصاد از جمله بر بازار سرمایه اثرگذار است.

علی صالح آبادی، مثل همیشه به سهامدارانی که از دی‌ماه گذشته و با سقوط بهمن بورس از ارتفاع 89 هزار‌و 500 واحد سرمایه خود را در بورس از دست داده‌اند، این بار هم توصیه کرده که به بورس نگاهی بلندمدت داشته باشند. به گزارش مهدی حاجی‌وند، به نقل از تسنیم اما مهمانان همیشگی تالار شیشه‌ای به یاد دارند که تقریبا یک سال پیش در همین روزها بود که شاخص بورس در آستانه 90 هزار واحدی شدن قرار داشت که به ناگه ریزش تدریجی و مداوم آن آغاز شد و در تابستان امسال تا ارتفاع 70 هزار واحد نیز پیش رفت...

در آن زمان عمده دلیل کاهش ارزش سهام شرکت‌ها در بورس و نیز دماسنج بازار سهام را موارد مطرح شده در بودجه سال 93 به‌ویژه نرخ خوراک پتروشیمی‌ها عنوان کردند و بعدها هم مباحث گوناگون از جمله موارد مربوط به مذاکرات سیاسی ایران با کشورهای 5+1 دستاویز مدیران بورسی شد برای توجیه ریزش‌های پیاپی بازار سهام. اما با آمدن فصل خزان نقدینگی جامعه به واسطه رکود شدید بازارهای رقیب بازار سهام، گزارش‌های شش ماهه به نسبت خوب شرکت‌ها، ادعای دولت در کنترل تورم و خوشبینی به روند مذاکرات سیاسی با ورود به بازار سرمایه شاخص بورس را در انتهای آبان به ارتفاع 76 هزار واحد نزدیک کرد که به ناگه ورق دوباره برگشت و تمدید مذاکرات سیاسی به مدت هفت ماه و هفت روز تا 10 تیر سال آینده بهانه‌ای کافی برای بازار سهام شد تا هیجان عرضه و تشکیل صف فروش باعث شود نماگر بازار سرمایه تمام راه‌های رفته خود را طی چند هفته در مدت چند روز برگردد؛ و این تنها بهانه بورس و سهامدارانش برای بدبینی به معاملات بازار سرمایه نبود.

قیمت جهانی نفت را شاید این روزها بتوان همدرد شاخص بورس و بازار سرمایه کشور دانست؛ زیرا چند ماهی می‌شود که طلای سیاه هم نزد جهانیان از ارزش افتاده است و قیمت آن به مثابه نماگر بورس سربه‌زیری را در پیش گرفته است و ارزش هر بشکه نفت این روزها به پایین‌ترین حد خود در چهار سال گذشته رسیده و همان‌گونه که سهامداران بورسی به‌ویژه حقیقی‌ها چشم به راه تدبیری از سوی مدیران بازار سرمایه و حقوقی‌ها هستند، بازار جهانی نفت نیز به دور همنشینی اعضای اوپک چشم داشت تا شاید درمانی برای درد کاهش قیمت آن تدبیر شود.

با این حال یکصدوشصت‌وششمین نشست وزیران سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) که یک‌سوم فروش جهانی نفت را در اختیار دارد، سرانجام در شهر وین برگزار شد تا فکری به حال تب کاهش نفت کنند، اما مخالفت عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت در جهان مانع از کاهش تولید و قیمت نفت شد تا بازار سرمایه کشور علاوه بر تمدید مذاکرات بهانه‌ای دیگر به نام کاهش قیمت جهانی نفت را برای تایید ریزش‌های پیاپی و مداوم خود پیدا کند تا جایی که در معاملات هفته دوم آذرماه شاخص بورس با افت 2216 واحدی مواجه شد و حجم و ارزش معاملات نیز به ترتیب کاهش 19. 4 و 11 درصدی را تجربه کردند.

