دلایل موفقیت و شکست شبکه‌ های اجتماعی داخلی / سرنوشت محتوم الگوبرداری‌های بی‌ قاعده

در چند سال گذشته اگر فردی قصد حضور در شبکه‌های اجتماعی را داشت و از کسی در این مورد مشورت می‌گرفت، بیشتر افراد فیس‌بوک را به او معرفی می‌کردند اما در همان زمان یک شبکه‌ اجتماعی داخلی تحت عنوان «کلوب» موازی با فیس‌بوک در دسترس مخاطبان ایرانی بود که همانند فیس‌بوک سرویس‌هایی را به مخاطبان ارائه می‌داد اما همه‌گیر بودن و پلتفرم شدن فیس‌بوک به اندازه‌ای تاثیرگذار بود که کلوب هیچ وقت نتوانست جای فیس‌بوک را در میان مخاطبان ایرانی بگیرد. با گسترش اینترنت در دنیا در چند سال گذشته شبکه‌های اجتماعی متعددی فعالیت‌های خود را آغاز کردند. برخی از این شبکه‌ها بعد از مدتی از آغاز فعالیت‌ خود، با عدم استقبال از جانب مخاطبان مواجه شدند و به کلی از عرصه شبکه‌های اجتماعی محو شدند.

می‌توان گفت نیاز مخاطبان هر روزه در حال تغییر است و شبکه‌ اجتماعی که دیروز یکی از پرطرفدارترین شبکه‌های اجتماعی بود، امروز دیگر مخاطبان به آن توجهی نمی‌کنند. مثال این موضوع شبکه اجتماعی فیس‌بوک است که برخی از کارشناسان این حوزه بر این باورند که فیس‌بوک تا سال 2017 بیش از 80درصد مخاطبان خود را از دست می‌دهد و براساس همین تحلیل، شبکه‌اجتماعی کلوب نیز ممکن است مانند فیس‌بوک دستخوش تغییراتی قرار گیرد.

حامد محمدی، کارشناس ارشد بازاریابی در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» بیان می‌کند: شبکه‌های اجتماعی روزبه‌روز در حال افزایش و توسعه هستند و سرآمد آنها فیس‌بوک است. این شبکه اجتماعی در زمانی فعالیت خود را آغاز کرد که رقیب‌های خوبی در حوزه شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کردند و شبکه‌های اجتماعی مانند یاهو 360 در آن زمان طرفداران زیادی داشتند اما با توجه به سیاست‌های کلانی که در این حوزه اتخاذ شد، به‌صورت ناگهانی شبکه‌های اجتماعی بسیار زیادی از بین رفتند و فیس‌بوک بسیار دیده شد. فیس‌بوک در طول فعالیت‌های خود چندین بار پوست انداخت و جایگاه خود را نسبت به نیاز بازار تغییر داد و این اتفاق در آن زمان در شبکه‌های اجتماعی دیگر بسیار کمتر رخ می‌داد. در ایران هم شبکه‌ اجتماعی مانند کلوب در ابتدا به‌خوبی فعالیت‌های خود را آغاز کرد اما در شروع فعالیت کلوب، شبکه‌ اجتماعی فیس‌بوک مخاطبان را درگیر خودکرده بود و کلوب قصد داشت این مخاطبان را جذب کند؛ با توجه به این موضوع که فیس‌بوک خود را به یک پلتفرم تبدیل کرده بود و کاربران از فیس‌بوک هویت می‌گرفتند و حتی در کارت ویزیت خود آدرس فیس‌بوک خود را قید می‌کردند و در حال حاضر هم لینک فیس‌بوک بسیاری از کمپانی‌ها و شرکت‌ها به‌عنوان یک مرجع مورداستفاده قرار می‌گیرد اما شبکه اجتماعی مانند کلوب در ایران نتوانست مانند فیس‌بوک برای کاربران خود هویت‌سازی کند و نتوانست خود را به‌عنوان یک پلتفرم تبدیل کند تا کاربران در توسعه این برند سهیم شوند.

نسل‌های مختلف شبکه‌های اجتماعی

او ادامه می‌دهد: لینکدین نسل دوم شبکه‌های اجتماعی بود که روی بحث‌های تخصصی‌تر سرمایه‌گذاری کرد و با این عنوان که ارتباطی را بین افراد مختلفی در کسب‌و‌کار‌های مختلف ایجاد کند، فعالیت‌های خود را آغاز کرد و در آینده نیز نسل سوم شبـکه‌های اجتماعی تخصــصی‌تــر روی موضوعی کار می‌کنند و شبکه‌هاس‌ اجتماعی در حوزه بازاریابی، فیلم‌سازی و. . . لانچ می‌شوند، به‌عنوان نمونه آژانس ماورای به‌تازگی روی پروژه‌ای تحت عنوان رادیو بازاریابی کار می‌کند که شبکه‌ اجتماعی کاملا تخصصی در حوزه بازاریابی را در خود دیده است.

