روش‌ های نوین معامله مثل کارت‌ های اعتباری ، حضور دیرینه اسکناس‌‌ را در جوامع بشری تهدید می‌ کند / پایان پول نقد

آینده‌ نگران مدت‌هاست که درباره یک جامعه بدون پول کاغذی صحبت می‌کنند اما این پیش‌بینی بنیادی آنها هنوز محقق نشده است. پول نقد همچنان بخشی ضروری در تمام جوامع بشری دنیاست و به نظر نمی‌رسد فعلا عرصه را خالی کند. اما حالا که ماشین‌های برقی و انرژی پاک بحث روز شده، دنیا در آستانه تغییرات بنیادین است. یکی از این تغییرها، فرستادن پول‌های کاغذی به آرشیو کلکسیونرها است.

طرفداران بایگانی کردن پول‌های کاغذی و البته سکه‌های پردردسر دلایل زیاد و عموما قانع‌کننده‌ای دارند.در آمریکا براساس یک پژوهش در دانشگاه تافتس محققان به این نتیجه رسیدند که هزینه استفاده از پول‌کاغذی در سال چیزی بیش از 200 میلیارد دلار است، یعنی 637 دلار برای هر نفر. این هزینه شامل تولید، توزیع و همین‌طور نگهداری پول می‌شود. یک فاکتور که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته کارمزدی است که برای بارگذاری و برداشت پول از دستگاه‌های ای‌تی‌ام پرداخت می‌شود.

محققان همچنین به این نتیجه جالب و نگران‌کننده رسیدند که هر آمریکایی به‌صورت سرانه در سال پنج ساعت و نیم وقت تلف می‌کند تا از دستگاه‌های خودپرداز پول بگیرد. این مورد آخر شاید به چشم خیلی‌ها نیاید اما یکی از مواردی است که آینده‌نگران تاکید زیادی روی آن دارند.

در حالی که سکه‌ها دهه‌ها یا حتی سده‌ها عمر دارند، پول‌کاغذی دوام و عمر کوتاه‌تری دارد. برای نمونه یک اسکناس دلار به‌صورت میانگین شش سال عمر دارد. کم بودن عمر این اسکناس‌ها نه تنها هزینه که دردسرهای زیادی دارد به طوری که خزانه‌داری آمریکا سالانه باید 7 هزار تن اسکناس کهنه و غیرقابل استفاده را جمع‌آوری و با هزینه زیادی آنها را بازیافت کند.

وقتی که پای پول‌کاغذی و دردسرهایش مطرح است، به جز هزینه، ‌مسائل دیگر هم مشکل‌ساز می‌شوند. مسائل بهداشتی و انتقال بیماری‌ها یکی از دردسرهای خطرناک پول‌های‌کاغذی هستند. براساس تحقیقی که در دانشگاه اوهایو انجام شده، 87 درصد پول‌هایی که در سوپرمارکت‌ها دست به دست می‌شوند دارای باکتری‌های خطرناکی هستند که می‌توانند انسان را بیمار کنند. بر همین اساس، 6درصد اسکناس‌ها «تقریبا» تمیز هستند.
اسکناس گران است و دردسرهای بهداشتی دارد پس وقت آن نرسیده که با آن وداع کنیم؟

نخستین تلاش برای جایگزینی پول‌های‌کاغذی با هر چیزی که کمی متقاعدکننده‌تر باشد استفاده از سکه‌های اعتباری بود. سکه اعتباری که یک لوح فلزی  تقریبا شبیه سکه‌های رایج بود، در فروشگاه‌های خاص و همین‌طور هتل‌ها استفاده می‌شد. هر مشتری با داشتن یک سکه، میزان مشخصی اعتبار داشت و در جاهایی که گفته شد به‌جای دادن پول نقد، با استفاده از این سکه‌های اعتباری می‌توانست خدمات یا کالاهای مورد نظرش را بخرد. این سکه‌ها اما خیلی زود فراموش شدند و جای‌شان را به یکی از موفق‌ترین جانشین‌های پول در تاریخ دادند: کارت‌های اعتباری.

