5 ماه انتظار برای 6 ماه اجرای آزمایشی

رییس سازمان هواپیمایی کشوری در پاییز سال 93 خبری را اعلام کرد که تصویب نهایی و اجرای آن سیستم هوایی ایران و جابه‌جایی مسافران در پروازهای داخلی را به شکل قابل توجهی تغییر می‌داد. خبری که علیرضا جهانگیریان آن را رسانه‌ای کرد، تصویب قریب‌الوقوع دستورالعمل حقوق مسافران هوایی در ایران بود که بنا بود تا پایان آذرماه سال 93 به تصویب و اجرای نهایی برسد. این ابلاغیه که شورای عالی هواپیمایی کشور برای ماه‌ها آن را بررسی کرد، برای چندین ماه به تعویق افتاد تا بسیاری آن را برمبنای چانه‌زنی‌هایی بگذارند که بناست دولت را در رابطه با ایرلاین‌های داخلی به حدی از نظم مشخص برساند.

پـس از گـمانه‌زنی‌های مختلف سرانجام در ماه‌های ابتدایی امسال خبر از نهایی شدن دستورالعمل حقوق مسافران هوایی منتشر شد که البته همزمان با آغاز اجرایش بحث مخالفان و منتقدان آن نیز آغاز شد. در این دستورالعمل که وزیر راه و شهرسازی آن را به‌عنوان اصلی‌ترین منبع تصمیم‌گیری در حوزه حقوق هوایی نام برده و به‌عنوان سندی غیر‌قابل خدشه از آن یاد کرد، پیش از آنکه به حقوق ایرلاین‌ها پرداخته شود، بیشتر به تکالیف‌شان پرداخته شد تا عملاً یک بخش از این موضوع راضی و بخش دیگر ناراضی باشند. این دستورالعمل که از 15 اردیبهشت سال‌جاری کلید خورد تا طبق اعلام سازمان هواپیمایی کشوری، دیگر موضوعی که در جریان پروازهای مسافرتی در فرودگاه‌های ایران به وجود می‌آید، با ابهام باقی نمانده و بدون نیاز به بررسی‌های بیشتر حقوق دو طرف را تأمین کند، خیلی زود با اختلاف‌نظر و مخالفت ایرلاین‌های داخلی روبه‌رو شد. 

هرچند سازمان هواپیمایی اعلام کرده بود که گزارش‌ها و شکایات دو هفته زمان خواهند داشت اما ایرلاین‌ها در روزهای نخست خرداد اعلام کردند که اجرای این دستورالعمل برای‌شان مقدور نیست. ابهام‌ها نیز در نوع خود وارد و بجا بودند. همان‌طور که از متن اصلی اطلاعیه حقوق مسافران بر می‌آمد تنها بخشی که مدنظر قرار گرفته است حقوق مسافران بوده و ایرلاین‌ها فراموش شده‌اند. برای مثال در حوزه تأخیرهای پروازی هرچند قطعاً حق با مسافری خواهد بود که برای حرکت دقیق پرواز خود بلیت تهیه کرده، اما بعضی از تأخیرها از اختیار ایرلاین‌ خارج است. موضوعی که شرکت‌های هواپیمایی نیز در اعتراض خود به آن رجوع کرده و بحث امنیت پرواز و مسائل جوی را مطرح کرده‌اند. 

این بار حق با ایرلاین‌هاست

در زمان‌هایی که فرودگاه مبدا یا مقصد از نظر جوی توانایی مدیریت پروازهای جدید را نداشته باشد تأخیر پرواز جزو نخستین مسائل پیش آمده است، مسائلی که بعضاً به کنسل شدن پرواز یا تأخیرهای بیش از 10ساعت نیز منجر شده و عملاً برنامه‌های پروازی را مختل کرده است. در این شرایط هرچند وظیفه توضیح دادن و اقناع مسافران بر عهده ایرلاین است اما در عمل تقصیری متوجه آن نیست و ازاین‌رو غرامت یا جریمه‌ای آن را تهدید نمی‌کند. ایرلاین‌های شاکی معتقدند در دستورالعمل جدید حقوق مسافران به این موضوعات توجهی نشده و حتی مشکلاتی مانند تأخیر هواپیما به دلیل مشکل در پروازهای قبلی و دیر رسیدن به آشیانه فرودگاه مبدا نیز لحاظ نشده است. این انتقادات هرچند دیرتر از موعد مقرر به وزارت راه رفته اما از سوی آخوندی بی‌جواب نمانده است. وزیر راه در پاسخ به این شکایات اما کار را به شش ماه آینده موکول کرده تا مدیران ایرلاین‌های داخلی برای چند ماه مجبور به اجرای آن باشند. آخوندی گفته تا زمانی که دستورالعمل جدید اجرایی نشده و نقص و عیب‌های آن مشخص نشود نمی‌توان در رابطه با این موضوع دستور جدیدی صادر کرد و این یعنی نارضایتی ایرلاین‌ها باید چند ماهی ادامه داشته باشد. فارغ از تمام این گمانه‌زنی‌ها کارشناسان عرصه هوایی جزو اصلی‌ترین موافقان این دستورالعمل هستند. این برنامه که حقوق پر از ابهام و همراه با تفسیرهای فردی در ایران را به شکلی قانونی و شفاف درآورده می‌تواند بخش عمده‌ای از شکایات مطرح شده در فرودگاه‌ها را کاهش دهد. 

