باکتری‌ها عامل سوختگی درختان هستند نه سرما

سرمای دیررس بهاره، پدیده طبیعی است که از آن به نام یکی از بلایای طبیعی در کشاورزی یاد می‌شود. این بلای طبیعی هر ساله خسارت‌های بسیاری به باغداران و کشاورزان در سراسر جهان وارد می‌کند. در برخی کشورها مانند ایران خسارت سرمای بهاره به باغ‌ها و مزارع بیشتر از سایر بلاها و آفات است. برای نمونه در کشور آمریکا سالانه یک میلیارد دلار تنها به محصول هویج و سیب‌زمینی کشاورزان آسیب می‌زند. میزان خسارت‌های سرمای بهاره در ایران به دلیل اینکه آمار و ارقام درست و موثقی در زمینه کشاورزی وجود ندارد، چندان مشخص نیست و بیشتر براساس برآوردهای تخمینی در استان‌های مختلف اعلام می‌شود. با این وجود این بلای طبیعی سالانه بخش گسترده‌ای از محصولات باغی و زراعی کشاورزان ایرانی را از بین می‌برد و خسارت‌های زیادی به کشاورزان وارد می‌کند.

برای مقابله و حتی پیشگیری از پدیده طبیعی سرمای دیررس بهاره، راهکارهای علمی و عملی نیز وجود دارد اما در کشور ما برخی از این راهکارهای موثر و شیوه‌های نوین به کار گرفته نمی‌شود و بسیاری از کشاورزان و باغداران ما همچنان از شیوه‌های سنتی مانند بخاری، آب‌پاشی، سوزاندن چوب و فضولات دامی استفاده می‌کنند.

مکانیزم فرار، راهکار پیشگیری از سرمای بهاره

بهزاد قره‌یاضی، رییس پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی، در گفت‌وگو با «فرصت امروز»، از به‌کارگیری روش‌های نوین در مقابله با سرمای دیررس بهاره در کشور می‌گوید: ما می‌توانیم از طریق ژنتیک، گیاهان را به‌گونه‌ای اصلاح کنیم که گلدهی و شکوفه‌دهی درختان میوه با سرمای دیررس بهاره همزمانی نداشته باشند و به‌اصطلاح از مکانیزم فرار استفاده کنیم. در این روش گلدهی گیاه یا درخت عقب می‌افتد و در زمان سرمای بهاره، درختان شکوفه ندارند و به میوه‌دهی رسیده‌اند.

وی روش دیگر برای مقابله با سرمای بهاره را اصلاح ساختار گیاه برای تحمل بیشتر سرما برشمرده و می‌افزاید: در این شیوه می‌توانیم ساختار گیاه را به‌گونه‌ای اصلاح کنیم که تحمل بیشتری در سرما داشته باشد و خسارت کمتری ببیند. اجرای این پژوهش‌ها با روش بیوتکنولوژی کشاورزی و مهندسی ژنتیک در کشور امکان‌پذیر است.

سازمان‌های مزاحم در اجرای روش‌های ژنتیک

رییس پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی، در پاسخ به این پرسش که چرا این روش‌های نوین در کشور استفاده نمی‌شود و کشاورزان و باغداران همچنان از شیوه‌های سنتی بهره می‌برند، تصریح می‌کند: برای استفاده از روش‌های ژنتیک در کشاورزی با محدودیت‌ها و مزاحمت‌های یکی از سازمان‌ها روبه‌رو هستیم. امیدواریم این محدودیت‌ها برطرف و به همکاری و تعامل تبدیل شود تا شاهد پیشرفت و توسعه کشاورزی کشور باشیم.

این استاد دانشگاه در زمینه به‌کارگیری از مهندسی ژنتیک در کشاورزی می‌گوید: با استفاده از مهندسی ژنتیک این امکان وجود دارد که تحمل بیشتر سرما در برخی گیاهان مانند عدس و درختان ایجاد کنیم. در این صورت می‌توان به جای کشت بهاره از کشت پاییزه نیز استفاده کرد و بیماری برق‌زدگی که در گیاهان شایع است، اتفاق نمی‌افتد و گیاهی پرورش می‌دهیم که تحمل سرما را داشته باشد.

