استان‌های تحت پوشش عملیات بارورسازی ابر 50درصد افزایش می‌یابند

بیشتر تجهیزات مربوط به بارورسازی ابرها ساخت کشور آمریکاست. رییس مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها بر این باور است که با امضای توافقنامه وین و لغو تحریم‌ها، امکان تجهیز ناوگان بارورسازی ابرها در ایران فراهم می‌شود. به این ترتیب می‌توانیم تعداد استان‌های تحت پوشش این عملیات را طی یک تا یک سال و نیم آینده از 10 استان به 15 استان برسانیم.

بارورسازی ابرها یکی از اقداماتی است که وزارت نیرو برای غلبه بر بحران خشکسالی در دستور کار خود قرار داده ‌است. این عملیات اگرچه به ظاهر در ایران سابقه‌ای طولانی دارد و عبارت بذرپاشی در ابرها -که بعدها به بارورسازی ابر شهرت یافت، در قانون ملی شدن آب، مصوب سال 46 آمده‌است، اما فقط چند سالی است که به‌طور منظم در کشور اجرا می‌شود. عملیات بارورسازی ابرها در چهار سال منتهی به انقلاب 57، توسط یک شرکت کانادایی روی مخازن سدهای تهران اجرا شد و تا سال 67 که تجهیزات این شرکت خارجی به شیرکوه یزد انتقال یافت، به دست فراموشی سپرده شد. با تشکیل مرکز تحقیقات بارورسازی ابرها در سال 75 در استان یزد، عملیات بارورسازی از سال 80 دوباره در ایران آغاز شد.

به گفته محمدمهدی جوادیان‌زاده، رییس مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها، تاکنون 11 دوره عملیات بارورسازی ابرها در ایران انجام شده که این عملیات در 10 استان کشور اجرایی شده ‌است.

وی به «فرصت‌امروز» می‌گوید: عملیات بارورسازی ابرها به‌وسیله دو فروند هواپیما که 10 سال پیش برای این کار تجهیز شده، انجام می‌شود و برای توسعه این عملیات، نیاز به تجهیز ناوگان هوایی مرکز ملی مطالعات باروری ابرها داریم. رییس مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها اضافه می‌کند: با توجه به محدودیت تـجـهـیـزات، بخش‌های محدودی از استان‌های مهمی که مناسب و متقاضی عملیاتبارورسازی باشند، پس از ارزیابی شرایط، تحت پوشش این عملیات قرار می‌گیرد. وی در پاسخ به این پرسش که بارورسازی ابرها چقدر در میزان بارش‌ها تاثیر دارد، بیان می‌کند: براساس برآوردهای انجام شده، برای سال آبی 92-91 در مناطق هدف، شامل آذربایجان شرقی و غربی، کرمان، فارس، یزد و اصفهان حدود 18 درصد افزایش بارش داشته‌ایم. اما در دنیا، عملیات بارورسازی ابرها به‌طور متوسط 15 درصد میزان بارش‌ها را افزایش می‌دهد. 

به گفته جوادیان‌زاده، تقریبا تمام استان‌های ایران قابلیت بارورسازی ابرها را دارند. زیرا بارورسازی در مناطقی انجام می‌شود که بارندگی بیش از 200 میلی‌متر دارند. به همین دلیل در اغلب مناطق کوهستانی امکان بارورسازی وجود دارد. حتی در ارتفاعات شیرکوه واقع در خشک‌ترین استان کشور، یعنی استان یزد هم بارورسازی انجام می‌شود.

بارورسازی ابرها کم‌هزینه‌تر از سایر روش‌ها

بارورسازی ابرها اگر درست انجام نشود، ممکن است ابر را عقیم کرده و ذخایر آبی آن را به‌طور کامل از دسترس خارج کند. مخالفان بارورسازی ابرها معتقدند اجرای نادرست این شیوه، توفان‌های سهمگین را در زمین ایجاد می‌کند. اخیرا هم رییس مرکز پژوهش‌های مجلس، بارورسازی ابرها را عامل بروز سرطان اعلام کرده ‌است. اما مرتضی افتخاری، رییس موسسه تحقیقات آب اطمینان می‌دهد که در ایران از روش بارورسازی کلاسیک که 70سال در دنیا سابقه اجرا دارد، استفاده می‌کنیم.  وی اضافه می‌کند: بارورسازی ابرها به روش غیر‌کلاسیک که تحت عنوان «روش‌های یونیزاسیون جو بالا و پایین» از آنها یاد می‌شود، تاثیرات ناشناخته‌ای داشته و به لحاظ کارشناسی، ابهامات زیادی دارد. این روش‌ هنوز به قطعیت نرسیده و تبعات منفی دارد.

