آفتی که باغ‌های لیموترش را جارو کرد

درحالی‌که مسئولان و کارشناسان کشاورزی نسبت به ورود میوه‌های قاچاق به کشور هشدار می‌دهند اما هنوز این معضل وجود دارد و گذشته از پایمال کردن حق کشاورزان، همراه خود آفت‌های فراوانی را به ارمغان می‌آورد. یکی از تحفه‌های قاچاق میوه ورود جاروک لیموترش است که اکثر کارشناسان معتقدند از کشورهای عربی مانند عمان وارد کشور شده.

ایران تا قبل از ورود این آفت یعنی حدود 12سال پیش، با در اختیار داشتن 20هزارهکتار از اراضی کشاورزی تحت کشت این محصول، مقام دوم جهان را در تولید لیموترش به نام خود ثبت کرده بود اما اکنون با انتشار بیماری جاروک، نه‌تنها مجبور به امحای 12هزارهکتار از اراضی مربوط شده، بلکه 4هزارهکتار نیز همچنان درگیر این بیماری هستند. پیش‌بینی می‌شود تا دو سال آینده این مقدار نیز از بین برود و تنها 4هزارهکتار از باغ‌ها برای تولید لیموترش باقی بماند، آن هم به شرطی که با رعایت مسائل قرنطینه‌ای و ممانعت از ورود میوه‌های قاچاق، آلودگی بیش از این انتشار نیابد.

جاروک چیست؟

عامل اصلی جاروک یک فیتوپلاسماست که از طریق زنجره مرکبات منتقل می‌شود. زنجره، حشره‌ای مکنده است که در راسته جوربالان حشرات قرار دارد و از شیره گیاه تغذیه می‌کند. وقتی زنجره، شیره یک درخت آلوده را می‌مکد و سپس سراغ درخت دیگر می‌رود، موجب انتقال فیتوپلاسما یا همان عامل بیماری می‌شود. بنابراین بیماری مذکور به‌راحتی توسط این حشره منتقل شده و گسترش می‌یابد؛ حشره‌ای که به گفته کارشناسان تا 300کیلومتر توانایی پرواز دارد.

لیموترش از جمله مرکباتی است که در فصل گرم سال تولید و به بازار عرضه می‌شود. این محصول تقریبا از اواسط تیر یا اوایل مردادماه توسط کشاورزان چیده شده و برداشت به‌طور معمول تا اوایل مهرماه ادامه خواهد داشت. بیشتر مناطق جنوبی کشور مانند هرمزگان، بوشهر و فارس محل اصلی تولید لیموترش هستند اما در این میان، استان هرمزگان حرف اول را می‌زند. هرچند هنوز بیماری جاروک به باغ‌های بوشهر و جهرم نفوذ نکرده ولی اکثر باغ‌های لیموترش در استان هرمزگان هستند و این تحفه عمانی، کشاورزان منطقه را با مشکلات عدیده‌ای درگیر کرده است.

یکی از کشاورزان در گفت‌وگو با «فرصت امروز» اظهار می‌کند: «خوشبختانه باغی که بنده در اختیار دارم دچار این بیماری نشده اما اگر مسائل قرنطینه‌ای رعایت نشود، ممکن است کل باغ‌ها به بیماری جاروک مبتلا شوند.» رضا بیابانی می‌افزاید: «علاوه بر مشکل آفت، قیمت پایین خرید این محصول از کشاورزان نیز وجود دارد. در حال حاضر هر کیلوگرم لیموترش را به قیمت 2200 تا 2500تومان از ما می‌خرند اما همین محصول در بازار 7 تا 8هزارتومان عرضه می‌شود! این منصفانه نیست.»

باید واردات رسمی میوه آزاد شود

رییس اتحادیه بارفروشان در این ارتباط به «فرصت امروز» می‌گوید: «اتفاقا یکی از دلایل گرانی این میوه، عرضه کم آن است.» سیدمحسن محمودی معتقد است اگر محصولی در مزرعه به قیمت پایین به فروش می‌رسد، ضعف از خود کشاورز است، زیرا آنها باید با میادین مرکزی تعامل داشته باشند، اگرنه خلأ ایجاد شده در نهایت به سود دلال تمام می‌شود. صنف ما تنها حق‌العمل بار را برمی‌دارد که آن هم بین 3 تا 10درصد است. مشکل به وجود آمده برای لیموترش، چند سالی است که نوسانات زیادی را به وجود آورده و نارضایتی مشتریان را نیز به همراه داشته است.  وی ممنوعیت واردات را یکی از مهم‌ترین دلایل ورود آفت و گرانی لیموترش دانسته و عنوان می‌کند: «وقتی راه تجارت قانونی بسته شد، تجارت غیرقانونی شروع می‌شود. بنابراین انواع آفات از طریق میوه‌هایی که شرایط قرنطینه را از سر نگذرانده‌اند وارد کشور می‌شود.»