تـــأخیرهای پرتکرار و طولانی‌مدت در پروازهای داخلی و برنامه‌های پروازی ایرلاین‌های ایرانی که هرچند بخش عمده‌ آن به محدودیت‌های ناوگان ایران باز می‌گردد اما باز هم برای مردم به آن اعتراض دارند و با اجرای این دستورالعمل این اعتراض‌ها شکلی قانونی می‌گیرد تا در صورت اجرای صحیح این دستورالعمل‌ها مسافران حقوق خود را در قبال تأخیرها و دیگر مسائل بشناسند. تأخیرهای کمتر از چهار ساعت، بیش از چهار ساعت و بیش از 10 ساعت در کنار حقوق مسافر در قبال لغو پرواز از جمله این برنامه‌هاست. البته با وجود بررسی‌های گسترده وجود ابهام‌های فعلی دلیلی بر نقص این دستورالعمل است، اگر در جریان اعلام سیاست‌های جدید از حضور بخش‌خصوصی و سرمایه‌گذاران این عرصه استفاده می‌شد یا لااقل از نظرات ایرلاین‌های فعال سهمی وارد آن می‌شد شاید دیگر نیازی به تغییر یا پیشنهاد اصلاح آن وجود نداشت هرچند در حال حاضر نیز ایستادگی وزیر راه در مقابل انتقادات نشان می‌دهد کلیات حقوق مسافران در ایران تصویب شده و فرودگاه‌ها برای شکایات و مشکلات برنامه‌ای عملی دارند، هرچند عمر آن فعلاً برای شش ماه تمدید شده و شاید تغییراتی جدی در راه باشد.

***

حقوق ایرلاین‌ها در آیین‌نامه نادیده‌گرفته شد

دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی با بیان اینکه مقصر تمام تاخیرات ایرلاین‌ها نیستند، گفت: حقوق ایرلاین‌ها در این آیین‌نامه نادیده گرفته شده است و در نامه‌ای به وزیر راه و شهرسازی نسبت به این آیین‌نامه یک طرفه اعتراض کرده‌ایم. مقصود اسعدی سامانی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» با بیان اینکه هنوز منتظر جواب وزیر راه و شهرسازی هستیم و احتمالا تغییراتی در مفاد آیین‌نامه انجام شود، ادامه داد: در آیین‌نامه حقوق مسافران هوایی در برابر تأخیر به عوامل برون سازمانی مؤثر در بروز تأخیر و تاخیرات ناشی از شرایط آب و هوایی و همچنین تاخیرات ناشی از پروازهای عکس‌العملی توجه‌ای نشده است.

وی درباره تاخیرات پروازهای عکس‌العملی گفت: وقتی یک پرواز به یک مقصدی تأخیر داشته باشد پروازهایی که در نوبت بعدی آن مقصد هستند هم با تأخیر مواجه می‌شوند. از طرفی دیگر بسیاری از تأخیرها به دلیل ترافیک هوایی و فرودگاهی رخ می‌دهد که ایرلاین‌ها در ایجاد آن نقشی ندارند.
سامانی با تأکید براینکه هیچ شرکتی تأخیر عمدی ندارد، گفت: تأخیر بر برند شرکت‌های هواپیمایی خدشه وارد می‌کند و هیچ شرکتی قصد سوزاندن برند خود را ندارد.وی افزود: در اغلب کشورهای دنیا چون عوامل فنی نقش تعیین‌کننده‌ای در ایمنی پرواز دارند، به موضوع‌ تاخیرات مرتبط با آن توجه خاص شده است، ‌معمولا این‌گونه تأخیرها مشمول جبران خسارت نمی‌شوند‌ زیرا حفظ جان مسافر در اولویت است که در آیین‌نامه موجود به آن توجه نشده است.