بانک‌های خصوصی هوشیارتر از بانک مرکزی

برجام به روزهای اجرایی می‌رسد و حالا دیپلماسی خارجی توپ را به فعالان اقتصادی پاس می‌دهد که در نهایت پیش پای بانک‌ها جاخوش می‌کند. توپی که شاید انتظار دارند بانک‌ها از هر پاس آن یک گل طلایی بسازند. اکنون مذاکرات فروکش کرده و همه در انتظار مفاد آیین‌نامه و دستورالعمل‌های اجرایی شدن برجام هستند امااجتناب‌ناپذیر است که ابزار شروع مجدد این ارتباط بین‌المللی بانک‌ها هستند. بانک‌هایی که در سال‌های اخیر به خصوص در چند ماه گذشته به دلیل تحریم‌ها و عدم همکاری بانک‌های بین‌المللی از فضای کار به دور بوده و متحمل فشارهای زیادی شدند. اما حالا این انزوا چه مسئله‌های جدیدی را در شروع دوباره پیش پای آنها می‌گذارد،

فعالان اقتصادی حرف‌هایی دارند. رئیس اتاق ایران که در جلسات بانک مرکزی در خارج از کشور حضور داشته، معتقد است بانک مرکزی تمام تلاشش را برای برقراری روابط کارگزاری با بانک‌های خارجی انجام داده است. براساس گفته‌های عضو بانکی و مالی گروه مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در جلسه یاد شده، تنها بانک مسقط آماده کار با ایران است، بانکی که به اعتقاد برخی از مدیران بانک‌ها و همچنین فعالان اقتصادی بانک مهمی نیست.

اما محسن جلال‌پور تلاش بانک مرکزی را برای ایجاد ارتباط کار‌گزاری با بانک‌های خارجی را بیشتر می‌داند. او به «فرصت امروز» می‌گوید: بانک مرکزی با چندین بانک خارجی روابط کارگزاری‌اش را انجام داده، اما آنها بانک مرکزی را متعهد کردند که تا پیش از اجرایی شدن برجام نامی از آنها برده نشود. رئیس اتاق ایران اما از نگرانی‌های بخش‌خصوصی هم حرف‌هایی دارد. به گفته جلال‌پور، سیستم بانکی تجربه و ظرفیت لازم را برای حضور حرفه‌ای ندارد.

او می‌گوید: بانک‌های خصوصی به دلیل تحریم نبودن، جلوتر از بانک‌های دولتی هستند و آنها توانستند خودشان را تقریبا به روز و کارآمد کنند، اما دیگر بانک‌ها باید به سرعت با شرایط امروز دنیا هماهنگ کنند. رئیس پارلمان بخش‌خصوصی معتقد است حضور بانک‌های خارجی می‌تواند باعث افزایش رقابت، پر‌کردن خلأهای موجود و تلاش بانک‌ها برای ارتقای سیستم‌های‌شان شوند. او همچنین معتقد است با اجرایی شدن برجام مشکلات سیستم بانکی کشور در زمان کوتاهی حل خواهد شد.

کار سخت ایران با موسسات بزرگ بانکی و بیمه‌ای

اما به گفته یک عضو کمیسیون صنعت و معدن، اتاق تهران نگرانی‌های دیگری دارد. این فعال اقتصادی که تجربه زیادی در فضاهای بین‌المللی دارد، معتقد است مواد آیین‌نامه و دستورالعمل‌هایی که اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها در روز اجرایی شدن برجام آن را منتشر خواهند کرد برای ما بسیار مهم است.

فریال مستوفی در این‌باره به «فرصت امروز» می‌گوید: درست است که تحریم‌ها برداشته شده اما برای ما مهم است که موسسات مالی و بیمه‌ای بزرگ در دنیا با ما کار کنند و در این دستورالعمل‌ها مانعی برای آنها نباشد. آیا یک مؤسسه بزرگ که با آمریکا کار می‌کند، حاضر است با کشوری مثل ما هم کار کند. ممکن است این موسسات مالی و بیمه‌ای براساس ارتباطات قابل توجهی که با برخی کشورها دارند، نتوانند ایران را در گزینه‌های انتخابی‌شان قرار دهند. به همین دلیل من فکر می‌کنم کمی زود است برای اینها برنامه‌ریزی دقیق کنیم.

