گفت‌وگوی «فرصت امروز» با علی ابتهاج، مدیر تحقیق و مطالعات بازار کارگزاری انصار / صدای پای سرمایه‌گذار خارجی در تالار حافظ می‌آید

درحالی‌که کشور در رکود اقتصادی به سر می‌برد و با کمبود نقدینگی مواجه است، انتظار‌ها برای نهایی شدن توافق هسته‌ای به سرانجام می‌رسد و با وجود اینکه هنوز زمان دقیق لغو تحریم‌ها مشخص نشده، بسیاری از مسئولان خبر از لغو همه تحریم‌ها در دی ماه داده‌اند اما این موضوع موجب هیجان شدید اهالی بازار نشد و نتوانست تأثیر پایدار و چشمگیری بر دماسنج اقتصاد بگذارد. با این حال برخی تحلیلگران معتقدند که نشانه‌هایی وجود دارد که نویدبخش آینده روشنی برای بازار سرمایه ایران است؛ نشانه‌هایی چون تقلای سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به بورس کشورمان. در گفت‌وگو با علی ابتهاج، مدیر تحقیق و مطالعات بازار کارگزاری انصار به دلایل بی‌تفاوتی بازار به توافق نهایی برجام و سایر عوامل تأثیر‌گذار بر بازار پرداختیم.

بسیاری از تحلیلگران بازار عقیده داشتند که بازار منتظر نهایی شدن توافق هسته‌ای است. با وجود اینکه هنوز زمان دقیق لغو تحریم‌ها مشخص نشده ولی بعضی از مسئولان خبر از لغو تحریم‌ها در دی‌ماه را داده‌اند.با وجود این هنوز نشانه‌ای از رشد حجم معاملات در بازار دیده نمی‌شود. این واکنش سرد بازار حاصل چیست؟

بحث توافقات هسته‌ای و تحریم‌ها یکی از مهم‌ترین موضوعات در دو سال اخیر بوده و همواره فراز و نشیب‌هایی را تجربه کرده است. این موضوع از بزرگ‌ترین ریسک‌های بازار سرمایه و کل اقتصاد کشور بود که مراحل نهایی اجرایی شدن را طی می‌کند و قطعا از فاکتورهای اساسی در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران است. اما نباید فراموش کرد که این تنها مشکل بازار نیست و مجموعه مسائلی که دست‌به‌دست هم داده‌اند شرایط فعلی را رقم زده است.

رکود عمیق و کمبود نقدینگی نفس هر فعالیت اقتصادی را می‌گیرد. از سویی حل پرونده هسته‌ای و رفع تحریم‌ها موضوع جدیدی نیست و از مدت‌ها پیش تقریبا مشخص شده بود که این موضوع راه‌حل نهایی خود را یافته و تنها طی مراحل اجرایی آن باقی مانده و از آنجا که بازار بورس یک بازار پیشرو است و با بروز نشانه‌ها واکنش نشان می‌دهد، نمی‌توان گفت تنها در انتظار روز لغو تحریم‌ها بوده است. اگر فاکتورهای دیگر مانع حرکت بازار نبود، می‌توانستیم طی ماه‌های اخیر عکس‌العمل خاص و مثبت آن‌را نسبت به بحث توافقات ببینیم.

اما نکته مهم این است که در ادامه، سایه سنگین مشکلات ناشی از بحث تحریم‌ها بر سر بازار را نخواهیم دید و حل شدن سایر مشکلات به بهبود وضعیت بازار سرعت خواهد بخشید. نکته دیگری که در این خصوص می‌تواند راهگشا باشد بحث ورود سرمایه‌های خارجی به بورس است که شاید در این وانفسای کمبود نقدینگی داخلی برای بازار سهام، نخستین محرک برای آن باشد. نشانه‌ها حاکی از آن است که برخی گروه‌های سرمایه‌گذار خارجی به‌شدت در حال مطالعه و بررسی بازار سهام ایران بوده و مترصد ورود به آن پس از لغو تحریم‌ها هستند.

