نفت تا 30 سال آینده تمام خواهد شد

مشاور رییس‌جمهوری گفت: باتوجه به وابستگی شدید اقتصاد كشور به درآمدهای نفتی، صنعت نفت كشور موتور محركه توسعه و اقتصاد ملی است. نقش صنعت نفت در تامین انرژی اولیه مورد نیاز و همچنین تامین درآمدهای ارزی كشور، تامین خوراك صنایع پتروشیمی و تقویت قدرت ملی كشور منحصر‌به‌فرد و حیاتی است.

اكبر تركان ادامه داد: صنعت نفت به‌دلیل ارتباط تنگاتنگ با صنایع و حلقه‌های تولید و ارزش‌افزوده در كشور، قابلیت گسترده‌ای در جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و ایجاد اشتغال دارد. به گفته او، صنعت نفت دارای ماهیتی بین‌المللی است كه پتانسیل بالایی در افزایش ارتباطات و همكاری‌های خارجی دارد و درنتیجه جایگاهی مهم در تامین مناسبات و امنیت سیاسی و اقتصادی كشور را داراست.

تركان افزود: براساس قوانین موجود، مالكیت مخازن نفت و گاز در اختیار وزارت نفت است، بنابراین تولید نفت‌خام و گاز طبیعی و سرمایه‌گذاری‌های مرتبط (بخش بالادستی صنعت نفت)، فعالیتی دولتی محسوب می‌شود.

دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی تصریح كرد: براساس اصل44 قانون اساسی، فعالیت‌های تصدی‌گری دولت و وزارت نفت در بخش پایین‌دستی ممنوع شده و تنها می‌تواند در بخش بالادستی نفت و گاز فعالیت كند. از این‌رو براساس این قوانین و سیاست‌های كلی نظام در بخش نفت و گاز، وزارت نفت باید برای افزایش سهم و ارتقای جایگاه ایران در بخش پایین‌دستی صنعت نفت و در جایگاه سیاست‌گذاری و حمایتی، برنامه‌ریزی و غیره حركت كند.

وی ادامه داد: در‌حال‌حاضر یكی از مسائل مهم صنعت نفت كشور، تدوین و نهایی‌كردن اهداف كمی برنامه پنجم توسعه در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی در راستای اهداف سند چشم‌انداز 20ساله، منطبق بر ماموریت‌های وزارت نفت و سیاست‌های كلی نظام در بخش نفت و گاز است. بنابراین هدف طرح حاضر تدوین بسته‌های اجرایی بخش بالادستی صنعت نفت و گاز شامل ظرفیت تولید نفت‌خام و گاز طبیعی در طول برنامه پنجم توسعه كشور است.

تركان گفت: اهداف كمی صنعت نفت و طرح‌ها و پروژه‌هایی كه با اجرای آن اهداف كمی محقق خواهند شد، به‌همراه سرمایه‌گذاری مورد نیاز جهت اجرای آنها در قالب بسته‌های اجرایی تبیین می‌شود سپس شیوه تامین منابع مالی مورد نیاز، نحوه تخصیص منابع مالی به طرح‌ها و پروژه‌های اولویت‌دار درصورت تامین بخشی از منابع مالی مورد نیاز و نحوه اولویت‌بندی طرح‌ها، سازوكار نظارتی لازم و نحوه اجرایی‌شدن بسته‌ها در دوره برنامه‌پنجم ارائه شده است.

مشاور رییس‌جمهوری گفت: طی30سال آینده منابع نفت و گاز برخی از كشورهای تولید‌كننده نفت و گاز به اتمام خواهد رسید و باتوجه به رشد تقاضای نفت و گاز در سال‌های آتی، اهمیت و جایگاه ایران به‌دلیل قرار‌گرفتن در منطقه بیضی‌شكل افزایش خواهد یافت. یكی از مهم‌ترین مناطق جهان از لحاظ انرژی كه به بیضی انرژی مشهور شده، شامل كشورهای حوزه خلیج‌فارس و حوزه دریای‌خزر است.

