رونق کی از آمار به واقعیت نشت می کند؟

صحبت‌های رییس کل بانک مرکزی مبنی بر خروج کامل اقتصاد از رکود، سناریوی تازه‌ای را برای خروج از رکود رقم زد. واکنش‌ها به این حرف در دو قطب موافق و مخالف دسته‌بندی شده و هر‌کس سندی برای تحلیل خود آورد اما سوالی که در این میان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، خروج واقعی از رکود است که آیا واقعا اتفاق افتاده یا خیر؟ خروج غیرتورمی از رکود در دسـتـه سـیـاست‌های اساسی دولت قرار دارد که از ابتدای کارش بر آن تاکید کرده و بسته خروج از رکود غیرتورمی را نیز تدوین کرده و مجلس شورای اسلامی نیز بندهایی از آن را به تصویب رسانده است. پس از 18 ماه از فعالیت دولت یازدهم، ولی‌الله سیف، رییس کل بانک مرکزی می‌گوید: «الان می‌توانم قاطعانه بگویم تورم امسال حداکثر ۱۶ درصد خواهد بود که در آخر اسفند پس از محاسبه آن را اعلام می‌کنیم و رشد اقتصادی کشور نشان‌دهنده خروج کامل اقتصاد از رکود است.»

اما بسیاری نظیر ارسلان فتحی پور، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی واکنش تندی به این صحبت نشان دادند و این ادعا را رد کردند. حال پرسش اساسی این است که نشانه‌های خروج از رکود چیست؟

آمار، خروج از رکود را تایید می‌کند

علیرضا پورفرج، اقتصاددان، در پاسخ به این پرسش به «فرصت امروز» می‌گوید: «وقتی نرخ رشد منفی تولید تبدیل به نرخ رشد مثبت شود خروج از رکود اتفاق افتاده است. در شرایط فعلی از جنبه‌هایی می‌توان گفت که خروج از رکود اتفاق افتاده، همین که نرخ رشد منفی متوقف شده و نمونه‌هایی از نرخ رشد مثبت در اقتصاد مشاهده می‌شود، می‌توان گفت که به سمت رونق تولید در حال حرکت هستیم. همچنین رشد تورم نیز تا حدودی متوقف و نسبت به دوره‌های قبل کمتر شده، همین موضوع چشم‌اندازی را در اقتصاد نشان می‌دهد که در مرحله رفتن به سمت رونق اقتصادی است.»

در هـمـیـن زمـینه اما نظر مخالفی هم وجود دارد، محمد قلی یوسفی، اقتصاددان، در این زمینه اظهار می‌کند: «خروج از رکود موضوعی نیست که مسئولان بخواهند درباره آن با آمار صحبت کنند، متاسفانه فرهنگ ما به‌گونه‌ای است که همیشه انتظار داریم مسئولان آماری را اعلام کنند در صورتی‌که خروج از رکود را باید مردم احساس کنند در حالی‌که اکنون چنین چیزی در زندگی روزمره مردم محسوس نیست.»

رشد هزینه‌های تولید متوقف شده است

مصداق بارز خروج از رکود را تولیدکنندگان بیش از هر بخش دیگری می‌توانند احساس کنند. محمدرضا مرتضوی، دبیر خانه صنعت و معدن ایران درباره خروج از رکود اظهار می‌کند: «رکود همچنان وجود دارد و کماکان شرکت‌ها و واحدهای تولیدی خودشان را درگیر این مسئله می‌دانند اما رشد نرخ هزینه‌های تولید متوقف شده به این معنا که در دو ماهه پایانی سال هزینه‌های تولید رشدی نداشته است. در 10 ماهه اول سال نرخ رشد هزینه‌های تولید 13 درصد بوده و در دو ماهه پایانی سال نیز این نرخ همان 13 درصد مانده و بیشتر نشده است.»

آمار حرکت به سمت خروج از رکود را نشان می‌دهد اما این خروج هنوز در بخشی از تولید ملموس نیست. به گفته دبیرخانه صنعت، مثبت شدن نرخ رشد تولید در اثر افزایش تولید در صنایع بزرگی مانند خودروسازی و فولاد بوده است بنابراین طبیعی است که هنوز صنایع کوچک با نیمی از ظرفیت خود فعالیت کرده و شرایط رکود را احساس کنند. مرتضوی درباره اینکه چرا در صنایع کوچک و متوسط همچنان رکود احساس می‌شود، تصریح می‌کند: «بخشی از رکود به این بازمی‌گردد که هنوز بدهی‌های دولت به پیمانکاران پرداخت نشده و بخش دیگر به کاهش بودجه‌های عمرانی بازمی‌گردد اما علائم بسیاری وجود دارد که نشان‌دهنده تلاش دولت برای خروج غیرتورمی از رکود است. من فکر می‌کنم که اگر در مذاکرات هسته‌ای به نتیجه خوبی برسیم در اردیبهشت می‌توانیم از رکود تورمی خارج شویم.»

خروج از رکود برای مردم ملموس نیست

مـوضـوع دیـگـری که کارشناسان سند نقد خود به حرف‌های رییس کل بانک مرکزی قرار می‌دهند، این است که هنوز مردم عادی نشانه‌ای از خروج از رکود را در زندگی خود نمی‌بینند زیرا اگر هم تغییری اتفاق افتاده، آنقدر غیر‌قابل لمس بوده که به چشم مردم نمی‌آید. اکنون این پرسش مطرح می‌شود که آیا در زندگی روزمره مردم تغییری اتفاق افتاده و اگر افتاده چرا مردم آن را لمس نمی‌کنند؟

پورفرج در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «اینکه مردم خروج از رکود را احساس نمی‌کنند، واقعیتی است که وجود دارد. زیرا نرخ رشد مثبت اقتصادی بسیار اندک است و در بخش‌هایی حاصل شده که با ضروریات زندگی مردم سر و کار نداشته است. کل تولید در حال رشد است اما اینکه کدام بخش از تولید هنوز در رکود است و کدام بخش از تولید از رکود خارج شده است. چون مردم همچنان قدرت خریدشان پایین است احساس می‌کنند که حرف‌هایی که از سوی مقامات دولتی گفته می‌شود حقیقت ندارد اما دولت مجموعه کل تولید را در نظر می‌گیرد.»

مرتضوی نیز در این زمینه اظهار می‌کند: «هنوز قدرت خرید مردم به سال‌های 84 و 85 بازنگشته است و همین موضوع یکی از دلایل رکود در کالاهای عمومی است و دلیل رکود در کارهای صنعتی و خدمات پیمانکاری نیز کاهش شدید هزینه‌های عمرانی در بودجه است که این کاهش هزینه‌های عمرانی را در سال آینده هم خواهیم داشت.»
آمار خروج از رکود را در سطح کلان اقتصاد تایید می‌کند اما به دلیل اینکه رقم رشد بسیار جزئی است، نه‌تنها مردم بلکه بنگاه‌های کوچک و متوسط تولیدی نیز همچنان درگیر موضوع رکود هستند، رکودی که تا زمان بالا رفتن قدرت خرید مردم همچنان ملموس خواهد بود.