پولی که از جیب مردم خارج نمی‌شود

در سال 2012 شهر بریستول انگلیس واحد پولی مخصوص به خود را عرضه کرد که قابل استفاده در دیگرهای شهرهای انگلیس نیست. چیزی بیش از 350 شرکت رضایت خود را برای استفاده از این واحد پولی اعلام کردند و پوند بریستول بزرگ‌ترین جایگزین پوند استرلینگ شد.برخلاف طرح‌‌های گذشته که بر کاغذ تکیه داشتند، پوند بریستول قابلیت استفاده آنلاین و حتی از روی گوشی تلفن همراه را دارد. ابتدا بسیاری در کارآمدی این طرح شبهه داشتند. پول‌های محلی هیچ‌گاه با موفقیت چشمگیری روبه‌رو نبودند و سوال مطرح شده این بود که آیا پوند بریستول پایدار خواهد ماند یا خیر.

کیاران موندی از طراحان اولیه این طرح اعتقاد داشت که پوند بریستول چیزی بیشتر از یک طرح محلی است.وی بر این باور بود که با نگه داشتن پول در یک شهر به جای وارد شدن در سیستم مالی بین‌المللی، پول بیشتری برای صرف در فعالیت‌های آن شهر وجود خواهد داشت. هدف از عرضه پوند بریستول بهبود اقتصاد محلی و کمک به مغازه‌دارها و صاحبان کسب‌وکارهای محلی در این شهر بوده ‌است.

مشتریان پوند بریستول را تنها در مغازه‌های محلی بریستول می‌توانستند خرج کنند. در مقابل مغازه‌داران هم می‌دانستند که مواد مورد احتیاج‌شان را یا باید از تولیدکنندگان محلی خریداری کنند یا اینکه برای تبدیل پوند بریستول به پوند استرلینگ 3 درصد بپردازند.با استفاده از واحد پولی محلی، می‌توان از رشد فروشگاه‌های زنجیره‌ای و تأثیرات منفی ‌آنها جلوگیری و از کسب‌وکارهای کوچک محلی حمایت کرد.

شهر بریستول تاریخی پرافتخار از تفکر مستقل دارد و مانند بسیاری شهرهای دیگر در این شهر هم مغازه‌های زیادی وجود دارد که ادعا می‌کنند محصولات خود را از توزیع‌کنندگان داخلی دریافت می‌کنند.به نخستین استفاده‌کنندگان از پوند بریستول 5درصد در هنگام خرید پول تخفیف داده‌ می‌شد تا مشتریان بیشتر به خرید داخلی تشویق شوند. اما این شرایط پس از آنکه جمع حساب‌های باز شده به 100‌هزار پوند بریستول رسید برداشته شد.

این واحد پولی همانند پوند استرلینگ در اسکناس‌های 5 پوندی، 10 پوندی و 20 پوندی منتشر می‌شد.هنگام بازکردن حساب بانکی، مشتریان، مبلغ موردنظرشان را در پوند استرلینگ به بانک داده و اعتبارشان متناسب با مبلغ پرداخت شده به پوند بریستول حساب می‌شود. سپس مشتریان می‌توانند مبلغ پرداخت شده را به اسکناس دریافت کنند یا به‌صورت آنلاین از آن استفاده کنند.

موسسان و طراحان این واحد پولی می‌گویند به دلیل آنکه قوانین مربوط به بانک‌هایی که با پوند بریستول سر و کار دارند توسط سازمان مالی قانونگذاری انگلیس تنظیم شده ‌است، حساب‌های بانکی این واحد پولی از همان مصونیت پوند انگلیس برخوردارند.با اینکه قبل از بریستول شهرهای دیگری هم اقدام به عرضه واحد پولی مخصوص به خود کرده‌اند اما این شهر در استقلال مالی از سایرین پیشی گرفته ‌است تا جایی که حتی ساکنان بریستول برای استفاده از اتوبوس‌های شهری و پرداخت مالیات هم می‌توانند از واحد پولی بریستول استفاده کنند.

در ماه جولای امسال رستوران مغولی یورت لوش  (Yourt Lush) واقع در بریستول قبض برق خود را با واحد پول محلی پرداخت کرد. یورت لوش نخستین واحد صنفی بریستول است که قبض خود را با پول رایج این شهر پرداخت کرده ‌است. شرکت Good Energy بریستول مدعی است که نخستین توزیع‌کننده انرژی در دنیاست که پول محلی را در ازای خدماتش قبول می‌کند.

این شرکت در ماه جولای اعلام کرد که 10 نفر از مشتریانش قبوض خود را با پوند بریستول پرداخت می‌کنند.چارماین کوتینهو از شرکت انرژی Good Energy می‌گوید با اینکه پروژه‌های دیگری از پول محلی در انگلستان وجود دارد اما هیچ‌کدام قدرت و کشش پوند بریستول را ندارند.طرح ارزهای جایگزین در خارج از انگلیس هم با موفقیت مواجه بوده‌ است. در سال 2006 منطقه برکشیر ایالت ماساچوست آمریکا از پول خود با نام برکشیر  (Berkshare) به‌عنوان جایگزین دلار رونمایی کرد.

