نیاز خودروهای داخلی به جراحی زیبایی

مذاکرات با خودروسازان خارجی پیش از به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای شروع شد. ملاقات با شرکای قبلی صنعت خودروی ایران از زمستان سال گذشته آغاز شد و اواخر همان سال بود که خبر به نتیجه رسیدن با یکی از همین شرکا در صورت برداشته شدن تحریم‌ها به گوش رسید. پس از رسیدن به توافق جامع هسته‌ای، این‌بار هیات‌های سرمایه‌گذاری خارجی بودند که به سمت ایران مسیر کج کردند و بدون کوچک‌ترین وقفه‌ای، برای مذاکره به ایران آمدند، پس از آن کنفرانس مشترک تجاری ایران و اروپا در وین برگزار شد و هیاتی فرانسوی نیز به ایران آمد. در حاشیه همه این همایش‌ها و کنفرانس‌ها بود که خودروسازان هم با هم‌صنفی‌های اروپایی خود قرارومدارهایی گذاشتند. حالا در صنعت خودروی ایران نام برندهای مطرحی چون بنز و فولکس‌واگن برای شراکت مطرح شده است. 

گرچه این‌بار همان‌طور که وزیر صنعت، معدن و تجارت تأکید کرده، شرایط ایرانی‌ها مانند قبل نیست بلکه خودروسازان ایرانی خواهان سرمایه‌گذاری مستقیم شرکای خارجی و صادرات محصولاتی با برند آنها از داخل کشور هستند و به‌نوعی موضوع قراردادهای جوینت‌ونچر در میان است. اما آنچه سابقه این شراکت‌ها نشان می‌دهد، همیشه شرکای خارجی به‌نوعی از دادن دانش طراحی خودرو به ایران سر باز زده‌اند؛ دانشی که این روزها فقدانش بیش از هر زمان دیگری در خیابان‌های ایران و در خودروهای داخلی به چشم می‌خورد و مشتری‌ها را به دلیل همین نبود تنوع در ظاهر خودروها به سمت خودروهای خوش‌چهره اما کم‌کیفیت چینی روانه کرده است. حالا با توجه به اینکه نیاز به بومی‌سازی دانش طراحی بیش از هر زمان دیگری به چشم می‌خورد، این پرسش مطرح می‌شود که چگونه می‌توان شرکای خارجی را به انتقال این دانش به ایران وادار کرد؟

انتقال فناوری به ایران یک دهه طول می‌کشد

امیر جعفری، اقتصاددان و کارشناس صنعت خودرو، در پاسخ به این پرسش به «فرصت امروز» می‌گوید: «مذاکراتی که امروز برای آغاز همکاری با خودروسازان خارجی در حال انجام است مستقیماً هیچ‌کدام به انتقال فناوری منجر نمی‌شود و در این مذاکرات بحث انتقال فناوری دارای اولویت نیست. اگر همکاری دوباره میان خودروسازان ایرانی و اروپایی آغاز شود، شاید یک دهه طول بکشد تا از دل این همکاری انتقال فناوری صورت بگیرد. زیرا باید یکسری مقدمات فراهم شود تا بتوانیم با طرف‌های خارجی درباره انتقال فناوری صحبت کنیم.»

او با بیان اینکه ما دارای یک نوع عقب‌ماندگی در صنعت خودرو هستیم، تصریح می‌کند: «در ارتباط با شرکای خارجی صنعت خودرو با یک ضعف مواجه است، طی هشت سال گذشته صنعت خودروی ایران ایزوله شد، بنابراین اکنون خودروسازان ما ناچار هستند که ارتباط خود با شرکای خارجی‌شان را بازیابی کنند و در این شرایط طبیعی است که انتقال فناوری زمان‌بر باشد.»

جعفری با اشاره به اینکه در شرایط فعلی بحث انتقال تکنولوژی با مدل همکاری با خودروسازان خارجی تعارض دارد، اظهار می‌کند: «در شرایطی این تعارض برداشته می‌شود که طرف خارجی در سود محصولی که قرار است با طراحی و نام تجاری ایرانی ارائه شود، سهیم شود که این اتفاق مشروط به تأسیس شرکت‌های سرمایه‌گذاری مشترک است، با توجه به فراهم نبودن این زیرساخت‌ها، به اعتقاد من انتقال دانش فنی یک دهه طول خواهد کشید.»

بهرام شهریاری، کارشناس صنعت خودرو نیز در این زمینه به «فرصت امروز» می‌گوید: «در وزارت صنعت این تصمیم گرفته شد که سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند تا صددرصد هم سرمایه‌گذاری کنند، این یعنی مسیر درست که منتهی به توسعه می‌شود. در این شرایط خودروسازان می‌توانند به ایران بیایند و با فرصتی که در بازار ایران و کشورهای منطقه وجود دارد، تولید خودشان را به داخل ایران بیاورند و این بدین معناست که ما بخشی از مسیر بومی‌سازی را پشت سر گذاشتیم.»

او می‌افزاید: «شرایط مذکور فرصتی برای صنعت خودروی ایران است تا با توجه به پتانسیل نیروی کار در ایران و تحت مدیریت شرکت‌های خارجی، قطعه‌سازی ایران توسعه پیدا کند. وقتی خودروساز خارجی به ایران بیاید برای بقای خودش نیازمند این است که دانش فنی‌اش را نیز بیاورد که بخشی از این دانش، دانش طراحی است. البته ممکن است که طرف خارجی نخواهد دانش طراحی‌اش را انتقال دهد، در این صورت یک شرکت طراح خودروی خارجی را می‌توان به بازار ایران آورد.»

مدیریت کلان خودروسازی باید اصلاح شود

سال‌هاست که چهره‌های تکراری خودروهای داخلی، این نکته را فریاد می‌زنند که صنعت خودروی ما از نبود دانش طراحی خودرو رنج می‌برد، اکنون که مرزهای ایران برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی که صاحب دانش هستند، مانعی ندارد، مسیر توسعه و تغییر بیش از هر زمان دیگری هموار به نظر می‌رسد اما با توجه به ضعف‌های موجود در سیستم آموزشی ایران و نبود پیوند میان صنعت و دانشگاه، آیا پتانسیل پذیرش این دانش از سوی نیروی کار ایرانی در کشور موجود است؟

شهریاری در پاسخ به این پرسش تأکید می‌کند: «ما در کشور زیرساخت و نیروی تحصیلکرده جوان و مستعد داریم کمااینکه همه اشخاصی که در طراحی سمند مشارکت داشتند امروز هر کدام برای خودشان دارای موقعیت خاصی هستند.»

جعفری نیز در این‌باره معتقد است: «بزرگ‌ترین امتیاز ما در صنایع، بهره‌مندی از نیروی انسانی کارآمد است. بسیاری از کشورها از نظر داشتن نیروی کار یقه سفید دارای برتری هستند اما در ایران ما از نظر داشتن نیروی انسانی متخصص دارای برتری هستیم. ما نباید از ناحیه نیروی انسانی نگران باشیم بلکه باید از نظر مدیریت کلان صنعت خودروی کشور نگران باشیم. اگر مدیریت اروپایی، نیروی متخصص و منابع ایرانی در کنار یکدیگر قرار بگیرند، آنگاه موفقیت چشمگیرتر خواهد بود.»