محمدی می‌افزاید: کلوب هنگامی‌که بازار شبکه اجتماعی فیس‌بوک بسیار داغ بود فعالیت‌های خود را آغاز کرد و نتوانست خود را به‌عنوان یک پلتفرم معرفی کند؛ البته چنین شرایطی را آپارات در چند سال گذشته داشت؛ چون یوتیوب خود را به‌عنوان پلتفرم معرفی کرده بود و همین موضوع کار را برای آپارات سخت کرده بود؛ البته آپارات از این فرصت که دسترسی به یوتیوب در ایران سخت بود استفاده کرد و توانست جایگاه مناسبی را در داخل ایران برای خود ایجاد کند و در حال حاضر، هنگامی‌که گفته می‌شود بستر اشتراک آنلاین ویدئو ذهن افراد به آپارات معطوف می‌شود و آپارات برعکس کلوب توانست خود را به‌عنوان پلتفرم معرفی کند.

پلتفرم شدن آپارات

این کارشناس ارشد بازاریابی اظهار می‌کند: در موفقیت و پلتفرم شدن آپارات این موضوع اتفاق افتاد که هنگامی‌که کاربری فیلمی را در آپارات برگزاری می‌کند، Embed کد یا لینکی به کاربر ارائه داده می‌شود که می‌تواند آن را در سایت خود یا جای دیگر استفاده کند و البته نیاز بازار هم این موضوع بود که سایتی برای اشتراک ویدئو باشد اما در کلوب کاربران ترجیح می‌دادند لینک شبکه اجتماعی کلوب را مورد استفاده قرار ندهند و از طرفی خدماتی که در کلوب به کاربران ارائه می‌شد خدماتی نبود که بتوان آن را به‌عنوان پلتفرم تلقی کرد و در حقیقت نمی‌توانست نیاز کاربران را ارضا کند. در این میان باید این موضوع را مدنظر قرارداد که کاربر آزادی که در فیس‌بوک داشت، در کلوب نداشت و به همین دلیل فیس‌بوک را به کلوب ترجیح می‌دادند؛ البته در آپارات هم این محدودیت وجود دارد اما با خدماتی که آپارات به مشتریان ارائه می‌دهند توانست این موضوع را پوشش دهد و نیاز یوتیوب را پر کند.

فیس‌بوک کاربران خود را از دست می‌دهد

او معتقد است: نتیجه یک تحقیقات جدید در دانشگاه «پرینستون» آمریکا نشان می‌دهد که شبکه اجتماعی فیس‌بوک احتمالا تا سال ۲۰۱۷، ۸۰درصد از کاربران خود را از دست می‌دهد و این کاربران به شبکه اجتماعی دیگر انتقال پیدا می‌کنند؛ کما اینکه بخشی از این کاربران نیز در حال حاضر دیگر در فیس‌بوک فعال نیستند و کلوب که شبکه اجتماعی مانند فیس‌بوک است در آینده نزدیک دیگر توان رقابت در بازار را ندارد و نیازهای کاربران قبلا ازاین‌جهت برطرف شده و دیگر کاربران به دنبال حضور در شبکه‌ اجتماعی مانند فیس‌بوک یا کلوب نیستند؛ از طرفی نیاز‌های کاربران تغییر کرده و در حال حاضر هم این نیاز‌های جدید کاربران را خود فیس‌بوک هم دیگر نمی‌تواند برطرف کند؛ خرید اینستاگرام توسط فیس‌بوک هم در راستای نیازسنجی بود که فیس‌بوک انجام داد و متوجه نیاز جدید کاربران شد؛ در ایران هم مجموعه صبا ایده که آپارات و کلوب زیرمجموعه آن هستند مجموعه لنزور را راه‌اندازی کردند که رقیبی برای شبکه‌ای مانند اینستاگرام است؛ چون نیاز کاربران در حال تغییر است و لنزور هم در راستای ارضای همین نیازهای جدید است.

گام‌گذاری لنزور در مسیر کلوب

محمدی ادامه می‌دهد: در مورد لنزور هم این موضوع مطرح شد که اینستاگرام باز هم ‌مانند فیس‌بوک نیاز‌ کاربران را برطرف کرده و مخاطب را با خودش درگیر کرده و جایگاهی برای خود ایجاد کرده؛ به همین دلیل لنزور هم درصدد جذب مخاطبان اینستاگرام است و البته باید به این موضوع توجه شود که دسترسی به اینستاگرام در داخل کشور ‌مانند فیس‌بوک و یوتیوب محدودیتی ندارند و همین موضوع درصد موفقیت لنزور را پایین می‌آورد اما لنزور به‌ خود توانسته جایگاهی را برای خود ایجاد کند و مجموعه‌های دولتی که اینستاگرام را نمی‌توانند به‌عنوان پلتفرم ارائه دهند، می‌توانند از لنزور در این راستا استفاده کنند.