مستوفی در خصوص بانک مسقط به‌عنوان نخستین گزینه بانک مرکزی پیش‌روی فعالان اقتصادی معتقدند، بانک مهم و درجه یکی نیست، اما شروع کار با این بانک را کار درستی می‌داند، این زن فعال اقتصادی با اشاره به اینکه بانک‌های خصوصی کمی آماده‌تر از بانک مرکزی هستند، می‌گوید: برای اینکه بتوانیم با بانک‌های مهم بزرگ دنیا کار کنیم به زمان نیاز داریم، بنابراین برای شروع بهتر است با بانک‌های درجه دو و به پایین‌تر کار کنیم. من خوش‌بین نیستم اما امیدوارم این پیش‌بینی من درست نباشد.

مستوفی این راهکار را نه فقط به خاطر مشکلاتی که ممکن است در بانک‌های کشور وجود داشته باشد که به دلیل ریسک بالای ایران برای سرمایه‌گذاران خارجی می‌داند. به اعتقاد وی، ریسک بالا در ایران کار با بانک‌ها و موسسات مالی و بیمه‌ای بزرگ را سخت و گاهی غیر‌ممکن می‌کند. این عضو اتاق تهران به بدهی ایران به برخی شرکت‌های بیمه‌ای خارجی اشاره می‌کند که تا حل نشدن آنها اجازه پوشش بیمه‌ای برای فاینانس‌های جدید صادر نخواهند کرد، مسئله‌ای که دری اصفهانی برطرف کردن آن را تا هفته آینده ممکن دانسته، این فعال اقتصادی امیدوار است که به‌زودی این مسئله حل شود.

فریال مستوفی اما به نکته دیگری نیز اشاره دارد. او فعالان اقتصادی، دولت و سرمایه‌گذاران را به مذاکرات مناسب و حل مشکلات در فضای بین‌المللی توصیه می‌کند. او می‌گوید: ما از این پس در فضاهای بین‌المللی، در سمینارها و نشست‌های اقتصادی بیشتری حضور خواهیم داشت و به لحاظ بازار مهمی که در کشورمان فراهم شده است، علاقه‌مندان و به دنبال آن هم به دلیل اتفاقات و تحریم‌هایی که در سال‌های اخیر داشتیم تنش‌هایی هم پیش‌بینی می‌شود اما ما به‌عنوان فعالان اقتصادی ضرورت دارد در هر فضای بین‌المللی راه مذاکره و گفت‌وگو را در پیش بگیریم و مسئله‌های‌مان را حل کنیم.

فریال مستوفی همچنین از مشکلات زیاد سرمایه‌گذاران داخلی گلایه دارد و معتقد است با موانع زیادی که برای آنها وجود دارد به سختی می‌توان نظر سرمایه‌گذار خارجی را جلب کرد. همچنین به گفته وی دولت درحوزه اقتصاد شعارهای زیادی می‌دهد اما کار عملیاتی‌اش ناچیز است.

بانک‌ها و چندین اشتباه

آماده نبودن بانک‌ها تنها در اجرای برجام نیست. نظری که رئیس کمیسیون صنعت اتاق تهران در خصوص وضعیت بانک‌ها دارد. مهدی پورقاضی می‌گوید: بانک‌ها پیش از برجام هم سیاست‌های خوبی نداشتند. او به اشتباهات آنها اشاره کرده و ادامه می‌دهد: مثلا سپرده‌های‌شان را عموما در کارهایی مثل املاک، مسکن و... به کار گرفتند که بازگشتش بسیار کند است و این باعث شده که سرمایه‌های بانک‌ها افت پیدا کرده و این کار توانایی آنها را برای بانکداری کاهش داده است.

