اهدای کتاب می‌تواند جزیی از فرهنگ ما شود

با گذشت مدت‌زمان کوتاهی از راه‌افتادن طرح عیدانه کتاب، این طرح موافقان و مخالفان خاص خودش را پیدا کرده است. هنرمندان و نویسندگانی چون گلی امامی، سروش صحت، اندیشه فولادوند و... ازجمله موافقان هستند. مخالفان نیز البته انتقادهای خاص خودشان را دارند؛ انتقادهایی مثل اینکه با دیجیتالی‌شدن تمام عرصه‌های زندگی نباید رواج کتاب‌های کاغذی را دنبال کرد یا زیرساخت‌های توزیع کتاب در ایران مناسب اجرای این طرح نیست؛ زیرساخت‌هایی مانند تعرفه‌های پایین پستی که ارسال کتاب را رایگان می‌کند. «محمود آموزگار»، رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران، در گفت‌وگو با «شرق» به این انتقادها پاسخ گفته است.

‌طرح «امسال کتاب عیدی بدهیم» را چقدر قابل‌اجرا می‌دانید؟

من معتقدم که کتاب ارزشمندترین کالا و بهترین هدیه‌ای است که انسانی می‌تواند به انسان دیگر اهدا کند. «دیون آلن نیکول»، نویسنده انگلیسی، جمله‌ای دارد که در آن بسته‌شدن یک کتاب‌فروشی را به بسته‌شدن مکانی مقدس تشبیه می‌کند. به‌همین‌دلیل معتقدم خرید و اهدای کتاب باید جزئی از فرهنگ ما شود. مخصوصا اینکه همه ما از طفولیت طعم شیرین عیدی را چشیده‌ایم و چه بهتر که این طعم شیرین با کتاب که به‌جرئت می‌توانم بگویم مفیدترین وسیله‌ای است که بشر برای بهبود زندگی‌اش ابداع کرده، همراه شود.

من فکر می‌کنم با توجه به اقداماتی که دولت یازدهم در زمینه کتاب به انجام رسانده، زمینه اجرای این طرح بهتر فراهم شده است. تا پیش از این یارانه کتاب به‌صورت مستقیم به افراد داده می‌شد که نتیجه‌اش فروش بن‌های اهدایی در گوشه‌وکنار خیابان‌ها بود. اما حالا با طرح‌هایی مثل «کتابخانه‌ای به وسعت ایران»، تلاش می‌شود، یارانه‌ها به سمت کتاب فروشی‌ها سوق داده شود و کتاب‌فروشی به‌عنوان یکی از ارکان چرخه نشر به کانون توجه عموم برگردد. من فکر می‌کنم این اتفاق به اجرای بهتر طرح عیدانه کتاب کمک می‌کند.

اما برخی می‌گویند اجرای این طرح، نیازمند زیرساخت‌های دیگری مثل وجود یک سیستم توزیع قدرتمند با همکاری پست کشور است.

ببینید همان‌طور که گفتم، از بعد از انقلاب تاکنون توجه ویژه‌ای به مسائل فرهنگی و به‌ویژه حوزه کتاب شده که یکی از مهم‌ترین آنها اختصاص یارانه کتاب بوده است. مسئله مهم اما محلی است که این یارانه‌ها به آن اختصاص پیدا می‌کند. همان‌طور که شما گفتید، یکی از بخش‌هایی که نیازمند اختصاص یارانه است، توزیع کتاب است. در کشور ما اختصاص یارانه برای توزیع مطبوعات و کتاب مسبوق به سابقه هم هست. تا قبل از جنگ این اتفاق می‌افتاد اما پس از جنگ، پست، تعرفه کتاب را نیز مشابه کالاهای دیگر در نظر گرفت. اما این انتقاد، درست است. زیرا در کشورهایی مانند آلمان که صنعت نشری بسیار پیشرفته و سیستم توزیعی به‌شدت کارآمد دارند، همچنان به پست کتاب یارانه تعلق می‌گیرد و ارسال کتاب و مطبوعات تقریبا رایگان است.

از طرف دیگر با توجه به اینکه پست ایران ازجمله پیشرفته‌ترین پست‌هاست، می‌توان با پست، کتاب را به دورترین نقاط کشور که شاید امکان دسترسی به کتاب‌فروشی‌ها و کتابخانه‌ها را به‌صورت گسترده نداشته باشند، رساند. همچنین اختصاص یارانه به‌صورت مستقیم به مصرف‌کننده و ناشران، تجربه شده است و متأسفانه تخلفات بسیاری در آن روی داده ولی اختصاص یارانه به توزیع از طریق پست می‌تواند کمک زیادی به شفاف‌سازی مصرف این یارانه‌ها کند.

‌با توسعه استفاده از کتاب‌خوان‌های الکترونیک، طرح‌هایی مثل طرح عیدانه کتاب می‌تواند موفق باشد؟

بله. ببینید در آمریکا که استفاده از تکنولوژی‌های جدید ارتباطی بسیار زیاد است، پیش‌بینی می‌شود کتاب‌های الکترونیک و کاغذی در سال 2016 به یک اندازه مخاطب داشته باشند. یعنی از سبد مصرف کتاب 50درصد متعلق به کتاب‌های کاغذی و 50درصد متعلق به کتاب‌های الکترونیک باشد. اما در آلمان پیش‌بینی می‌شود در سال 2016 همچنان کتاب‌های کاغذی با نسبتی برابر با 95درصد بازار را در دست داشته باشند.

از طرف دیگر تحقیقاتی که در زمینه کتاب‌های الکترونیک شده، نشان می‌دهد متون آکادمیک بیشترین حجم کتاب‌های الکترونیک هستند و کتاب‌های عمومی همچنان کاغذی است. منظورم این است که کتاب کاغذی در دنیا نیز به‌طور کلی کنار گذاشته نشده. حتی تحقیقات پزشکی هم نشان می‌دهد که کتاب الکترونیک، عوارضی برای چشم که ابزار خواندن است دارد یا نسبت به کتاب کاغذی، کمتر در حافظه ثبت می‌شود. از سوی دیگر رعایت حق مؤلف در مورد کتاب‌های الکترونیک، بسیار سخت‌تر است. همه اینها باعث می‌شود همچنان خواندن کتاب‌های کاغذی مهم باشد.