وقتی بنی آدم خریدار اعضای هم می شوند

صحبت از قاچاق که می شود اغلب ما را به فکر ترانزیت کالاهایی می اندازد که به علل مختلف فاقد مجوزهای لازم برای عبور از مرز هستند؛ کالاهایی که با روش های گوناگون مرزهای کشورهای مختلف را درنوردیده و به دست مخاطبان خاص خود می رسند. با این وجود، قاچاق تنها شامل انواع کالا نمی شود.

گاهی قاچاق سمت و سویی دیگر پیدا می کند و شامل مبادله اعضای مهم و حیاتی بدن می شود؛ تجارتی سیاه و تلخ که متأسفانه هر روز رونق بیشتری می گیرد. براساس پروتکل های امنیتی سازمان ملل متحد، که با هدف پیشگیری از اعمال مجرمانه انجام می شود، بخش مهمی از قاچاق انسان شامل قاچاق اعضای مختلف بدن انسان است.

براساس این پروتکل فروش کودکان برای تجارت اعضای بدن آنها، یک جرم بزرگ است و پیگرد قانونی دارد. از سوی دیگر، براساس قوانین مندرج در بخش حفظ بقا و امنیت بشر که توسط سازمان بهداشت جهانی  (WHO)که در سال 1991 تصویب شده است، تجارت اعضای بدن، نقض حقوق بشر و کرامت انسانی است.

از سوی دیگر پروتکل الحاقی به کنوانسیون اروپایی حقوق بشر و بیومدیکال در مورد پیوند اعضا معتقد است استخراج سود مالی از قاچاق اعضای بدن مشمول جریمه و پیگرد قانونی خواهد شد. اما با وجود همه این تمهیدات و اقدامات امنیتی، به نظر نمی رسد قاچاقچیان اعضای بدن تحت تأثیر قوانین قرار گرفته باشند یا تصمیمی مبنی بر توقف فعالیت های خود اتخاذ کرده باشند.

سه گروه اصلی قربانی قاچاق

براساس گزارش های رسمی انجمن بین المللی مبارزه با قاچاق اعضای بدن، این تجارت سیاه در مورد سه گروه از افراد انجام می شود:

گروه اول شامل افرادی می شود که بدون آنکه رضایت یا اطلاعات قابل قبولی داشته باشند، در دام کلاهبرداران و قاچاقچیان افتاده و اعضای بدن شان به غارت می رود؛ افرادی که اعضای حیاتی خود را تحت فشار و زور، ارعاب و تهدید یا از طریق بیهوشی و ربوده شدن از دست می دهند و در برخی موارد نیز جان می سپارند.

گروه دوم افرادی هستند که اگرچه از قاچاق رضایت دارند، اما باز هم قربانی کلاهبرداری می شوند. درواقع این افراد با امید فروش اعضای بدن خود با قیمت بالا، تن به خواسته های قاچاقچی ها می دهند، اما وقتی پس از عمل به هوش می آیند با جای خالی افراد وعده دهنده و جیب هایی که خالی هستند روبه رو می شوند.

گروه سوم اما افرادی هستند که به علت تنگدستی، اعتیاد، نا امیدی از بهبود اوضاع و شرایط، سواد اندک، کم اطلاعی و مواردی مشابه به فروش اعضایی مثل کلیه های خود می پردازند. این افراد تنها دسته ای هستند که نسبت به دو گروه قبلی از مشارکت در این عمل غیرقانونی رضایت نسبی دارند. اگرچه در برخی موارد، انجام عمل در شرایط غیربهداشتی و آلوده نتایجی منفی برای سلامت آنان به همراه می آورد.

 تجارتی سازمان یافته و جهت دار

قاچاق اعضای بدن، تجارتی سیاه و جهت دار است. با این وجود، این مبادله بی هدف و ساده برگزار نمی شود. درواقع، بسیاری از افرادی که در این حوزه مشغول به کار هستند در سازمان هایی بزرگ و سازمان یافته فعالیت می کنند. درواقع قاچاق اعضای بدن یک فرآیند ساده نیست بلکه تجارتی است پیچیده و سلسله مراتبی. از سوی دیگر نهادهای غیرقانونی مختلفی که در حوزه قاچاق اعضای بدن فعالیت می کنند، اغلب در بخش های مختلف پزشکی و حتی ارکان نظامی رسوخ کرده اند. برای مثال برخی کلینیک های خصوصی یا تعدادی از پزشکان با این سازمان ها فعالیت می کنند.

