آثار هنری را نمی‌خرند...

مدیران گالری‌ها و نگارخانه‌ها معتقدند که در سبد خرید اغلب مردم، آثار هنری هیچ جایگاهی ندارد و بسیاری رغبت و تمایلی ندارند که پول خود را صرف خرید آثار هنری کنند. در عین حال خریداران محدود آثار هنری نیز چند گروه هستند؛ عده‌ای از آنها باوجود آنکه هیچ اطلاعی از وادی هنر ندارند اما بهترین آثار را انتخاب می‌کنند. برای برخی از مخاطبان ،برند کار بسیار مهم است و بعضی از مخاطبان هم عاشق هنر هستند و علاقه‌مندند که تحت هر شرایطی یک اثر هنری را خریداری کنند.

در این میان مدیران گالری‌ها عدم حمایت بخش خصوصی و بخش دولتی را از دیگر مشکلات خود برمی‌شمرند و معتقدند در شرایطی که تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی ناشی از آن فشار مضاعفی را به گالری‌داران وارد کرد و موجب افت قابل توجه فروش آثار هنری شد، عدم حمایت از این عرصه نیز مشکلات و معضلات این عرصه را دوچندان کرده است. «فرصت امروز» در گفت‌وگو با چند تن از مدیران گالری‌ها و نگارخانه‌ها موضوعات و مسائل مرتبط با این عرصه را مورد بررسی قرار داده است.

***

مژگان والی‌پور:
اقتصاد گالری‌ها پررنگ‌ شده است

به گفته مژگان‌ والی‌پور، مدیر نگارخانه «والی» در سال‌های نه‌چندان دور بیشتر کار فرهنگی مدنظر صاحبان گالری‌ها و نگارخانه‌ها بوده است تا کار اقتصادی اما در سال‌های اخیر اقتصاد گالری‌ها بسیار پررنگ‌ شده است.

انتخاب آثار هنری برای ارائه در نمایشگاه‌ها بر چه مبنایی انجام می‌شود؟ انتخاب این آثار براساس توجه به مسائل اقتصادی و سودآوری است یا بیشتر جنبه‌های هنری و فرهنگی مدنظر قرار می‌گیرد؟

هر اثری که خوب باشد برای ارائه در نمایشگاه انتخاب می‌شود، اما گاهی اوقات برخی آثار فروش ندارند و ما این موضوع را با هنرمند در میان می‌گذاریم. گاهی اوقات نیز در برخی زمینه‌ها فعالیت نداریم و به همین دلیل از ارائه آنها در نمایشگاه معذور هستیم. درواقع نگاه‌مان نه صرفا معطوف به سلایق کلکسیونرها است و نه جنبه‌های اقتصادی. اما اگر اثری از ویژگی‌های لازم برخوردار باشد، در نمایشگاه‌ها به نمایش درمی‌آید.

خریداران آثار هنری براساس توجه به برند و نام هنرمند اقدام به انتخاب می‌کنند یا بر مبنای جذابیت اثر؟

خریداران مختلفی وجود دارند، برخی از خریداران هیچ اطلاعی از وادی هنر ندارند اما بهترین آثار را خریداری می‌کنند و دید بصری بسیار خوبی دارند و نگاه آنها اثر خوب را انتخاب می‌کند. برای برخی از مخاطبان، برند و جنبه اقتصادی آثار بسیار مهم است. بعضی از مخاطبان هم عاشق هنر هستند و علاقه‌مندند که تابلویی را خریداری و روی دیوار خانه خود نصب کنند و حتی گاهی اوقات پول اثر خریداری شده را نیز به صورت اقساطی پرداخت می‌کنند.

برگزاری نمایشگاه‌ها بر مبنای توجه به بازار هدف یعنی سلایق مخاطبان انجام می‌شود یا گالری‌داران خود در این زمینه هدفگذاری می‌کنند؟

اعتقاد ما این است که اگر آثار هنری خوب باشد و مخاطب داشته باشد، اقتصاد آن هم در جریان خواهد بود. گاهی اوقات برخی آثار هنری بسیار خوب است اما اصلا به فروش نمی‌رود. در بعضی موارد نیز هنرمندانی از شهرستان‌ها می‌آیند که آثار بسیار خوبی دارند اما کسی آثار آنها را خریداری نمی‌کند ولی ما این آثار را هم به نمایش می‌گذاریم. بنابراین نمی‌توانیم معیار انتخاب خود را بر موضوع خاصی معطوف کنیم.