باکتری‌های ضد یخ‌زدگی گیاه، روشی نو

قره‌یاضی، با اشاره به روش‌های مرسوم سنتی در مقابله با سرمای بهاره، اظهار می‌کند: به‌کارگیری برخی روش‌های سنتی مستلزم هزینه و از پیش آمادگی کشاورزان و باغداران است. در برخی باغ‌ها می‌شود سرشاخه‌ها و مواد قابل سوزاندن را جمع کرد و سوزاند و موجب تلطیف هوا شد که در برخی موارد این روش جواب می‌دهد. اگر طول دوره سرما بیش از یک یا دو روز باشد یا در باغ‌های بزرگ این روش‌های سنتی قابل استفاده نیستند و نمی‌توان باغ‌های بزرگ یا زمین‌های زراعی گسترده را با این روش‌ها گرم کرد.

این پژوهشگر مهندسی ژنتیک کشاورزی، روش‌های نوین دیگری مانند استفاده از باکتری‌های ضد یخ‌زدگی را که در کشورهای پیشرفته نیز رواج دارد یکی دیگر از راهکارها می‌داند و می‌گوید: به‌کارگیری باکتری‌های ضد یخ‌زدگی برای مقابله با سرمای بهاره، شیوه مناسبی است اما ما هنوز نتوانستیم این روش را در کشور تجاری‌سازی کنیم و تحقیقات در این زمینه باید آغاز شود.

HORTIBAC بهترین روش برای پیشگیری از سرمای بهاره

پروفسور رحمت عبدی باغی، استاد بیوشیمی دانشگاه برلین و شانگهای چین و تولیدکننده باکتری‌های ضد‌یخ‌زدگی در کشور آلمان، در گفت‌وگو با «فرصت امروز»، سرمای بهاره را بدترین رخداد طبیعی برای كشاورزان می‌داند و می‌افزاید: می‌توان با استفاده از باكتری‌های Hortibactricis، درختان میوه را از این بلای آسمانی نجات داد.
وی توضیح می‌دهد: سرمای بهاره در ایران و بسیاری از كشورهای دیگر، از اوایل تا اواسط بهار رخ می‌دهد و سرمای تا یك درجه زیر صفر به محصولات كشاورزی آسیب می‌رساند.

باكتری‌ها منشا ایجاد سرمای بهاره

استاد بیوشیمی دانشگاه برلین، تصریح می‌کند: شاید هنوز عده‌ای فكر می‌كنند مواد شیمیایی محیط باعث سرمای بهاره در باغ‌ها می‌شود اما ما ثابت كردیم كه علت سرمای بهاره، باكتری‌هایی (INA BACTERIA) هستند كه روی درختان زندگی می‌كنند. عبدی، زیان‌هایی را كه در اثر سرمای بهاره در سال به محصولات كشاورزی در كشورهای مختلف وارد می‌شود بسیار زیاد عنوان كرده و می‌گوید: برای نمونه سرمای بهاره هر ساله بیش از یك میلیارد دلار به محصول سیب‌زمینی و هویج كشاورزان آمریكا خسارت می‌زند و در ایران نیز سرمای بهاره بیش از سایر بلایا و آفت‌ها به باغ‌ها زیان می‌رساند.

وی میزان خسارت سرمای بهاره در آلمان را نیز زیاد می‌داند و می‌افزاید: هر ساله در آلمان 50 درصد میوه و 40 درصد انگور از بین می‌رود. تنها در سال 2006، بیش از 70 درصد از محصول گیلاس كشاورزان آلمانی بر اثر سرمای بهاره نابود شد.

سوختگی گیاه پس از سرمای بهاره ناشی از تشنگی است

استاد بیوشیمی دانشگاه برلین اظهار می‌کند: سوختگی گیاه پس از سرمای بهاره ناشی از تشنگی آن است. به دلیل یخ‌زدگی در ساقه و شاخه گیاه، آب و غذا به قسمت بالای درخت (برگ‌ها و شاخه‌ها) نمی‌رسد و در نتیجه گیاه از تشنگی می‌میرد. یخ‌زدگی در ساقه گیاه، باعث پارگی و سوراخ در تنه درخت می‌شود و باكتری‌ها نیز از این منافذ نفوذ کرده و به‌تدریج آن را از بین می‌برند. این پژوهشگر بین‌المللی بیوشیمی، ادامه می‌دهد: برای پیشگیری از این سیر طبیعی، سه راه فیزیكی، شیمیایی و بیولوژیكی وجود دارد. وی در توضیح راهكار فیزیكی می‌گوید: در این روش پیشگیری، با استفاده از توربین‌های بزرگ، در زمان فرارسیدن سرمای بهاره، گرما و حرارت ایجاد می‌كنند، اما به علت هزینه‌های زیاد، استفاده از این روش برای كشاورزان مقرون‌به‌صرفه نیست.