مذاکرات این گروه‌ها با برخی کارگزاری‌ها و مجموعه‌های سرمایه‌گذاری داخلی و دریافت کدهای جدید بورسی توسط خارجی‌ها طی چند ماه اخیر ازجمله مهم‌ترین این نشانه‌هاست اما ابهامات درخصوص زمان و نحوه فراهم شدن امکانات برای ورود پول خارجی و برخی قوانین دست‌وپاگیر و زمان بر برای سرمایه‌گذاران خارجی و همچنین نحوه پوشش ریسک نوسانات ارز برای آنها از جمله موارد جدیدی است که باید منتطر بود و دید که چگونه پیش می‌روند و عملی خواهند شد.

یکی از مهم‌ترین عوامل که کمک شایانی به تسریع سرمایه‌گذاری خارجی خواهد کرد بحث بورس ارز است که مراحل خوبی را طی کرده و با راه‌اندازی آن بخش بزرگی از نگرانی خارجی‌ها درخصوص نوسانات ارزی را برطرف و ورود آنها برای سرمایه‌گذاری را تسریع خواهد کرد. شخصا امیدوارم لایه اول ورود نقدینگی و تحرک بازار در صورت شفاف شدن شرایط برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بورس، از این محل تامین شود.

با توجه به اینکه سهامداران عمده شرکت‌ها و هلدینگ‌های فعال در بازار سرمایه طی ماه‌های اخیر حضور پررنگی در معاملات نداشتند و عملکرد منفعلانه‌ای از خود نشان داده‌اند، آیا با لغو کامل تحریم‌ها می‌توانیم شاهد عملکرد فعال مدیران شرکت‌ها و هلدینگ‌ها در بورس باشیم به‌طوری‌که منافع سهامداران خرد و حقیقی نیز به خطر نیفتد؟

در حال حاضر برخی حقوقی‌های بازار از کمبود منابع و نقدینگی رنج می‌برند اما برخی حقوقی‌های بازار هم هستند که منابع مالی خوبی در اختیار دارند که به دلیل جو بی‌اعتمادی موجود در بازار سهام، کمتر تمایل به فعالیت در این بازار نشان می‌دهند. حال آنکه سودهای جذاب بانکی در این مدت آنها را ترغیب کرده که منابع خود را بدون ریسک و با دریافت سودهای مناسب در اختیار سیستم بانکی قرار دهند. این قضیه موضوع جدیدی نیست و از مهم‌ترین عوامل خروج سرمایه‌ها از بازار سرمایه طی دو سال اخیر بوده است.

باید توجه داشت که بانک‌ها در این مدت برای مبالغ سنگین، سودهایی نزدیک به نرخ بهره بین بانکی پیشنهاد می‌دادند و جذابیت زیادی را برای سپرده‌گذاری نزد خود ایجاد کردند. یکی از مهم‌ترین عواملی که طی این مدت فشار شدیدی بر بازار سهام و سایر بازارها ایجاد کرده بود همین نکته بود. اگر به عوامل شکل‌گیری بحران بازار سهام از دی‌ماه 92 توجه کنیم، خواهیم دید که یکی از مهم‌ترین این مشکلات بحث نرخ سود بانکی بوده و البته موارد مهم دیگری هم بودند که در ادامه به آنها اشاره خواهم کرد.

تا زمانی که این مشکلات مرتفع نشود نمی‌توان انتظار خاصی از بازار سهام داشت.البته اخیرا نشانه‌هایی مبنی بر بهبود وضعیت دیده می‌شود اما هنوز ابهامات زیادی وجود دارد. یکی از مسائلی که اخیرا امیدواری برای بهبود اوضاع را رقم زده بحث کاهش نرخ سود بین بانکی است که می‌تواند از نخستین نشانه‌های امیدوار‌کننده باشد. این موضوع نقطه آغازی بر کاهش نرخ سود رسمی بانک‌ها خواهد بود.

این‌طور که به نظر می‌رسد از این پس شاهد کاهش سودهای بالا که به مبالغ سنگین حقوقی‌ها اختصاص می‌یافت خواهیم بود که می‌تواند نکته بسیار مهمی درخصوص تغییرات کلی و مثبت در شرایط فعلی بازار سهام باشد. هرچند ممکن است به سرعت اثرات آن‌را بر بازار لمس نکنیم اما می‌تواند در نقش نخستین مهره دومینوی طولانی و پیچیده بهبود اوضاع در بازار سهام باشد که اکنون به حرکت در آمده و می‌تواند سایر مهره‌ها را به حرکت درآورد.

