کسی قاچاق میوه را گردن نمی‌گیرد

این‌قدر این روزها از قاچاق میوه شنیده‌ایم که دیگر گوش‌مان خسته شده است. براساس گزارش رسانه‌ها، حجم جدی میوه‌های مختلف اعم از مرکباتی مانند پرتقال و میوه‌های لوکسی که تعداد معدودی از مردم فقط نام آنها را شنیده‌اند، در طبق میوه‌فروشی‌های تهران و برخی کلانشهرها قرار گرفته‌اند. شنیده‌ها حاکی از آن است که روزانه 10 کانتینر 20تنی از مرزها وارد کشور می‌شوند که نه مجوزی دارند و نه نظارتی از نظر بهداشتی روی آنها انجام می‌شود. با این حال دو هفته پیش بود که محمدعلی باغستانی، رییس سازمان حفظ نباتات از این معضل شکایت کرد و گفت: «طبق آنالیزی که مسئولان بهداشتی انجام داده‌اند، تنها 3درصد خیارهای موجود در بازار آلوده بوده‌اند.‌»‌ وی معتقد است وجود آفت‌های گوناگون در اکثر میوه‌ها و همچنین آلوده بودن برخی اقلام خوراکی رابطه تنگاتنگی با قاچاق میوه دارد. زیرا وقتی این محصولات بدون نظارت بهداشتی و رعایت ضوابط قرنطینه‌ای وارد کشور می‌شوند، هیچ کنترلی روی آنها نیست و نمی‌توان ردیابی‌شان کرد.

البته چندی پیش وزیر جهادکشاورزی از ورود محصولات کشاورزی از مرزهای کشور به‌صورت پیله‌وری شکایت کرده بود. وی با ارسال نامه‌ای از وزیر کشور خواسته بود تا جلوی واردات پیله‌وری را بگیرد زیرا به اعتقاد وی، این محصولات به‌ویژه پرتقال به قدری وارد می‌شوند که می‌توانند سر از میوه‌فروشی‌های داخل کلانشهرهایی مانند تهران درآورند. اما چند روز بعد رییس گمرک ایران در یک نشست خبری، واردات پرتقال از مرزها به‌صورت پیله‌وری را رد کرد. مسعود کرباسیان معتقد است که هیچ وارداتی برای پرتقال به ثبت نرسیده. اما رییس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران در همان روزها به «فرصت امروز» گفته بود: «ممکن نیست در مرزها پیله‌وری انجام نگیرد.‌»‌

به گفته شمس‌علی معلم، این واردات به قدری است که می‌تواند به شهرهای دیگر نیز ارسال شود. این درحالی است که خروج این میوه‌ها از استان‌های مرزی ممنوع است. البته مقدار آن بسیار کمتر از محموله‌هایی است که ما به‌عنوان قاچاق می‌شناسیم.

ستاد مبارزه با قاچاق، جوابگو نیست

در تماس کوتاهی که با مدیر روابط عمومی ستاد مبارزه با قاچاق کالا داشتیم، متأسفانه به نتیجه مطلوبی نرسیدیم زیرا وی معتقد بود مسئولیت میوه‌های موجود در بازار به عهده جهادکشاورزی است و ستاد قاچاق کالا نظری در این مورد ندارد. البته با وجود گفته این مقام مسئول، به نظر می‌رسد ستاد ذکر شده باید در برابر این هجمه‌ها پاسخگو باشد. اما بعد از دو هفته پیگیری، هنوز جوابی از طرف مسئولان ستاد مبارزه با قاچاق کالا دریافت نکرده‌ایم. بنابراین سراغ مسئولان وزارت جهادکشاورزی رفتیم تا نظر آنها را در این مورد جویا شویم. مدیرکل دفتر تجارت و سرمایه‌گذاری این وزارتخانه می‌گوید: «مبارزه با میوه‌های قاچاق به عهده ما نیست.‌»‌

به گفته جمال مدرسی، از سال 90 واردات میوه ممنوع است و به خاطر ظرفیت خوبی که تولیدات داخلی دارد، این ممنوعیت همچنان ادامه خواهد داشت. البته تصمیمات ورود یا عدم ورود هر محصولی به عهده وزارت جهادکشاورزی است اما مبارزه با قاچاق میوه از عهده این وزارتخانه خارج است.

