انحصارگرایی به ساختاری از بازار گفته میشود که در آن تنها یک تولیدکننده یا فروشنده برای یک محصول وجود دارد.چون...
مشتریان یک کالا یا محصولی انحصاری بیشتر از همتایان خود در بازارهای رقابتی مجبور به صرف هزینه هستند، یک تبدیل درآمد از مشتریان به صاحبان انحصار بهوجود میآید. در کل، صاحبان کسبوکار که سهامداران را هم شامل میشوند، تمایل دارند ثروت بیشتری نسبت به خریداران یک محصول انحصاری داشته باشند. همین امر منجر به گرفتن پولهای قشر فرودست جامعه و دادن آن به ثروتمندها میشود. پرواضح است که در چنین شرایطی شکاف طبقاتی میان اقشار جامعه روزبهروز بیشتر و بزرگتر میشود. یک ایراد بزرگ دیگر انحصارگرایی این است که وجود انحصارگرایی کشورها و تولیدکنندگان را در پیگیری ضرورتی چون بهبود کیفیت تنبل میکند. چون رقیبی وجود ندارد نیاز به بهبود کیفیت هم حس نمیشود. پس در اقتصاد انحصارگرا حرف از کیفیت زدن تنها یک نوع وقت تلف کردن است. مایکروسافت نمونه خوبی برای این تنبلی است. مجموعه نرمافزارهای آفیس تنها متعلق به مایکروسافت است و هیچ شرکت دیگری در دنیا چنین نرمافزارهایی ندارد، به همین دلیل در هر نسخه تازه از این نرمافزارها تنها تغییرات کمی دیده میشود. این تنبلی قحطی نوآوری را هم در پی دارد. وقتی یک شرکت یا حتی یک دولت با انحصاری کردن یک محصول راه را به روی ایدههای جدید ببندد قطعا انتظار برای دیدن نوآوریهای تازه بیهوده و عبث است. برخی انحصارگراها تحقیق و توسعه را پی میگیرند چون موانع ورود به صنعت میتواند کوتاهمدت باشد. مثلا شرکتهای دارویی دائما در حال هزینه کردن میلیاردها دلار برای تولید داروهای تازه هستند.
انحصارگراها معمولا از قوانین دولتی هم برای محکم کردن جای پای خود استفاده کرده و رقبای احتمالی را به این ترتیب از میدان به در میکنند. حتی اگر انحصارگرا از سوی قوانین حقوقی هم پشتیبانی نشود، در بسیاری از کشورها هزینههای گزافی را برای یکهتازی خود روی دست اقتصاد میگذارد.
جهانیشدن چنین بازاری عملا بهخاطر هزینهها و قیمتهایی که تنها دلخواه انحصارطلبان است، کیفیتهایی که به واسطه نبود رقیب بهتر نمیشود و موانع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دیگر ممکن نیست. در هیچ کشوری رقابت خالص وجود ندارد، اما تعداد کشورهای در حال توسعه که از معضل انحصار رنج میبرند و هر ساله ضررهای آن را نیز میبینند، بالاست. هر کشوری که تلاش کرد تا فاصله قانونی خود با انحصارگرایی را زیاد و به بازار رقابتی خود را نزدیکتر کند، موقعیتهای اقتصادی و سرمایهگذاری زیادی یافت. از افزایش سرمایه در بخشهای گوناگون گرفته تا بهبود وضعیت تولید، اشتغال و البته ورود به بازارهای جهانی.