با توجه به اینکه دولت به سمت خروج از اقتصاد نفتی تمایل دارد، رفع تحریم‌ها و برقراری ارتباط با کشورهای دیگر چه تاثیری بر اقتصاد و بازار سرمایه خواهد داشت؟

 قطعا اجرای دقیق و صحیح این سیاست می‌تواند به اصلاح ساختار اقتصادی کشور کمک کند و آینده اقتصاد ما را تضمین کند. ادامه این سیاست‌ها و گشایش در روابط خارجی نقش انکارناپذیری در بهبود شرایط اقتصادی از جمله بورس ایران خواهد داشت. اینها به همراه مواردی که پیش‌تر به آن اشاره کردم اطمینان ما از افق بلند مثبت اقتصادی را افزایش می‌دهد.

این نکته‌ای است که بارها در خصوص بازار سهام نیز عرض کردم که افق سرمایه‌گذاری با دید بلند‌مدت کاملا در آن روشن است.  اما نباید فراموش کرد که در حال حاضر ما همچنان یک کشور وابسته به نفت هستیم و تغییرات قیمت نفت نقش انکارناپذیری در اقتصاد و بازارهای ما ازجمله بازار سهام دارد.

اگر به گذشته بنگریم خواهیم دید که بازار سهام و شاخص بورس ما همگرایی خاصی با قیمت نفت دارد و اکنون سیر نزولی قیمت نفت از دیگر عوامل مهمی است که بازار بورس ما را مانند سایر بخش‌های اقتصادی تحت فشار قرار داده است.عاملی که شرایط فعلی حاکم بر اقتصاد جهانی و تقابل عرضه و تقاضای آن وضعیت را سخت‌تر کرده است. قیمت نفت یکی دیگر از مهم‌ترین عوامل تاثیر‌گذار بر اقتصاد و بورس ماست که بهبود آن می‌تواند از دیگر نشانه‌های مثبت برای تقویت بازار سهام باشد.

بودجه سال 95 را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه تاثیری بر بازار سرمایه خواهد داشت؟

بحث بودجه کشور هم یکی دیگر از عوامل مهم طی دو سال اخیر بود که تاثیر منفی بر بازار سرمایه داشت و بودجه سال 95 و تغییرات احتمالی آن می‌تواند از دیگر مسائل مهم برای بازار سرمایه باشد. قیمت دلار، نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، بهره مالکانه، بودجه عمرانی و... از عوامل بسیار مهمی هستند که طی دو سال اخیر بازار سرمایه را با چالش‌های فراوان مواجه کردند، دو صنعت پتروشیمی و معدنی بیش از نیمی از بازار سهام ما را تشکیل می‌دهند که افزایش شدید نرخ خوراک پتروشیمی و بهره مالکانه فشار زیادی را بر شرکت‌های مرتبط در بورس وارد کرده و موجب افت قیمت‌ها شدند، کاهش بودجه عمرانی نیز اثرات منفی بر سایر صنایع وارد کرد ضمن اینکه کسری بودجه به دلیل کاهش چشمگیر قیمت نفت طی این سال‌ها نیز مزید بر علت بود.

از دیگر ابهامات موجود در بازار، بحث بودجه 95 و جزییات آن است که امیدواریم با توجه به بحث‌های زیادی که در این مدت صورت گرفته و توافقاتی که به نظر می‌رسد حاصل شده، شاهد کاهش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و بهره مالکانه معادن باشیم که در این‌صورت یکی دیگر از معضلات بازار سرمایه هم تا حدودی مرتفع خواهد شد. همین‌طور در صورت افزایش بودجه عمرانی می‌توانیم شاهد تحرک مثبت در صنایع باشیم. مطمئنا فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران با حساسیت بودجه 95 را رصد خواهند کرد و این موضوع در تصمیم‌گیری آنها برای سرمایه‌گذاری در بورس موثر خواهد بود. در این میان باز هم بحث قیمت نفت نقش بسزایی در تصمیات دولت خواهد داشت.

وضعیت تولید و سودآوری صنایع مختلف بورس را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

طی این سال‌ها علاوه بر مشکلات اقتصادی داخلی، رکود در بازارهای جهانی نیز فشار مضاعفی بر شرکت‌ها و صنایع ما داشته‌ است. کاهش شدید قیمت نفت، محصولات پتروشیمی و شیمیایی، فلزات اساسی و...موجب شده‌اند تا صنایع مرتبط در بورس که سهم بسیار بزرگی از بازار ما را تشکیل می‌دهند با مشکلات بیشتری مواجه شوند.

