کوچ صنایع دستی به تاقچه‌های اینترنت

ایران در عرصه تولید صنایع دستی جزو 30کشور اول دنیاست. اصفهان به‌عنوان پایتخت صنایع دستی دنیا شهرت پیدا کرده و تنها شهر همپایه و همسان با آن در جهان شهر جیپور هندوستان است. بیش از 18گروه کالایی صنایع دستی از طرف سازمان میراث فرهنگی شناخته شده و 180نوع کالا در زیرمجموعه این گروه‌ها قرار گرفته است. یعنی مشکل تولید اصلا نداریم اما مهم‌ترین مسئله سال‌های اخیر این حوزه، رکود خریدوفروش صنایع دستی بوده است. در این شرایطی و در حالی که فروشگاه‌های سنتی صنایع دستی به نوعی دست‌های‌شان را به علامت تسلیم بالا برده‌اند و فروش سنتی صنایع دستی سال‌های رکود را می‌گذراند، استفاده از فضای مجازی برای فروش این‌گونه محصولات به‌عنوان راهکاری کارآمد مدنظر مسئولان و فعالان این حوزه قرار گرفته است و به‌تازگی اخبار خوبی در این حوزه به گوش می‌رسد.

ما نیز انگشت ‌تر کرده و در مسیر باد گرفتیم؛ انگار شمال است و موافق. چون از بازار صنایع دستی صدای پای الکترونیک به گوش می‌رسد و تاقچه‌های فضای مجازی دکان‌های فروش صنایع دستی شده‌اند. آمار و ارقام هم این نکته را تایید می‌کند. چنانچه براساس آمار سازمان میراث فرهنگی بیش از 170سایت اختصاصی خریدوفروش اینترنتی صنایع دستی شناسایی شده است. سایت‌های زیادی هم هستند که به‌صورت متفرقه در این زمینه فعالیت می‌کنند.

سخن مسئولانه در قبال صنایع دستی

در همین راستا پویا محمودیان، مدیرکل صادرات و بازرگانی صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی کشور رویکرد خرده‌فروشی اینترنتی در حوزه صنایع دستی را مثبت ارزیابی می‌کند و از برنامه‌های سازمان میراث فرهنگی در جهت تشویق سرمایه‌گذاران در ایجاد چنین سایت‌هایی می‌گوید. محمودیان همچنین اضافه می‌کند: در سال گذشته دو سایت موفق در زمینه فروش صنایع دستی با حمایت سازمان میراث فرهنگی ایجاد شده‌اند. نکته‌ دیگری که این مقام مسئول از آن یاد می‌کند مربوط به اعطای تسهیلات سازمان میراث فرهنگی به علاقه‌مندان به راه‌اندازی سایت‌هایی برای فروش صنایع دستی است.

همچنین این سازمان در نظر دارد با ایجاد زیرساخت‌های لازم و برقراری روابط دیپلماتیک مناسب با کشورها و در نتیجه ایجاد بازارهای جهانی زمینه‌های حضور صنایع دستی ایران را در این بازارها فراهم کند. کما اینکه بهمن نامورمطلق، معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی نیز ضمن ارزیابی مثبت فروش اینترنتی صنایع دستی از فیدبک مناسب در این زمینه می‌گوید و معتقد است اکنون درهای جهانی به روی کالای ایرانی گشوده شده است، باید به فکر رفع مشکلاتی مانند حمل‌و‌نقل و غیره باشیم.

براساس گفته‌های نامورمطلق، تا دوسال و نیم پیش هیچ فروشگاه مجازی در این زمینه نداشته‌ایم اما طی مدت زمان گذشته اقبال زیادی به ایجاد چنین فروشگاه‌‌هایی دیده شده و حتی بر خلاف تصور عمومی، صنایع دستی فروش خوبی در این سایت‌ها داشته است.

تامین مالی؛ رکن اساسی بازار اینترنتی

اما تامین مالی یکی از مهم‌ترین موضوعات بر سر راه توسعه تجارت الکترونیک است و هنوز هم در جامعه ما سنت‌ها بر بازارها حکومت می‌کنند و بانک‌ها به جای تامین مالی و حمایت از فروشگاه‌های مدرنی همچون فروشگاه‌های اینترنتی، سرمایه را از بازارها جمع کرده و در اختیار صنایع بزرگ‌تری مانند خودروسازان قرار می‌دهند. اما شرکت‌هایی هم هستند که در این خصوص سرمایه‌گذاری انجام می‌دهند.

مهدی بوترابی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری آسیاکام از جمله سرمایه‌گذاران حوزه‌های آنلاین‌ است که در مورد مهم‌ترین مشکلات زیرساختی تجارت الکترونیکی و جایگاه این نوع از کسب وکار در برنامه‌های دولتمردان مثلا در برنامه ششم توسعه به «فرصت امروز» می‌گوید: زیرساخت کسب‌و‌کارهای اینترنتی در معنای زیرساخت نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و شبکه‌ای به همت وزارت ارتباطات از حدود 15سال پیش در کشور مهیا شده و در دو سال اخیر نیز سازمان فناوری اطلاعات کشور بر سرعت توسعه زیرساخت فنی کشور افزوده است.