این کارشناس ارشد بازاریابی درخصوص اهمیت پلتفرم بیان می‌کند: در حال حاضر، کد‌های دستوری مانند 733 و 780 علاوه بر این موضوع که خود را به‌عنوان یک برند معرفی می‌کنند، خود را به‌عنوان یک پلتفرم نیز جایگاه‌سازی می‌کنند؛ به‌عنوان نمونه حتی برای شرکت‌های دیگر بلیت هواپیما و اتوبوس می‌فروشند و پلتفرمی از خود نشان داده‌اند که خدماتی را از این طریق به مخاطبان خود ارائه می‌دهند.

مظلوم واقع‌شدن کلوب در بین برندهای دیگر

او اظهار می‌کند: به نظر می‌رسد کلوب در مجموعه صبا ایده در مقایسه با میهن‌بلاگ، آپارات و... مظلوم واقع شد و نتوانست حق خود را در مقایسه با دو برند دیگر بگیرد و تمرکز صبا ایده روی آن کم بود و بازار‌سنجی برای آن کمتر انجام شد؛ البته در چند سال اخیر کلوب خدمات خود را تغییر و افزایش داده و به‌صورت کلی می‌توان گفت که پوست‌انداخته اما این تغییر دیگر دیر شده؛ چون نیاز مخاطب دیگر برطرف شده و تغییریافته است و اگر نیاز مخاطب را آب آشامیدنی در نظر بگیریم، مخاطب از این موضوع سیرشده و حتی اگر یک تانکر آب هم به این مخاطبان ارائه دهیم، قطعا با استقبالی از جانب مردم مواجه نمی‌شویم.

محمــدی خاطرنشـان می‌کند: یکی از نیازهایی که در شبکه‌های اجتماعی مانند کلوب به آن پاسخ داده می‌شد، برقراری ارتباط بود که در این شبکه‌های اجتماعی با یک جست‌و‌جوی ساده کاربران می‌توانستند دوستان قدیمی خود را پیدا کنند و با آنها ارتباطی را برقرار کنند؛ این ارتباطات انتقال پیدا کرد به اپلیکیشن‌های گوشی‌های هوشمند مانند تلگرام، وایبر و... که شبکه‌هایی مانند تلگرام خود را از شبکه اجتماعی چت روم مانند وایبر، به یک پلتفرم تبدیل می‌کند و سرویس‌هایی را به کاربران خود ارائه می‌دهد؛ به‌عنوان نمونه در این شبکه اجتماعی روبات‌هایی را کاربران ایجاد می‌کنند که بتوانند استفاده‌های مختلفی از آن داشته باشند. این سیستم مانند پلتفرم باعث توسعه بازار و برند این شبکه اجتماعی توسط کاربران خود می‌شود. به‌عنوان نمونه یک شرکتی یک روبات مترجم راه‌اندازی می‌کند و برای اینکه کاربران از آن استفاده کنند شروع به تبلیغ می‌کند که همین تلاش توسط کاربران باعث توسعه بازار و توسعه برند شبکه اجتماعی مانند تلگرام می‌شود.

حمایت داخلی از برندهای ایرانی

محمدی معتقد است: در ایران اکثر ایده‌ها از ایده خارجی گرفته‌شده و در داخل برنامه‌نویسی شده است. ما در ایران نیاز به ایده‌پردازی و توسعه ایده داریم چراکه با پتانسیلی که در جوانان ایرانی هست می‌توان برندهای خوبی را درخصوص شبکه اجتماعی ایجاد کرد و محتوای تولید در این حوزه بسیار سالم‌تر خواهد بود اما برای ایجاد و توسعه نیاز به حمایت‌های دولتی است، چراکه اگر یک شبکه اجتماعی خارجی وارد کشور شود تنها راه آن فیلتر کردن است، ولی کاربران راه‌های استفاده از آن شبکه اجتماعی و دور زدن فیلترینگ را سریع پیدا خواهند کرد، اما ما نیاز به این داریم که قبل از اینکه یک شبکه خارجی میان مردم ما ایجاد نیاز کند و آن نیاز را با محتوای برنامه‌ریزی خود برطرف کند آن نیاز توسط خود ما که از همین آب‌وخاک هستیم ایجاد شود و با محتوای سالم برطرف شود. امیدواریم از پروژه‌هایی مانند رادیو بازاریابی و. . . که در جهت نیاز مخاطبان راه‌اندازی شده و قصد تولید محتوای علمی و سالم را دارد، حمایت شود.