پس در چنین شرایطی اقتصاد گالری چه می‌شود؟ چه راهکاری دارید که به لحاظ اقتصادی مشکلی برای گالری بروز نکند؟

من 22 سال پیش که گالری‌داری را آغاز کردم، انجام یک کار فرهنگی مدنظرم بود و نه کار اقتصادی اما در چند سال اخیر اقتصاد گالری‌ها پررنگ‌تر شده است. گاهی اوقات در یک نمایشگاه فروش خوبی داریم ولی در یک نمایشگاه دیگر فروش چشمگیر نیست و گاهی اوقات هم خارج از نمایشگاه‌ها فروش آثار هنری انجام می‌شود.

در سال‌های اخیر تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی ناشی از آن به چه میزان بر فعالیت‌های گالری‌ها و نگارخانه‌ها تاثیر گذاشت؟

به‌طورکلی تحریم‌ها موجب شده قشر متوسطی که گاهی اوقات اقدام به خرید آثار هنری می‌کردند، دیگر قادر به انجام این کار نباشند و تعداد این دسته از خریداران بسیار کم شود. یک تاثیر دیگر تحریم‌ها این بود افرادی که در سایر کشورها نمایشگاه برگزار می‌کردند، با مشکلات بسیاری روبه‌رو بودند. در عین حال در حراجی‌های بین‌المللی برای خریداران بسیار دشوار بود که اثری را بخرند و پول آن را پرداخت کنند.

***

مجید رحیمی جعفری:
نگاه درستی در گالری داری وجود ندارد

مجید رحیمی‌جعفری، مدیر گالری «رج» معتقد است که 90 درصد مدیران گالری‌ها و نگارخانه‌ها آشنایی لازم را با عرصه‌های تجسمی ندارند و فقدان تحصیلات مرتبط و تخصص موجب شده که در اکثر گالری‌ها پیشرفتی در عرصه هنرهای تجسمی شکل نگیرد.

انتخاب آثار هنری برای برگزاری نمایشگاه‌ها براساس درنظر گرفتن موضوعات اقتصادی و سودآوری است یا اینکه جنبه‌های هنری و فرهنگی در نظر گرفته می‌شود؟

در زمان دولت قبلی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گزارشی منتشر کرد مبنی‌بر اینکه 60 گالری در تهران ورشکسته هستند و حتی نمی‌توانند مخارج خود را تامین کنند. این گزارش کاملا درست است زیرا از حدود 68 گالری فعال در تهران، 60 گالری اصلا فروشی ندارند.

این در حالی است که در یکی دو سال اخیر فروش گالری‌ها و نگارخانه‌ها بسیار افت کرده و گالری‌داران نمی‌توانند بگویند که بنا به سلیقه مشتریان آثار هنری را برای نمایشگاه‌ها انتخاب می‌کنند زیرا اساسا دیگر مشتری چندانی وجود ندارد. به‌نظر می‌رسد دیوارهای خانه و محل کار افراد متمولی که آثار هنری خریداری می‌کردند، پر شده و بازار کشورهای عربی هم اشباع شده است.

بنابراین در این شرایط برای اغلب مدیران گالری‌ها و نگارخانه‌ها توجه به بازار هدف و سلایق مخاطبان نمی‌تواند مهم باشد؟

دقیقا همین‌طور است. شما باید یک موضوع را در نظر بگیرید که حدود 90 درصد مدیران گالری‌ها و نگارخانه‌ها هیچ‌گونه آشنایی با عرصه هنرهای تجسمی ندارند و نه تحصیلات مرتبط در این زمینه و نه سابقه مدیریت در این بخش را دارند. به‌عنوان مثال اجاره ماهانه یک گالری در یکی از بهترین نقاط تهران 60 میلیون تومان است و یک فرد متمول برای همسر خود چنین گالری‌ای را اجاره کرده است. این افراد بسیار سرمایه‌دار هستند و اصلا نیازی ندارند که در گالری‌شان آثار هنری به فروش برسد و به همین دلیل است که در اکثر گالری‌ها پیشرفتی در عرصه‌های تجسمی شکل نمی‌گیرد. به عبارت دیگر هیچ نگاه درستی در گالری‌‌داری وجود ندارد زیرا افراد متخصص در این عرصه حضور ندارند.

نبود مدیران گالری دارای تخصص چه مسائل و مشکلاتی را به همراه آورده است؟

مدیران گالری‌ها و نگارخانه‌ها باید به این موضوع توجه داشته باشند که مخاطبان آنها اغلب افراد متمولی هستند که برخی اوقات واقف به خرید آثار هنری هستند و برخی اوقات واقف به این موضوع نیستند. در عین حال مخاطبان گالری‌ها و نگارخانه‌ها تعداد محدودی هستند و در چنین شرایطی اگر برنامه‌ریزی وجود نداشته باشد، بازار اشباع می‌شود. برای رفع این مشکل به یک برنامه‌ریزی قوی نیاز است تا مردم به خرید آثار هنری ترغیب شوند.