کارت‌های اعتباری از زمانی که به‌جای پول نقد، به دست مردم در سراسر دنیا داده شده ، ضربه سنگینی به اعتبار و حکمرانی پول‌های کاغذی زده است. براساس اعلام ویزا که در زمینه کارت‌های اعتباری فعالیت دارد، در سال 2012 میلادی 32.8 درصد تمام پرداخت‌ها در دنیا به وسیله کارت‌های اعتباری انجام شده است. در همین سال 38.3درصد پرداخت‌ها به وسیله پول نقد انجام شده بود. (بقیه پرداخت‌ها به وسیله چک و دیگر متدها انجام شده بود)

وقتی این نکته را در نظر بگیریم که تمام صنعت کارت اعتباری از جمله شرکت‌هایی مانند آمریکن اکسپرس، ویزا کارت و مستر کارت (این سه شرکت روی هم رفته بیش از 200 میلیارد دلار ارزش دارند) نتوانسته در مدت شش دهه حکمرانی پرداخت پول نقد را در معاملات مالی پس بزند، به این نتیجه می‌رسیم که کنارزدن پول نقد در زندگی روزمره همچنان یک کار سخت است.

در بررسی کنار زدن پول‌های سنتی از زندگی روزمره، باید به نکات دیگری هم توجه شود. شاید در سطوح بالای جوامع استفاده از کارت‌های اعتباری امری رایج و بدیهی باشد، اما در سطوح پایین پول‌کاغذی همچنان محبوب‌ترین روش پرداخت است. افراد کم‌درآمد و همینطور کسب‌و‌کارهای مستقل و کوچک،دستفروش‌ها، دوره‌گردها، مغازه‌های کوچک و سنتی و به‌طور کلی آنها که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند حساب بانکی داشته باشند، همچنان علاقه زیادی به معامله با پول نقد دارند. ب

رای آنها ورود به سیستم بدون انتهای بانکی یک مسئله است و پرداخت کارمزدهای بانکی یک مسئله دیگر. مسئله پرداخت کارمزدهای بانکی چنان مهم است که در آمریکا از هر 12 سرپرست خانوار یک نفر توانایی پرداخت کارمزدهای بانکی را ندارد. این موضوع البته در جوامع مختلف ثابت نیست به‌طوری که در سوئد، بی‌خانمان‌ها با کمال میل پرداخت‌های اعتباری افراد خیر را قبول می‌کنند.

جامعه بدون پول نقد می‌تواند در شرایط اقتصادی تغییرات عجیبی ایجاد کند. براساس یک تحقیق در دانشگاه کانزاس محققان متوجه شدند افرادی که برای خرید، پول نقد پرداخت نمی‌کنند، دفعات بیشتری خرید می‌کنند و در مجموع هزینه هر بار خرید آنها بیشتر از کسانی است که با پول نقد معامله می‌کنند. بر این اساس افرادی که برای خریدهای‌شان پول نقد پرداخت می‌کنند تمرکز و وسواس بیشتری در خریدکردن دارند و توجه بیشتری به پیامدهای میزان خرید خود نشان می‌دهند، در مقابل هنگام خرید با کارت اعتباری، افراد توجه چندانی به میزان خرید خود ندارند.

نکته نگران‌کننده‌تر این است که معامله با کارت اعتباری، صداقت انسان‌ها را کم می‌کند. دن آریلی، استاد روانشناسی و رفتارشناسی اقتصادی در تحقیق خود از داوطلبان درخواست کرد تا با صداقت تمام بگویند از تمام معادلات ریاضی‌ای که در یک کاغذ قرار دارد چند معادله را می‌توانند حل کنند و در مقابل هر جواب صحیح یک جایزه بگیرند. پروفسور آریلی در پایان تحقیق خود متوجه شد افرادی که در جواب پاسخ‌های صحیح ژتون به‌عنوان جایزه می‌گرفتند بیشتر از افرادی که پول نقد می‌گرفتند، دروغ گفته‌اند.

وی در تحقیق خود اینطور نتیجه‌گیری کرده است که هرچند ژتون‌ها ارزشی برابر با جوایز نقدی دارند اما افراد برای آن ارزش کمتری قائل هستند و به همین خاطر در تحقیق دروغ گفته‌اند.

اینکه ما چقدر برای کنار گذاشتن پول کاغذی آماده هستیم چندان مهم نیست چون عملا این روش سنتی در حال منقرض شدن است. در سال‌های 2008 تا 2012 تراکنش‌های جهانی به‌صورت پول نقد 1.75 درصد افزایش یافت و به 11.6تریلیون دلار رسید. در همین دوره تراکنش‌های غیرسنتی 14درصد رشد داشت و به 6.4تریلیون دلار رسید. تراکنش‌های غیرسنتی روش‌هایی مانند پرداخت با موبایل یا کارت اعتباری را شامل می‌شود.

اینکه پول نقد چقدر دیگر می‌تواند بهترین روش برای پرداخت‌های مالی باشد مشخص نیست، اما چیزی که قطعا اتفاق خواهد افتاد این است که در روزگاری نه چندان دور در آینده، اسکناس‌ها را تنها می‌توان در آلبوم‌های کلکسیونرها پیدا کرد.