مهندسان و غفلت از ایران

عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی در یادداشتی به مناسبت روز مهندس (۵ اسفند) بر ضرورت توجه به ایران در برنامه‌ریزی‌های شهری و ضرورت بازخوانی مفهوم ایران در ایران پرداخته است.

اندیشیدن به پیشینه تمدن ایران‌شهری در مسیر توسعه پایدار بازگشت به مفهوم ایران را مطرح می‌سازد. توسعه پایدار مفهومی است که توسط طرفداران محیط زیست رواج یافت. مبنای این رویکرد این بود که توسعه باید در چارچوب رعایت حق طبیعت محقق شود تا عدم تعادل‌های گسترده را در پی نداشته باشد. براساس پیام اصلی مبدعان این نظریه، سرانجام هرگونه توسعه و ترقی بدون توجه به منابع زیست‌محیطی، انتقام طبیعت و ناپایداری را به همراه خواهد داشت.

این تعبیر از توسعه پایدار، پرسش‌هایی بنیادین را پیش‌روی می‌نهد که آیا مفهوم تعادل تنها دربرگیرنده تعادل در طبیعت است یا آنکه نتیجه اقدامات دولت‌ها، عمران‌گران و ما مهندسان نیز ممکن است موجب عدم تعادل در ساحت معنا و ناآرامی‌های گسترده در زندگی روز‌مره شهروندان شود. اساساً سهم ما در توسعه پایدار به مفهوم ساحت معنایی زندگی چیست؟ گفته می‌شود جنگ ۷۲ ملت زمانی رخ می‌دهد که زندگی جوامع انسانی دچار عدم تعادل‌های معنایی می‌شود و گرنه جنگی واقع نمی‌شود. به‌نظر می‌رسد ریشه بسیاری از گرفتاری‌ها از بی‌توجهی به مفهوم معنا نشات می‌گیرد.

اشاره به نام بزرگان تاریخ ایران فقط به‌منظور یادآوری افتخارات تاریخی نیست. ما مهندسان در برابر این تاریخ پرافتخار مسئولیت داریم و باید گذشته را چراغ راه آینده قرار دهیم. در گام نخست، بپذیریم که از ایران غفلت کرده‌ایم و باید این غفلت را جبران کنیم. البته برخی قدرت‌های بزرگ عامدانه تلاش داشته‌اند به صورت تصنعی و با بارگذاری‌های غیرعادی در نقاط دیگر، مرکز تعادل منطقه را از ایران بیرون برند و مرکز یا مراکز تعادل‌ بدلی در پیرامون ایران ایجاد کردند. اینک همان مراکز تعادل‌های بدلی ناامنی در منطقه را موجب شده‌اند. آنچه در عراق، افغانستان، سوریه و شمال آفریقا و کشورهای دیگر رخ می‌دهد، محصول ایجاد کانون‌های بدلی توسعه بوده است. امنیت و توسعه منطقه در گرو بازگشت همه چیز به جایگاه اصلی خود است. البته به همین اندازه، درک صحیح از سهم و مسئولیت ایران و ما مهندسان ایرانی به نگاه دوباره به منطقه و مفهوم ایران‌شهری مهم است.

ما ایرانیان و ما مهندسان ایران در برابر تمام کسانی که دنیای ذهنی‌شان ایران است، مسئولیت داریم. اینکه در عرصه عمومی ایران، مفهوم یکپارچگی ایران فرهنگی کم‌سو شده‌است، بیانگر آن است که تا چه حد از مفاهیم بنیادین دور شده‌ایم. سخن از ایران مقتدر بدون توجه به منظومه ایران‌شهری، غیرممکن است. اتفاق بسیار مهمی با توافق برجام رخ داده است و آن نگاه دوباره دنیا به حضور ایران در منطقه و جهان به‌عنوان کانون تعادل منطقه‌ است. تأمل در مفهوم ایران برای ما مهندسان، تفننی و رویا پردازانه نیست، بلکه امری راهبردی است. این نگاه معرفتی چون چراغی فراروی ما است و راه را به ما نشان می‌دهد.

ایران باید بار دیگر کانون تفکر شود و ضروری است همه ما به منابعی که تمدن ایران‌شهری برایمان ایجاد می‌کند بازگردیم و مسئولیت‌های خود را در این راه طولانی بپذیریم. امید است که ما مهندسان با گسترش این اندیشه، در نخستین پرده، ارتباط با خود را که منجر به خلق اثرهای مهندسی در حوزه معماری، شهرسازی، سازه و صنعتی می‌شود و در پرده‌های بعدی ارتباط با منطقه و جهان که شناساندن ایران و هویت ایرانی در جهان است را مورد ارزیابی و بازخوانی مجدد قرار دهیم.

* وزیر راه و شهرسازی