از آن سال تا به حال چیزی بیش از 2.2 میلیون از این واحد پولی منتشر شده و حدود 350 شرکت محلی هم در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند. واحد پولی چیمگاور  (Chiemgauer) از سال 2003 در بایرن آلمان رونمایی شد.در سال گذشته میلادی 550.000 چیمگاور در گردش بوده که بیلان مالی این مبلغ پول، 6 میلیون و 200 هزار چیمگاور بوده ‌است. با توجه به نرخ تبدیل این واحد پولی با یورو  (1.1) می‌توان گفت که چیمگاور واحد پولی موفقی بوده ‌است.

با این حال، شهروندان آلمانی یا آمریکایی همانند ساکنان بریستول از سیستم بانکی آنلاین برخوردار نیستند.کیاران موندی از طراحان پوند بریستول امیدوار است که گردش مالی این واحد پولی به‌زودی از مرز 6 میلیون پوند عبور کند.طراحان پوند بریستول معتقدند استفاده از این واحد پولی سبب می‌شود تا صاحبان شرکت‌های اقتصادی این شهر تشویق شوند تا پول بیشتری در شهر سرمایه‌گذاری کنند.

آنها بر این باورند که با استفاده از پوند استرلینگ سرمایه بیشتری در بریستول ایجاد می‌شود به دلیل آنکه پول کمتری از شهر خارج شده و در سیستم جهانی مالی گم می‌شود.آنها همچنین مدعی هستند که پوند استرلینگ را نمی‌توان ارزی وفادار قلمداد کرد به همین دلیل آن را در هرجایی که بازده سرمایه‌ای بیشتری داشته باشد سرمایه‌گذاری می‌کنند. به علاوه سرمایه‌گذارانی که از پوند استرلینگ استفاده ‌می‌کنند، برای فرار از مالیات به روش‌های مختلفی روی ‌می‌‌آورند.

اما پوند استرلینگ در شهر ‌می‌ماند و برای حمایت از کسب‌وکارهای محلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با استفاده از این واحد پولی محلی، پول و سیستم بانکی برای خدمت‌رسانی به مردم مورد استفاده ‌قرار ‌می‌گیرد و نه علیه مردم. اتحادیه اعتباری بریستول به تمامی ساکنان این شهر بدون توجه به میزان ‌درآمدشان خدمات مالی ارائه ‌می‌کند. پوند بریستول پولی است که مردم این شهر می‌توانند بر آن نظارت داشته باشند و آن را کنترل کنند، نه پولی که مردم را کنترل می‌کند.

کیاران موندی می‌گوید «استفاده از پول محلی سبب می‌شود تا مردم احساس ارتباط و نزدیکی بیشتری با جامعه کنند و خود را بخشی از هویت شهر بدانند.» وی همچنین می‌افزاید «ارزش‌هایی که در پوند بریستول در نظر گرفته شده با ارزش‌های پوند استرلینگ متفاوت است. پوند بریستول تنها یک واحد پولی معمولی که به مردم قدرت خرید می‌دهد نیست بلکه پولی است که مردم را به جامعه پیوند می‌دهد و این امر روی سلامت جامعه تأثیر مثبت دارد.»

ارزهای محلی چون پوند بریستول و بریکستون توجه داخلی و خارجی زیادی را به خود جلب ‌کرده‌اند تا آنجا که بسیاری از جوامع دیگر هم به فکر عرضه پول مختص به خود افتاده‌اند.در بارسلونای اسپانیا ائتلافی از احزاب جناح چپ با ایده گرفتن از پوند بریستول و جهت حمایت و سودرسانی از شرکت‌های کوچک و میان‌رده طرح عرضه پول محلی را پیشنهاد داده‌اند.در ماه سپتامبر امسال هم، شهر اکستر (Exeter)  انگلیس اقدام به عرضه واحد پولی محلی به نام اکستر کرد.

***

واکنش داخلی

راث، یکی از شهروندان بریستول است که به سیستم پولی بومی این منطقه افتخار می‌کند. او در پاسخ به سوال روزنامه فرصت امروز، این‌طور از این طرح دفاع کرده است: «بریستول از مدت‌ها پیش حامی مغازه‌ها و کسب‌و‌کارهای مستقل بوده است و همین است که بریستول را به جای باحالی که من واقعا دوست دارم تبدیل کرده است. من فکر می‌کنم پوند بریستول ایده شگفت‌انگیزی است و به کسب‌و‌کارهای محلی و کوچک و مستقل کمک زیادی می‌کند. چند سال طول کشیده است تا این طرح به این مرحله برسد.

وقتی که کارش را شروع کرد، کسب‌و‌کارها به راحتی قانع نمی‌شدند تا آن را قبول و از آن استفاده کنند اما حالا پوند بریستول جایگاه خوبی پیدا کرده است و به صورت گسترده‌ای در همه شهر مورد استقبال قرار می‌گیرد. همین‌طور که جاهای بیشتری پوند بریستول را قبول می‌کنند، مردم بیشتر و بیشتری هم از آن استفاده می‌کنند و من فکر می‌کنم این طرح فقط می‌تواند بزرگ و بزرگ‌تر شود.»

***

در بریستول فرهنگ مقابله با جهانی‌شدن بسیار باسابقه است. یکی از بزرگ‌ترین نشانه‌های مبارزه این شهر با جهانی‌شدن، کارهای بنکسی است. بنکسی یک طراح ناشناس که طرح‌های دیواری‌اش در سراسر دنیا شناخته‌شده هستند. این هنرمند ناشناس، در سال‌های اخیر به سمبل مبارزه یا جهانی‌شدن تبدیل شده است و همین به خوبی روحیه بومی بریستول را نشان می‌دهد