به بیانی واضح تر از لحظه ورود افراد به بیمارستان یا مراکز غیرقانونی قاچاق اعضا تا لحظه ای که این افراد از این مراکز خارج شده و وارد اجتماع می شوند، سلسله مراحلی مشخص طی می شود. این نوع سازمان ها برای حفظ ماهیت مخفی خود و از دست ندادن پوشش ظاهری برای کارهایشان، تلاش های زیادی می کنند.

این تلاش ها از مراحل استخدام نیروی درمانی، کارگران و نیروهای انسانی حمل و نقل افراد و. . . تا استخدام افراد نفوذی در بانک ها، موسسات مالی و مراکز پولشویی گسترده است. درواقع تشکیلات قاچاق اعضای بدن انسان، گاه وارد ابعاد بین المللی می شود و وسعتی فراتر از مرزهای یک کشور را به خود اختصاص می دهد.

بیماران ثروتمند حامیان قاچاق اعضا

متأسفانه برخی بیماران ثروتمند در کشورهای مختلف به شکل ناخواسته به حامیان اصلی قاچاق اعضای بدن تبدیل شده اند تا جایی که براساس گزارش منتشر شده در نشریه تلگراف، گاهی اوقات هزینه خرید یک کلیه سالم با گروه خونی نادر بین 84 هزار تا یک میلیون یورو است؛ هزینه ای که فقط خانواده های بیماران ثروتمند قادر به تأمین آن هستند.

اگرچه نمی توان با توجه به حساسیت موضوع و در میان بودن جان افراد، خانواده هایی را که به دنبال راهکاری برای نجات جان عزیزانشان هستند مقصر کامل تلقی کرد، اما قاچاقچیان اعضای بدن از همین موضوع به عنوان وسیله ای برای کسب سود استفاده می کنند. براساس آمارهای منتشر شده توسط اتحادیه اروپا تعداد زیادی از قربانیان قاچاق اعضا را مهاجران غیرقانونی و افرادی تشکیل می دهند که به دلایل مختلف از تأمین مخارج زندگی خود بازمانده اند.

این موضوع باعث می شود اغلب این افراد پس از عمل برای بررسی جای زخم ها یا مراقبت های بهداشتی به بیمارستان ها و مراکز درمانی مراجعه نکنند و در نتیجه در معرض خطر مرگ قرار گیرند. اما یکی از روش های شایع برای خریدوفروش اعضای بدن به شکل غیرقانونی خرید و فروش اینترنتی است.

براساس آمارهای WHO تنها در طول سال گذشته میلادی بیش از 7 هزار مبادله کلیه غیرقانونی از طریق وب سایت های قاچاق اعضای بدن انجام شده است. این رقم وقتی نگران کننده تر به نظر می رسد که بدانیم قاچاق اعضای مهمی مثل کلیه بیش از 10 درصد از عمل های پیوند جهان را به خود اختصاص می دهد.

نکته تاسف بار در خصوص قاچاق اعضای بدن، گروه هایی است که هدف قاچاقچیان قرار می گیرند. درواقع به جز بزرگسالان کودکان و افراد معلول نیز جزو گروه های هدف قاچاقچیان اعضا طبقه بندی می شوند. اگرچه این کودکان نیز به چند دسته مشخص تقسیم می شوند؛ کودکانی که والدین آنان به علل مختلف در کنارشان حضور ندارد؛ کودکانی که بدسرپرست هستند یا کودکانی که تا پیش از این نیز در اعمال مجرمانه ای مثل قاچاق، مواد فروشی، دزدی و. . . حضور داشتند و در نتیجه با باندهای تبهکاری در ارتباط هستند.

از سوی دیگر استفاده از اعضای بدن افراد معلول نیز دو هدف اصلی را دنبال می کند؛ نخست اینکه افراد معلول توانایی کمتری برای احقاق حقوق خود دارند، از سوی دیگر برخی خانواده های تهیدست حاضرند اعضای معلول خود را با مبالغی نه چندان چشمگیر فروخته و خود را از قید پرستاری از آنان رها کنند.

ارتباط با نویسنده: royapakseresht@gmail.com