با این حال، برخی کارشناسان بورسی معتقدند در صنایع و شرکت‌هایی چون پالایشی‌ها، صنعت پتروشیمی یا صنعت فولاد و سیمان که مصرف‌کننده سوخت فسیلی هستند به لحاظ اینکه قیمت نفت در کشور از نوسان‌های جهانی تبعیت نمی‌کند، از منظر کاهش هزینه‌ها بدون تاثیر است. به‌علاوه اینکه از لحاظ کاهش فروش یا سودآوری شرکت‌های بورسی در صنایع مختلف از جمله پالایشی‌ها به دلیل آنکه اغلب فرآورده‌های آنها در بازار داخلی به فروش می‌رسد و تنها حجم اندکی از محصولات آنها از قبیل نفت کوره یا سایر محصولات پایین دستی همچون قیر یا مواد روانکار از طریق بازارهای صادراتی به فروش می‌رسد؛ کاهش قیمت نفت‌خام تاثیر منفی بر سودآوری این شرکت‌ها خواهد داشت.

از نگاهی دیگر، برخی خریداران نفتی در این شرایط دست از سفارش‌های جدید می‌کشند و مصرف‌کنندگان برای کاهش بیشتر قیمت‌ها و خریدهای ارزان‌تر صبر می‌کنند که به هر ترتیب بر درآمد فروش عرضه‌کنندگان کالا نیز تاثیر کاهشی خواهد داشت و در سایر صنایع و شرکت‌های بورسی از جمله صنعت سیمان و فولاد یا پتروشیمی‌ها هم افت قیمت نفت‌خام تاثیرگذار خواهد بود. جدا از اینکه کاهش قیمت جهانی نفت موضوعی است که از چهار ماه گذشته آغاز شده و باید به‌صورت تدریجی بر بورس و معاملات آن اثرگذار باشد و از سوی دیگر، افزایش قیمت دلار تا عدد 3600 هم به‌مانند قیمت نفت می‌تواند موازنه‌ای را در بورس از این جهت برقرار کند که این دو مورد برای برخی شرکت‌های بورسی تهدید و برای برخی دیگر فرصت است، واکنش سهامداران عمده و حقوقی‌ها هم برای حمایت از شرایط بحرانی بازار سهام قابل تامل است، تا جایی که به عقیده برخی کارشناسان، حقوقی‌ها در شرایط بحرانی بازار سرمایه در قامت یک تماشاچی باهوش و فرصت‌طلب پدیدار می‌شوند، تا زمانی که قیمت‌ها به کف خود رسید و ریزش‌ها در بورس پایان یافت، از این رهگذر سود بیشتری را نصیب خود کنند.

علاوه بر این و به گفته عضو کمیسیون اقتصادی مجلس تنش‌های هر روز بورس به دلیل ایراد در تصمیم‌گیری است و دخالت‌های دولتی به انحراف در مسیر منتهی می‌شود، هر چند در مقابل رییس ‌کل بانک‌ مرکزی می‌گوید، نوسانات گذشته بازار ارز و بورس تکرار نخواهد شد و با برنامه‌ریزی‌های انجام شده این تعادل و ثبات در بورس بروز جدی خواهد داشت. در مجموع کارشناسان بورسی افت قیمت سهام و شاخص بورس در چند روز گذشته را معلول دو سناریو می‌دانند که یکی از این دلایل ناشی از عدم تحقق انتظاراتی است که سهامداران با خوش‌بینی نسبت به نتیجه نهایی مذاکرات متصور می‌شدند و دیگری خبرهای منفی حاصل از احتمال کسری بودجه دولت، عبور قیمت دلار از مرز 3 هزار و 500 تومان و کاهش قیمت مواد اولیه در بازار‌های جهانی که همه این اتفاق‌ها تحت‌تاثیر کاهش قیمت جهانی نفت رخ داده است.

همچنین به این دو عامل باید چاشنی رفتارهای هیجانی سهامداران حقیقی و حقوقی را نیز اضافه کرد. اما جدا از این موضوعات باید تا حدودی پیکان انتقاد را نیز به سمت مدیران بازار سرمایه نشانه گرفت، زیرا انتظار می‌رود سازمان بورس در قامت یک نهاد ناظر تدبیری برای کاهش اثرات عوامل گوناگون بر ریزش شاخص بورس و نزول هیجانی قیمت سهام شرکت‌ها در بازار سرمایه داشته باشد تا اینکه «بورس و بازار سرمایه» مثال عینی این ضرب‌المثل که «بیدی نباشد که با هر بادی بلرزد» شود.