گالری «رج» زیرمجموعه آکادمی هنر است و این مجموعه پژوهش‌هایی را در زمینه مخاطبان آثار هنری انجام داده و در جریان این پژوهش‌ها مشخص شد که مردم اصلا راغب نیستند که آثار هنری را خریداری کنند. دلیل این بی‌رغبتی نیز آن است که اکثر مردم نمی‌دانند یک اثر هنری نیز مانند یک تابلوفرش در آینده دارای ارزش مادی خواهد بود یا خیر. برای حل این مشکل باید ذهنیت مردم تغییر کند و در عین حال باید گالری‌داران نسبت به فروش آثار هنری دغدغه داشته باشند.

***

محمدحسین سعلبی‌فرد:
بهبود اقتصادی جان دوباره‌ای به گالری‌ها می‌دهد

به گفته محمد حسین سعلبی فرد، مدیر نگارخانه لاله در صورت بهبود شرایط اقتصادی و ارتباطات بین‌المللی تعامل بین هنر ایران و جهان بیشتر اتفاق می‌افتد و جان دوباره‌ای به گالری‌ها و نگارخانه‌ها بخشیده می‌شود.

نوع انتخاب آثاری که در نمایشگاه‌ها ارائه می‌شود بر چه اساسی است؟

البته برای انتخاب آثاری که قرار است در نمایشگاه‌ها ارائه شود، هم جنبه فرهنگی و هنری آثار و هم جنبه اقتصادی مدنظر قرار می‌گیرد و در عین حال تلاش بر این است که با هنرمندان حرفه‌ای و فعال تعامل داشته باشیم. ما برای دستیابی به این هدف برنامه‌های مختلفی را اجرا می‌کنیم که برگزاری نمایشگاه فروش آثار چند نسل از هنرمندان معاصر از جمله این برنامه‌هاست. ما جامعه هدف خود را مردم عادی قرار داده‌ایم و علاقه‌مند هستیم افرادی با درآمد متوسط هم بتوانند آثار هنری را خریداری کنند. در همین راستا از هنرمندان شاخص دعوت می‌کنیم تا آثار خود را کمتر از قیمت واقعی عرضه کنند. هرچند هنرمندان در این نگارخانه آثار خود را پایین‌تر از قیمت واقعی ارائه می‌دهند اما به هر حال بستری است تا بتوانند فعالیت‌های حرفه‌ای خود را در جاهای دیگر ادامه دهند.

در زمان برنامه‌ریزی برای برگزاری نمایشگاه‌ها تا چه اندازه مسائل اقتصادی و سودآوری مهم است؟

البته سودآوری برای خودمان چندان مهم نیست و سود بردن هنرمند اولویت بیشتری برای ما دارد. زیرا در این شرایط اقتصادی، فروش آثار برای هنرمندان بسیار مهم است و اگر مردم عادی هم بتوانند آثار فاخر هنری را خریداری کنند و این آثار را در منازل خود داشته باشند، اتفاق خوبی است.

خریداران آثار هنری بیشتر براساس توجه به برند و نام هنرمند اقدام به خرید می‌کنند یا برمبنای سلیقه و جذابیت یک اثر؟

چند دسته خریدار آثار هنری وجود دارد. یک گروه مجموعه‌داران هستند که به دنبال تابلوهای بزرگ هستند و خط فکری خاصی برای خرید تابلو دارند. یک گروه هم مردم عادی هستند که درآمد متوسطی دارند که اینها هم دو دسته می‌شوند؛ یک گروه به دنبال برند و نام هنرمند هستند و بیشتر به خرید آثار به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری نگاه می‌کنند. گروه دیگر دومنظوره خرید می‌کنند و بیشتر هم آثار کوچک را می‌خرند و شاید در ته ذهن خود به سرمایه‌گذاری هم فکر کنند.

در سال‌های اخیر مشکلات اقتصادی و تحریم‌ها چه تاثیری بر فعالیت‌های گالری‌ها و نگارخانه‌ها داشته و در صورت بهبود شرایط اقتصادی در آینده گالری‌ها و نگارخانه‌ها چه تاثیری از این موضوع خواهند پذیرفت؟

به هر حال مشکلات اقتصادی و تحریم‌ها تاثیر زیادی بر فعالیت‌های گالری‌ها و نگارخانه‌ها داشت و برای گالری‌های خصوصی دغدغه‌های بیشتری به وجود آمد. در صورت بهبود شرایط اقتصادی و ارتباطات بین‌المللی، هنرمندان در سطوح بین‌المللی بیشتر معرفی می‌شوند. در این شرایط تعامل بین‌المللی هنر ایران و جهان بیشتر اتفاق می‌افتد، توریست‌های بیشتری وارد ایران می‌شوند و آثار هنری را خریداری می‌کنند و جان دوباره‌ای به گالری‌ها و نگارخانه‌ها بخشیده می‌شود.