شاید به همین دلیل هزاران سایت و سرویس تجارت الکترونیکی فارسی از نظر زیرساخت فنی با مشکل اساسی مواجه نبوده‌اند. در واقع مهم‌ترین مشکل توسعه تجارت الکترونیکی، ضعف زیرساخت‌های حقوقی و اجرایی و برنامه‌های تسهیل‌گری و حمایتی در بخش دولت و فقدان منابع مالی و انسانی و اجتماعی لازم در بخش خصوصی است.

وی ادامه می‌دهد: باید اذعان کرد دولتمردان به این حوزه نوین و درآمدزا در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های‌شان توجه زیادی دارند و در زمینه ایجاد کارگروه‌ها و تشکل‌های متعدد کوتاهی نکرده‌اند ولی آنچه از دولت انتظار می‌رود آن است که در برنامه ششم توسعه کشور به‌جای بعضی صنایع ورشکسته به این صنعت سودآور و موفق توجه کند تا اقتصاد غیرنفتی ایران از مسیر تجارت الکترونیکی جایگاه شایسته خود را در اقتصاد جهانی بازیابد.

سرمایه اولیه؛ 100هزار تا 100میلیارد تومان

این فعال حوزه آنلاین همچنین در مورد میزان سرمایه‌های لازم برای راه‌اندازی کسب وکاری از این دست می‌گوید: میزان سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی یک کسب وکار اینترنتی متناسب با حوزه تخصصی، مدل و طرح تجاری، ابزار و نیروی انسانی از چند صد هزار تومان تا بیش از 100میلیارد تومان سابقه دارد.یک کسب‌وکار دارای توجیه اقتصادی در حوزه تجارت الکترونیکی نیازمند حداقل‌های هویت حقوقی مانند مکان و ثبت حقوقی و مدل کسب وکار و طرح تجاری و نظام مالی و حسابداری و سازمان اداری عمومی و امثال آن است.

این سرمایه‌گذاری برای کسب‌وکارهای نوپا سنگین است. مسیر دیگر حرکت چابک علاقه‌مندان تجارت الکترونیکی با حداقل امکانات تخصصی و صرف میلیون‌ها تومان منابع شخصی است. البته در این میان شرکت‌های سرمایه‌گذاری نیز روی بعضی سایت‌های موفق سرمایه‌گذاری‌های کلان انجام داده‌اند. اما مهم‌ترین سرفصل‌ هزینه در کسب‌وکارهای اینترنتی شامل نیروی انسانی فعال در امور اجرایی، مدیریتی، فنی، پشتیبانی و محتوایی است. هزینه تامین امکانات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و شبکه نیز تنها بخش کوچکی از هزینه‌های فعالیت در فضای مجازی است که بسیاری از فعالان فضای مجازی تنها با تامین آنها وارد تجارت الکترونیکی می‌شوند.

بوترابی همچنین با اشاره به مهم‌ترین ریسک‌های سرمایه‌گذاری در این حوزه به «فرصت امروز» می‌گوید: مهم‌ترین ریسک‌های سرمایه‌گذاری در این حوزه عبارتند از: فقدان حمایت موثر از سرمایه خارجی، عدم امکان توسعه تجارت الکترونیکی به بازار جهانی، هزینه‌های سنگین بازارسازی و بازاریابی و تبلیغات و برندینگ، کمبود نیروی انسانی متخصص و کارآمد و قابل اعتماد و ضعف زیرساخت‌های مکمل تجارت الکترونیکی. در حال حاضر تخصص تجارت الکترونیکی در بازار نوین همان وضعیت اقتصاد در بازار سنتی را دارد.

در واقع فعالان و نخبگان تجارت الکترونیکی نه تنها از فارغ‌التحصیلان رشته تجارت الکترونیکی نیستند بلکه در اکثر موارد ویژگی کارآفرینی و تجارب و دانش مدیریت و سرمایه‌گذاری عامل موفقیت آنها بوده است.باید این نکته را هم اضافه کنم که مهم‌ترین آسیب حوزه تجارت الکترونیکی در واقع همان آسیب دیگر حوزه‌های اقتصادی یعنی مداخله دولت است. این مداخله و تصدی‌گری و تولی‌گری به رقابت با بخش خصوصی و ایجاد موانع برای فعالیت تجاری آن منجر شده است.

بوترابی در ادامه صحبت‌هایش اشاره‌ای هم دارد به ارگان‌ها و سازمان‌هایی که سایت‌های الکترونیک مجوز فعالیت خود را از آنها اخذ می‌کنند: سایت‌های اینترنتی در مراکز مختلفی ثبت می‌شوند. ثبت در سایت ساماندهی وزارت ارشاد، در وزارت صنعت، در نظام صنفی رایانه‌ای، در تشکل‌های کوچک‌تر صنفی و مراکز حمایتی خاص. هم‌اکنون بیش از 10هزار سایت اینترنتی دارای نماد الکترونیکی هستند و ده‌ها هزار سایت نیز بدون آن یا ذیل مجوز فعالیت‌های دیگر به تجارت الکترونیک‌ مشغول هستند.

ارتباط با نویسنده: tkhajehgiri@gmail.com