زوایای پنهان قاچاق میوه

داستان ورود میوه‌های قاچاق از مرزهای کشور آنقدر پیچیده و مبهم است که نمی‌توان تقصیر را به‌طور کامل به گردن یک نهاد یا گروهی انداخت. اما نکته‌هایی در این موضوع مستتر است که ذکر آنها خالی از لطف نیست. به نظر می‌رسد پشت تریبونی که سنگ جلوگیری از قاچاق میوه را به سینه می‌زند، افراد یا شبکه‌هایی هستند که به‌نوعی منتظرند با متشنج کردن جو عمومی و بی‌نظم جلوه دادن بازار، شرایط را به نفع خود رقم بزنند و دولت را مجبور کنند واردات میوه را آزاد کند.

این افراد از یک‌سو بانگ برداشته‌اند که قاچاق محصولات کشاورزی در کشور غوغا می‌کند و از طرف دیگر درست در ایام خاصی مانند شب عید، کمبود میوه در رسانه‌ها را به تصویر می‌کشند. گویا آنها می‌خواهند با عادی جلوه دادن این موضوع، وزارتخانه را در آزاد کردن ورود میوه از مرزها متقاعد کنند. اما طبق گفته مدیرکل دفتر تجارت و سرمایه‌گذاری وزارت جهادکشاورزی، تا زمانی که تولیدات داخلی جوابگوی نیاز مردم باشد، رویای آزاد شدن واردات میوه، به حقیقت نخواهد پیوست.

اگرچه به وفور می‌توان میوه‌های ممنوعه را در سطح شهر یافت ولی بالا بودن قیمت آنها نیز یکی دیگر از مسائلی است که ادعای قاچاق گسترده میوه را با تردید مواجه می‌کند. به عبارتی اگر طبق برخی ادعاها، ماهانه 6 هزارتن از این محصولات به‌صورت غیرقانونی وارد کشور می‌شود، پس دلیل قیمت بالای آنها چیست؟ وقتی عرضه یک میوه زیاد باشد، باید قیمت آن نیز کاهش یابد. حال سوال اینجاست که چرا قیمت‌های این محصولات با وجود فراوانی در عرضه، همچنان سر به فلک می‌زند؟ این پرسشی است که هنوز مدعیان، جواب قانع‌کننده‌ای به آن نداده‌اند.

رابطه قاچاق و آفت

گذشته از اینکه قاچاق، بازار را به هم ریخته و بر قیمت میوه‌های داخلی نیز تأثیر منفی می‌گذارد، انواع آفت‌ها و بیماری‌های گیاهی را نیز به همراه خود وارد کشور می‌کند که صاحبان باغ‌ها و مزارع، خسارت‌های زیادی را از این طریق متحمل شده‌اند. معاون وزیر جهاد کشاورزی در نشست خبری دو روز پیش خود با بیان اینکه قاچاق میوه به کشور، تهدیدی جدی برای سلامت بخش کشاورزی و شیوع آفات است، گفت: «برای جلوگیری از قاچاق میوه به کشور، چندین بار با استانداران و فرمانداران جلسه تشکیل شده است.‌»‌

اسکندرزند معتقد است از 22 آفت و بیماری در بخش کشاورزی حدود 16 مورد به علت رعایت نکردن روش‌های قرنطینه‌ای است. وی همچنین از ورود میوه و محصولات کشاورزی در قالب پیله‌وری در مناطق مرزی انتقاد کرد و افزود: «گرچه میزان میوه و محصولاتی که از طریق پیله‌وری وارد می‌شود کم است اما باید با اجرای دستورالعمل‌های قرنطینه‌ای از ورود آفات جلوگیری شود.‌»‌

به راستی چرا دستگاه‌های نظارتی و کنترلی قادر به مهار این پدیده شوم نیستند؟ مگر طبق سیاست‌های کلی نظام، حمایت از تولید داخلی اولویت دولت محسوب نمی‌شود؟ قاچاق میوه نه‌تنها کسب‌وکار کشاورزان کشور را به چالش می‌کشد، بلکه با ورود آفت‌ها خسارت‌های غیرمستقیمی نیز از این راه به مزرعه آنها وارد می‌آورد. بنابراین مبارزه با آن باید به فوریت انجام گیرد اما از شواهد پیداست هنوز جدیتی در کار وجود ندارد. به‌عنوان مثال، وقتی در رسانه ملی میوه‌های قاچاق را همراه با برچسب روی آن به تصویر می‌کشند، قبح قاچاق کم‌کم از ذهن مردم کنار می‌رود و این موضوع به‌صورت امری پیش پا افتاده تلقی می‌شود.
جدیت برای برخورد با قاچاق محصولات کشاورزی و پلمب میوه‌فروشی‌هایی که اقدام به فروش این اقلام می‌کنند، می‌تواند از طرف نهادهای مربوطه دنبال شود. اما چرا تا به حال این اتفاق نیفتاده، معلوم نیست.