وی ادامه داد: این كشورها درمجموع حدود 65درصد از ذخایر نفت‌خام جهان و بیش از 70درصد ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارند. همچنین ارزیابی عملكرد صنعت نفت و گاز كشور در برنامه چهارم توسعه نشان می‌دهد كه تولید نفت‌خام به‌جای افزایش، با كاهش روبه‌رو شده و تولید میعانات گازی و تزریق گاز طبیعی نیز بسیار كمتر از اهداف تعیین‌شده انجام گرفته است و گازهای سوزانده‌شده نیز برخلاف اهداف برنامه، نه‌تنها كاهش نیافته، بلكه روندی صعودی داشت.

دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی تصریح كرد: بررسی كلی عملكرد برنامه چهارم در صنعت نفت و گاز در بخش بالادستی حاكی از عملكرد نسبتا ضعیف و ناموفق در تحقق اهداف تعیین‌شده، بوده است.

تركان درخصوص اهم دلایل عدم تحقق كامل اهداف برنامه چهارم توسعه در وزارت نفت، اضافه كرد: عدم‌ثبات در سطوح تصمیم‌گیری وزارت نفت و شركت‌های تابعه، مشكلات و تنگناهای ناشی از تحریم بین‌المللی در دسترسی به عوامل تولید و حضور فعال در بازارهای بین‌المللی، سرمایه‌بر بودن طرح‌های نفت و گاز و عدم كفایت منابع مالی تخصیص‌یافته به شركت ملی نفت ایران از سوی دولت، در راستای جبران كاهش جریان سرمایه‌گذاری خارجی، كاهش عمر اقتصادی میادین نفت و گاز به‌ویژه میادین نفت، تغییر كیفیت نفت‌خام تولیدی و افزایش سهم تولید نفت سنگین ازجمله دلایل عدم تحقق كامل اهداف برنامه چهارم توسعه است.

تركان ادامه داد: عدم دسترسی به تكنولوژی‌های جدید و دانش فنی به‌روز به‌دلیل شرایط بین‌المللی كشور و نیز وابستگی انتقال دانش فنی به جریان سرمایه‌گذاری خارجی در بسیاری موارد، قوانین دست‌وپاگیر و طولانی‌شدن انعقاد قراردادها و نبود مشوق‌های كافی برای تسهیل سرمایه‌گذاری خارجی، طولانی‌بودن فرآیند گشایش اعتبارات برای خرید تجهیزات مورد نیاز طرح‌ها و نقصان وجود رویه‌های یكسان و نظام‌مند در نظام بانكی برای گشایش اعتبار، طولانی‌بودن فرآیند تهیه تجهیزات و كالای مورد نیاز طرح‌ها و فرآیند ترخیص كالا از گمرك، عدم تامین كالای مورد نیاز انجام طرح‌ها به‌دلیل نبود مجوزهای قانونی و شرایط بین‌المللی، راندمان پایین نیروی انسانی شاغل به‌دلیل عدم تناسب تخصیص نیروهای فعال و شاغل، عدم تكافوی ظرفیت پیمانكاران ایرانی توانمند برای اجرای پروژه‌های عظیم نفت و گاز، عدم تكافوی نیروهای متخصص و مجرب به‌ویژه در بخش عملیات حفاری و عدم كارایی قانون مناقصات در جهت انتخاب بهترین پیمانكار از دیگر دلایل عدم تحقق كامل اهداف برنامه چهارم توسعه است.

وی گفت: نرخ پایین ضریب بازیافت در كشور، توسعه نامناسب میادین مشترك نفتی و گازی، تاخیر در توسعه میدان گازی پارس‌جنوبی، طولانی‌شدن زمان اجرای پروژه‌ها، كمبود گاز طبیعی در دسترس برای تزریق، مصرف بالای گاز طبیعی در كشور، راندمان پایین پالایشگاه‌های نفتی كشور، وابستگی اقتصاد و بودجه دولت به درآمدهای نفتی، هزینه‌های بالای توسعه میادین نفت و گاز و كمبود منابع مالی ازجمله چالش‌های موجود در دستیابی به اهداف مشخص‌شده در برنامه چهارم توسعه است.