عبدی ادامه می‌دهد: روش دیگر، استفاده از مواد شیمیایی مانند آنتی‌بیوتیك‌هاست. در این روش، با پاشیدن آنتی‌بیوتیك روی درخت سعی می‌شود از خسارت‌های سرمای بهاره جلوگیری كرد. وی این راهكار را هم نادرست و گران می‌داند و می‌افزاید: آنتی‌بیوتیك‌ها نه‌تنها گران هستند بلكه باكتری‌ها در مقابل‌شان مقاوم می‌شوند و برای سال‌های بعد این روش جواب نخواهد داد. همچنین باقیمانده آنتی‌بیوتیك روی گیاه و محصول كه در نهایت به مصرف انسانی می‌رسد، سلامتی جامعه را به خطر می‌اندازد.

عبدی روش آب‌پاشی را از دیگر راهكارهای شیمیایی عنوان كرده و می‌گوید: این روش تنها در مناطق پرآب‌تر مانند شمال ایران مناسب است. البته به شرطی كه كشاورزان، هواشناسی مخصوص داشته باشند و دو ساعت پیش از شروع یخ‌زدگی، هواشناسی اعلام كند. وی ادامه می‌دهد: در روش شیمیایی، عده‌ای از كشاورزان از فلزاتی مانند مس و روی هم استفاده می‌كنند و این مواد را روی درختان می‌پاشند كه با اولین بارش باران شسته می‌شوند و اثر و ماندگاری ندارند و به همین دلیل مقرون‌به‌صرفه نیست.

هورتی باکتری تنها روش، مناسب، علمی و تایید شده

استاد بیوشیمی دانشگاه شانگهای، تنها روش مناسب، علمی و تاییده شده برای پیشگیری از زیان‌های سرمای بهاره در باغ‌ها را استفاده از روش بیولوژیكی و پاشیدن Hortibactericis روی درختان می‌داند و می‌گوید: این روش نیز به دو طریق فیزیكی و فیزیولوژی، از فعالیت ina bacteria (آینا باکتریا) روی درخت (كه موجب سرمای بهاره می‌شود) جلوگیری می‌كند. عبدی توضیح می‌دهد: در روش فیزیكی، Hortibacterici با زیرفشار گذاشتن ina bacteria از ادامه فعالیت آنها جلوگیری می‌كند.

وی نوع دیگر مبارزه Hortibactricis را در پیشگیری از سرمای بهاره، روش فیزیولوژی می‌داند و می‌افزاید: در این راهكار Hortibactricis، مواد اولیه را از bacteria ina می‌گیرد و اجازه نمی‌دهد كه مواد غذایی به آنها برسد. به بیانی دیگر آنها را غیرفعال می‌كند. وی می‌افزاید: سرمای بهاره بین پنج تا هشت هفته طول می‌كشد و باكتری‌های غیرفعال با گرمای هوا، به سیر طبیعی خود ادامه خواهند داد. در این روش bacteria ina‌ها نمی‌میرند بلكه غیرفعال می‌شوند. تنها 200 باكتری از نوع ina bacteria برای از بین بردن كل محصول یك باغ كافی است.

برای استفاده از تکنولوژی‌های نو ممنوعیتی نداریم

قره‌یاضی، رییس پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی، با تایید باکتری‌های ضد یخ‌زدگی برای مقابله با سرمای بهاره تاکید می‌کند: ما از چنین محصولاتی استقبال می‌کنیم. این محصول باید در هر منطقه از کشور آزمایش شود و اگر نتایج به تایید برسد، ما حاضریم مجوزهای لازم را از وزارت جهاد کشاورزی بگیریم.

وی ادامه می‌دهد: تهیه این محصولات جدید گران است و افزون بر این هزینه استفاده و به‌کارگیری آنها نیز زیاد است. بنابراین آزمایش‌های لازم یک‌ساله و سه ساله در مناطق مختلف کشور باید انجام شود و نتایج به دست آمده نیز به تایید کارشناسان برسد تا کشاورزان بیش از این زیان نبینند. ما برای پیشرفت کشاورزی و استفاده از محصولات و فناوری‌های نوین، پس از آزمایش‌های لازم ممنوعیتی نداریم.