از نظر رییس اتحادیه بارفروشان، دولت سیاست‌های ضد و نقیضی در حمایت از کشاورزان و فعالان صنایع غذایی در پیش گرفته است. واردات حبوبات، آجیل، برنج، روغن و بسیاری از موادغذایی دیگر آزاد است اما چرا مسئولان تنها برای تولیدکننده‌های میوه دلسوزی می‌کنند؟ سال گذشته نزدیک عید، هیات‌مدیره اتحادیه به مسئولان دولتی هشدار داد کمبود پرتقال در بازار وجود دارد و باید واردات داشته باشیم اما مسئولان اصرار داشتند که تولید داخل، کفاف نیاز را خواهد داد. به همین دلیل بازار با چنین نوساناتی مواجه شد. اکنون هم برای لیموترش همین اتفاق افتاده و واردات همچنان ممنوع است. این درحالی است که حداقل 20درصد تولید داخل، نیاز به واردات لیموترش داریم.

160میلیاردتومان بدهی کشاورزان

اما رییس مجمع ملی خبرگان کشاورزی کشور درباره مشکلاتی که کشاورزان لیموترش‌کار را درگیر کرده به خبرنگار ما می‌گوید: «برخی کشاورزان پس از خشک شدن باغ‌های‌شان به کشت محصولاتی مانند گوجه، بادمجان یا پیاز روی آورده‌اند که این محصولات هم به اندازه کافی در کشور تولید می‌شود و نیازی به آنها نیست.» کرامت وکیلی‌پور می‌افزاید: «هم‌اکنون این کشاورزان بدهی 160میلیاردتومانی به بانک‌ها دارند و به‌رغم اینکه حدود پنج‌ماه قبل دکتر نوبخت قول رسیدگی و تامین اعتبار برای رفع این مشکل را داده بود اما هنوز هیچ اقدامی از طرف دولت صورت نگرفته است.»

به گفته وکیلی‌پور روزانه 4 تا 5 تن لیموی خشک از عمان می‌آید و در انبارهای رودان و میناب ذخیره می‌شود. سپس لیموهایی که از این انبارها به بازارها عرضه می‌شود به نام تولید داخلی است و این اتفاق در شرایطی رقم می‌خورد که ممکن نیست شهرهای مذکور پتانسیل چنین تولیدی را داشته باشند.  وی معتقد است از 120هزار کشاورزی که در استان هرمزگان وجود دارد 80هزار لیموترش‌کار هستند و اگر دولت فکری به حال این قشر نکند، باید منتظر یک فاجعه بود.

دولتی‌ها چه می‌گویند؟

باید اعتراف کرد مسئولان دولتی از سال 84 که بیماری جاروک به باغ‌ها حمله کرد بیکار ننشسته و تدابیر مختلفی را اندیشیده‌اند. از آنجا که این بیماری درمان مشخصی ندارد بهترین راهکار مقابله با آن امحای درختان آلوده است. همان‌طور که گفته شد تاکنون بیش از 12هزارهکتار از این اراضی معدوم شده که تنها 3هزارهکتار آن با کشت‌های دیگری مانند لیموترش لیسبون، لیموترش مصری، انواع پرتقال‌، نارنج و غیره جایگزین شده است. به گفته رییس سازمان جهادکشاورزی استان هرمزگان، اکنون رقم جدید لیموترش به نام پرشین‌لایم می‌تواند جایگزین مناسبی برای باغ‌ها باشد، زیرا به بیماری جاروک مقاوم است. ناصر حیدری‌پور اظهار می‌کند: «با یکی از شرکت‌های شمال کشور قرارداد بسته‌ایم که 30هزار اصله نهال از ساری به هرمزگان آورده و در باغ‌ها بکاریم. باردهی آن کمی زودتر از لیموترش بومی است و تنها مشکلی که دارد این است که نمی‌توان آن را خشک کرد.»

معاون تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی استان هرمزگان نیز به «فرصت امروز» می‌گوید: «از سال 92 که اعتبارات دولتی برای امحا و جایگزینی باغ‌های لیموترش قطع شد، عملیات نیز متوقف ماند.» سعید مدرس نجف‌آبادی معتقد است اکنون 4هزارهکتار باغ درگیر جاروک هستند و متاسفانه به خاطر نداشتن اعتبار نمی‌توان آنها را امحا کرد. بنابراین به جرات می‌توان گفت این مقدار مانند آتشی زیر خاکستر است.

آن‌طور که مدرس می‌گوید هر هکتار باغ بین 5 تا 6میلیون تومان هزینه امحا و جایگزینی خواهد داشت. البته تاکنون دولت برای این منظور 12میلیارد تومان فقط برای امحا هزینه کرده و مسئولان وزارت جهادکشاورزی در حال پیگیری تامین اعتبار برای این منظور هستند.
به گفته این مقام مسئول، سال گذشته 6میلیارد تومان اعتبار مصوب شد اما به دلیل مشکلات مالی اختصاص نیافت. باید دید که آیا پرشین‌لایم در بلند‌مدت می‌تواند جایگزین مناسبی برای درختان لیموترش بومی باشد یا نه؟