به گفته افتخاری، بارورسازی ابرها به دلیل کاهش میزان بارش و تداوم خشکسالی‌ها در کشور، یکی از راه‌های افزایش منابع آبی است که هزینه زیادی هم در بر ندارد. وی با اشاره به اینکه در برنامه ششم توسعه، نام بارورسازی ابرها به‌طور مستقیم ذکر نشده، بیان کرد: ورود تکنولوژی جدید و تعمیق بخشیدن به آن در برنامه ششم لحاظ شده، بنابراین عملیات بارورسازی ابرها قطعا سهمی از اعتبارات را در قالب ورود تکنولوژی‌های جدید به خود اختصاص خواهد داد. به اعتقاد رییس موسسه تحقیقات آب، ورود تکنولوژی‌های جدید به کشور کمک می‌کند که در زمینه تزریق یدیدنقره به ابرها، پیش‌بینی‌های خوبی داشته باشیم. این مسئله بر تاثیر بیشتر بارورسازی ابرها بر میزان بارش‌ها کمک می‌کند.

روش‌های ارزیابی سخت و توام با خطا

با توجه به اینکه در طبیعت دو نوع ابر سرد و گرم وجود دارد، برای بارور کردن ابرها نیز تجهیزات و امکانات متفاوتی نیاز بوده و فصل بارورسازی هم تغییر می‌کند. ابر گرم مخصوص مناطق حاره مانند تایلند و هند است. اگرچه در ایران هم در برخی مناطق و در فصل تابستان ابر گرم وجود دارد، اما بارورسازی در کشور مبتنی بر فعالیت روی ابرهای سرد است. بیش از 90 درصد از ابرهای ایران ابر سرد بوده و عملیات بارورسازی در زمستان از آبان‌ماه تا اردیبهشت سال بعد انجام می‌شود. در ایران، برای بارور کردن ابرها از یدیدنقره استفاده می‌شود. این ماده ابر را برای بارش تحریک می‌کند. با وجود آمارهایی که از تاثیر عملیات بارورسازی بر افزایش میزان بارش ارائه می‌شود این پرسش که آیا برآوردهای انجام شده، قطعی است یا خیر، همواره مطرح است. رییس مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها به این پرسش این‌گونه پاسخ می‌دهد: «روش ارزیابی خیلی سخت و توام با خطا است. نتایجی که در ارزیابی‌ها به دست می‌آید را نمی‌توان با قطعیت به بارورسازی ابرها نسبت داد».

وی ادامه می‌دهد: بارش یکی از تصادفی‌ترین پدیده‌های طبیعت است و بنابراین ارزیابی کردن آن هم کار سختی است. ضمن آنکه سنجش داده‌های ایستگاه باران‌سنجی هم توام با خطاست. بنابراین با قطعیت نمی‌توان درباره نتایج حاصل از بارورسازی ابرها صحبت کرد. به گفته جوادیان‌زاده دو نوع ارزیابی نتایج عملیات بارورسازی در دنیا متداول است. یکی آنکه با استفاده از داده‌های ایستگاه‌های باران سنجی طی ماه‌های انجام عملیات، میزان بارش‌ها اندازه‌گیری می‌شود. روش دوم مبتنی برمدل‌های هواشناسی است. این روش یکی از جدیدترین روش‌هایی است که در دنیا به کار گرفته می‌شود و امسال در ایران از این شیوه برای سنجش نتایج عملیات بارورسازی استفاده شده ‌است. عملیات بارورسازی هر ساله به سفارش وزارت نیرو با استفاده از اعتباراتی که این وزارتخانه به امر اختصاص می‌دهد، انجام می‌شود. رییس مرکز ملی بارورسازی ابرها امیدوار است امسال با استفاده از اعتبارات خشکسالی، بودجه مناسبی در اختیار این مرکز برای انجام عملیات بارورسازی قرار گیرد.