پای یارانه‌بگیران بیخ گلوی تولید

هفته گذشته در آخرین روز رسیدگی به لایحه بودجه94، مجلس شورای اسلامی حذف یارانه اقشار پردرآمد و میزان یارانه تولید را به تصویب رساند؛ دو موضوعی که اجرایی کردن یکی شاید بتواند ضامن اجرای دیگر هم باشد. تولید، بیشترین آسیب را از اجرای دو فاز هدفمندی یارانه‌ها دیده است و این موضوعی است که مسئولان و کارشناسان اقتصادی و صنعتی نیز به آن اذعان دارند. اما بخش عمده‌ای از این آسیب‌ها به دلیل پرداخت نکردن سهم وعده داده شده این بخش در دولت دهم و اکنون در دولت یازدهم است. با اینکه دولت یازدهم همواره بر حمایت از تولید داخلی تاکید کرده اما در عمل تخصیص ندادن بودجه‌ای 10 هزار میلیارد تومانی به یارانه تولید و سپس تقلیل این مبلغ به هزار و 200 میلیارد تومان و باز هم اجرایی نکردن آن، هنوز گامی در جهت تحقق این یارانه برنداشته است.

محمد قلی یوسفی، اقتصاددان در این زمینه به «فرصت امروز» می‌گوید: «هدفمندی یارانه‌ها سیاست غلطی بود که دولت قبل آن را پیاده کرد و با بالا بردن قیمت حامل‌های انرژی شوکی به بخش تولید وارد کرد و موجب بالا رفتن هزینه‌های تولید شد و همین موضوع دلیل شرایط رکود تورمی است که امروز اقتصاد کشور در آن به سر می‌برد.»

مهدی تقوی نیز در این‌باره در گفت‌وگو با «فرصت امروز» بیان می‌کند: «هزینه نهایی تولید که بالا می‌رود، منحنی عرضه اقتصاد به سمت چپ و بالا می‌کشد و با قیمت بالاتر و تولید پایین‌تر، تعادل می‌دهد. هر جا که هزینه برای تولیدکنندگان گران شود، هم رکود و هم تورم در اقتصادش ایجاد می‌شود اما در دولت قبل کسی متوجه این صحبت‌ها نبود و هدفمندی یارانه‌ها در دولت قبل، تولیدکنندگان را بیچاره کرد.»

حالا طبق پیشنهاد دولت مبلغ 5 هزار و 200 میلیارد تومان برای یارانه تولید در سال آینده به تصویب رسیده است. این سهم نسبت به سهم تولید در بودجه سال‌جاری تقریبا نصف شده است. این در شرایطی است که تولیدکنندگان می‌گویند تاکنون نزدیک به 35 هزار میلیارد تومان از دولت طلب دارند. اما با توجه به کاهش درآمدهای نفتی دولت، بعید به نظر می‌رسد که همین سهم نصف شده هم در سال آینده به مرحله پرداخت برسد. ولی آنچه که کمی می‌تواند نگاه را به این موضوع خوشبینانه کند، مصوبه دیگر مجلس مبنی بر حذف یارانه افراد پردرآمد است. اما آیا دولت با حذف این افراد می‌تواند یارانه تولید را تامین کند؟

بهروز نعمتی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در پاسخ به این پرسش اظهار می‌کند: «دولت ابزارهای خوبی برای شناسایی افراد پردرآمد دارد بنابراین دولت با حذف یارانه اقشار پردرآمد به‌راحتی می‌تواند یارانه تولید را تامین کند.»

مهدی تقوی، اقتصاددان نیز با طرح این پرسش که آیا اصلا دولت اطلاعات کافی را برای حذف یارانه‌بگیران دارد، بیان می‌کند: «اگر این یارانه به تولید برسد، تولید و اشتغال بالا می‌رود و تورم پایین می‌آید. اما از سوی دیگر اگر یارانه اقشار کم درآمد به دلیل نداشتن اطلاعات کافی حذف شود، به این قشر فشار خواهد آمد. من پیش از این نیز به دولت پیشنهاد کردم که یارانه‌ها باید به بخش تولید تعلق بگیرد تا تورم پایین بیاید.»

یوسفی نیز در پاسخ به این پرسش تصریح می‌کند: «ما نباید حمایت از بخش‌های تولیدی و صنعت را منوط به قطع یارانه اقشار پردرآمد کنیم. زیرا این موضوع موجب تقابل تولیدکنندگان و مردم می‌شود. دولت باید اقدامی کند که هم مردم و هم تولیدکنندگان از آن راضی باشند و این اتفاق نیاز به برنامه بلند‌مدت دارد. نکته دیگر اینجاست که حذف این 4 یا 5 میلیون نفر، چقدر به درآمد دولت اضافه خواهد کرد؟»
طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی دولت موظف است ظرف سه ماه، آیین‌نامه اجرایی این مصوبه را به تصویب هیات وزیران برساند. بنابراین از تعداد اقشار پردرآمد هنوز اطلاعی در دست نیست و مشخص نیست که چه مقدار پول دست دولت را خواهد گرفت، اما پرسش مهم اینجاست که حتی در‌صورت پرداخت یارانه، آیا تحرکی در بخش تولید ایجاد خواهد شد؟

یوسفی در این زمینه معتقد است: «صرفا مشکل تولیدکنندگان این مقدار قلیل پول نیست. مشکلاتی نظیر کمبود قطعات، ناتوانی در واردات کالای واسطه‌ای و کمبود نقدینگی از جمله دیگر مشکلات بنگاه‌هاست. اما آنچه که مسلم است این است که دولت باید روشی را دنبال کند که در آن اولویت با بخش‌های تولیدی باشد.»

تقوی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «اگر به بخش تولید یارانه دهند، این بخش اشتغال و کالا ایجاد کرده و کمبودهای جامعه را پر می‌کند. به نظر من همین سهم اندک هم می‌تواند برای تولید مفید باشد و نرخ‌های رشد منفی تولید را مثبت کند.»

مهم‌ترین راه رسیدن به رشد اقتصادی، رشد صنعتی است. رشد صنعتی موجب افزایش اشتغال، کاهش بیکاری، بهبود فضای کسب‌و‌کار و در نتیجه رشد اقتصادی می‌شود که از ابتدا در صحبت‌های مسئولان دولت یازدهم به آن اشاره شده است. حالا پرسش اینجاست که در چنین شرایطی چگونه می‌توان به رشد اقتصادی رسید؟ یوسفی در پاسخ به این پرسش اظهار می‌کند: «خروج از رکود به‌گونه‌ای نیست که مقامات آن را اعلام کنند بلکه مردم و تولیدکنندگان هستند که این خروج از رکود را نشان می‌دهند. اما نکته دیگر این است که بدون صنعت امکان توسعه نیست و بهترین راه این است که منابع از بخش‌های تورم زا گرفته شده و به بخش‌های مولد مثل صنعت و کشاورزی اختصاص داده شود. ابتدا صنایع موجود را تامین کنیم و سپس پروژه‌های نیمه‌تمام را راه‌اندازی کنیم. علاوه بر این موارد دولت باید معافیت مالیاتی را برای بخش صنعت در نظر بگیرد و بوروکراسی عریض و طویل خود را حذف کند.»

شرایط گواه این است که نه‌تنها تولید بیشترین ضربه را از هدفمندی یارانه‌ها خورده بلکه تا به امروز سهمی از این هدفمندی نبرده است. حالا شاید قطع یارانه اقشار پردرآمد، ضمانتی برای تخصیص سهمی ناچیز به تولید باشد.