به گفته این عضو اتاق تهران، بانک‌ها با این کار شروع به دادن بهره‌های بالا کردند و معمولاً کسانی که بهره بالا می‌گیرند، کارهایی انجام می‌دهند که ریسک‌شان بالاست و نتوانستند بدهی‌شان را بپردازند. ‌پور قاضی می‌گوید: این اتفاق منابع بانک‌ها را ضعیف‌تر کرد، درحالی‌که اگر این‌طور نمی‌شد و منابع بانک‌ها به یک میزان ضعیف نمی‌شد بازهم میزان سرمایه بانک‌ها با کار برای بانک‌های حتی درجه 3 بین‌المللی ضعیف بود. به گفته وی، بانک‌های خصوصی اگر چه آماده هستند، اما ضعف منابع مشکل بزرگی بر سر راه آنهاست.

او معتقد است بانک‌ها همچنان در حال تکراراین اشتباه هستند. به گفته رئیس کمیسیون صنعت اتاق تهران، نه‌تنها سیستم‌های بانکی در ایران به روز نیستند که مدیران صنعتی هم ازروش‌های بین‌المللی عقب افتاده‌اند. ‌پور قاضی نیز مانند دیگر همتایانش ورود بانک‌های خارجی را در حل این مشکلات مؤثر می‌داند و او نیز مانند رئیس اتاق ایران حل مشکلات سیستم بانکی و هماهنگ شدن با بانک‌های خارجی را در زمان کوتاه امکان‌پذیر می‌داند.

اما مهدی جهانگیری که خود تجربه شرکت سرمایه‌گذاری میراث فرهنگی و گردشگری و بانک گردشگری را در تجربه دارد. به‌گونه دیگری به وضعیت بانک‌ها و سیستم ارتباطی شان در برجام نگاه می‌کند ورود بانک‌ها به فضای بین‌المللی را یک مسابقه تعبیر می‌کند. نایب رئیس اتاق تهران معتقد است با لغو تحریم‌ها بانک‌ها برای منافع خودشان هم که شده در این دوی ماراتن شرکت خواهند کرد.

او می‌گوید: به نظر من نباید دغدغه‌ای برای آمادگی یا عدم آمادگی بانک‌ها داشته باشیم، خیلی از این بانک‌ها در دوران تحریم از یک توان حداقلی برای دور زدن تحریم‌ها استفاده کردند. او معتقد است، سیستم بانکی مشکلی از این بابت ندارد. همه آماده‌اند و باید فضای رقابت فراهم شود. بانکی که آماده نیست حذف و بانکی که آماده است بهتر عرض اندام کرده و مشتریان را جذب خواهد کرد. به اعتقاد وی، نباید برای همه بانک‌ها یک جور قضاوت کرد.

به گزارش «فرصت امروز» و براساس اقدامات بانک مرکزی، بانک مسقط به‌عنوان نخستین بانک خارجی از روز اجرایی شدن برجام برای معاملات بانکی آماده به کار است. عضو بانکی و مالی گروه مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در نشست یاد شده در اتاق تهران به فعالان اقتصادی اطمینان داد که به‌زودی کار با بانک‌های دیگر را هم در برنامه دارد. عبدالرسول دری اصفهانی تمایل به کار این بانک را با بانک‌های معدود، پرهیز از اشتباه و آماده شدن برای کار با بانک‌های بزرگ عنوان کرد.

این در حالی است که بانک‌های خصوصی پاسارگاد، پارسیان و سامان به گفته خودشان ارتباط کارگزاری با برخی بانک‌های خارجی را آغاز کرده‌اند و از بانک مرکزی انتظار سرعت عمل بیشتری داشتند. به نظر می‌رسد گزارش‌های روزهای آغازین برجام می‌تواند مستنداتی بر چگونگی سیستم‌های بانکی و ارتباطات آنها با فضای بین‌المللی باشد.