در این میان صنایع خدماتی، مبتنی بر تکنولوژی و استراتژیک شرایط ایمن‌تری را سپری کردند، صنایع دارویی و‌‌آی‌تی و مخابراتی از این دست هستند که اگر به سابقه آنها در این دو سال دقت کنیم خواهیم دید حتی در مواردی شرایط مطلوب نیز داشته‌اند ضمن اینکه رفع تحریم‌ها در زمان کوتاه‌تری می‌تواند بر این صنایع اثرات مثبت خود را نمایان کنند.

در این میان صنعت پتروشیمی نیز با وجود فشارهای فراوان شرایط بهتری نسبت به سایر صنایع داشت و گردش مالی بالا، حاشیه سود مناسب، حتی با وجود افزایش هزینه‌ها و... برتری این صنعت نسبت به سایر صنایع بزرگ را حفظ کرده است. ضمن اینکه این صنعت از مهم‌ترین و جذاب‌ترین صنایع مورد توجه خارجی‌هاست که منطقا نخستین و بزرگ‌ترین جذب سرمایه خارجی را شامل می‌شود.

ضمن اینکه این صنعت می‌تواند یکی از جذاب‌ترین صنایع برای سرمایه‌گذاری بلند‌مدت به‌ویژه برای سرمایه‌های بزرگ باشد و توصیه می‌کنم سرمایه‌گذاران این صنایع را بیشتر بررسی کنند. از دید تکنیکال نیز این صنایع شرایط مطلوب‌تری دارند و به‌ویژه صنعت پتروشیمی می‌تواند از صنایع پیشرو باشد. لازم به ذکر است که افت قیمت‌ها طی دو سال اخیر بر جذابیت‌های سرمایه‌گذاری در بورس در میان‌مدت و بلند‌مدت افزوده است.

با توجه به اینکه بیش از 50 درصد منابع در اختیار بانک‌ها در قالب تسهیلات بانکی به صنایع پرداخت می‌شود این کار چه تاثیری بر وضعیت بازار سرمایه و صنایع خواهد داشت؟

 اگر این تسهیلات به‌درستی اختصاص یابد و دقت بیشتری در تخصیص آنها صورت گیرد قطعا می‌تواند به رشد تولید و اشتغال کمک شایانی کند اما همان‌طور که در ابتدای صحبت عرض کردم، نرخ بالای بهره و سود بانکی یکی از مشکلات موجود بر سر راه صنایع است. با توجه به کاهش تورم در کشور و عدم کاهش نرخ سود بانکی تاکنون، هزینه این تسهیلات همچنان بالاست و صنایع را با مشکل مواجه می‌کند و جا دارد مسئولان امر در این خصوص اقدام کرده و شرایط را برای صنایع تسهیل کنند تا به رشد و شکوفایی اقتصاد کشور کمک شود.

از نظر تکنیکالی وضعیت بازار را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

از منظر تکنیکال، بسیاری از سهام در حمایت‌های خوب و محکمی قرار گرفته‌اند. با وجود اینکه همچنان رکود بر بازار حاکم است اما توان افت بیشتر در قیمت‌ها دیده نمی‌شود. شاخص کل در حال تشکیل یک کف مستحکم و در عین حال فرسایشی است، با توجه به این نکات بعید به نظر می‌رسد که شاخص کل بتواند نرخ‌های کمتر از 60500 را تجربه کند. در حال حاضر حمایت‌های 61900 و سپس 61500 بر سر راه نزول شاخص خودنمایی می‌کنند.

از سوی دیگر مقاومت‌های 63200 و 63900 در مسیر رشد شاخص قرار دارند. در این میان مقاومت 63900 یک مقاومت کلیدی محسوب می‌شود که شکست آن می‌تواند شرایط صعودی را بر بازار حاکم کند. برخی از شاخص‌های صنایع که اخیرا افت‌های بیشتری را تجربه کرده‌اند در تلاش برای احیای خود هستند که لازم است با حفظ شرایط صعودی طی هفته‌های آتی این امر را تثبیت کنند. در صنایع بزرگ تنها شاخص گروه شیمیایی از لاک نزولی خارج شده و گارد صعود به خود گرفته و ازاین‌رو به آن صنعت پیشرو لقب می‌دهیم.