رفته‌ها به دنبال بلیت برگشت

طبق تفاهم انجام شده میان ایران و گروه 1+5 در لوزان، پس از اجرایی‌شدن برنامه جامع اقدام مشترک، تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران لغو خواهد شد و همه تحریم‌های اقتصادی و مالی چند جانبه اروپا و یکجانبه آمریکا از جمله تحریم‌های بانکی، بیمه، سرمایه‌گذاری و تمامی خدمات مرتبط با آنها در حوزه‌های مختلف از جمله نفت، گاز، پتروشیمی و خودروسازی لغو خواهد شد. آیا این لغو فوری تحریم‌ها شرکای خارجی را به کشور بازمی‌گرداند؟ خودروسازی به‌عنوان دومین صنعت بزرگ کشور در طول سال‌های گذشته، آسیب شدیدی را از اعمال تحریم‌ها دید. رفتن شرکای خارجی، مشکل دسترسی به مواد اولیه، نداشتن دسترسی به تکنولوژی‌های روز دنیا و مشکلات دیگری از این قبیل مانند سنگ بر سر راه خودروسازی کشور قرار گرفت و در کنار این فشارها، سیاست‌های ناهمراه داخلی نیز این صنعت را به عقب هل داد. 

با روی کارآمدن دولت یازدهم و اعمال سیاست‌های تازه، در سال 93 دست کم رشد کمی تولید خودرو در کشور نشان از بهبود شرایط این صنعت می‌دهد اما وجود تحریم‌ها همچنان راه را برای بازگشت شرکای خارجی ناهموار می‌کرد. گرچه در همین شرایط ایران خودرو توانست با شرکت پژو مجددا به شراکت بپردازد اما به دلیل محدودیت‌های بین‌المللی گزینه‌ای به غیر‌ از شرکای آسیای شرقی به‌ویژه چین روی میز خودروسازان دیگر قرار نداشت.

شرکای غربی به جای شرکای شرقی

حالا با صورت گرفتن تفاهم میان ایران و جامعه بین‌المللی خبرهای خوبی برای خودروسازی ایران به گوش می‌رسد. در این شرایط این پرسش مطرح می‌شود که لغو تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و اروپا در صنعت خودروسازی چه تاثیری می‌گذارد؟ احمد نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در پاسخ به این پرسش بیان می‌کند: «متاسفانه در طول تحریم‌ها، توسعه محصول به کندی صورت می‌گرفت. خودروسازان برای اینکه رضایت مشتری را جلب کنند باید سالی دو خودروی روز به بازار ارائه داده تا به مرور خودروهای قدیمی از رده خارج شوند. البته این اواخر این اقدام صورت گرفت اما با شرکای چینی زیرا فقط این شرکت‌ها با ما همکاری می‌کردند.»

او می‌افزاید: «بازار ایران برای خودروسازان اروپایی و آمریکایی جذاب است زیرا در دنیا حدود 20 میلیون دستگاه خودرو ظرفیت مازاد وجود دارد بنابراین این خودروسازان به دنبال بازارهایی هستند که بتوانند این خودروها را ارائه کنند. در این شرایط هم شرکت‌های خودروسازی به مناقصه می‌روند و به این موضوع توجه می‌کنند که کدام خودروسازی خارجی بیشترین امتیاز را برای شراکت می‌دهد. ساخت حداقل 40 درصد خودروها در داخل، انتقال دانش فنی، قیمت و کیفیت مناسب از جمله این فاکتورها است که باید در نظر گرفته شود.»

با رفع تحریم‌ها طبیعتا خودروسازان ناچار نخواهند بود که به انتخاب‌های اجباری رو بیاورند و گزینه‌هایی بیش از گزینه‌های چینی پیش‌رویشان قرار دارد. جمشید پژویان، اقتصاددان در این زمینه اعتقاد دیگری دارد. او درباره بازگشت شرکای خارجی به کشور می‌گوید: «همکاری با شرکت‌هایی نظیر پژو و رنو به شکل مستقیم و سرمایه‌گذاری نبود. اگر این شراکت شکل مشارکت در تولید به خود بگیرد قطعاً تکنولوژی‌های نوین به کشور وارد می‌شود. وقتی تحریم برداشته شود ما دسترسی به قطعات را راحت‌تر خواهیم داشت. در طول سال‌های گذشته بنا بر ارزان بودن قطعات چینی، خودروسازان ما به شرکای چینی گرایش پیدا کرده‌اند و قطعه‌سازان اروپایی نقشی در خودروسازی ما نداشته‌اند.»

او ادامه می‌دهد: «ما نباید انتظار داشته باشیم با برداشتن این تحریم‌ها، شکوفایی در صنعت خودرو اتفاق ‌افتد. ما در نهایت به چهارسال قبل بازخواهیم گشت. صنعت خودروی ما عقب افتاده است، توانایی رقابت در خارج را ندارد، کیفیتش پایین و قیمتش بالا است. حل مشکل صنایع خودروسازی ما به سیاست‌گذاری‌های داخلی وابسته است.»

شیب افزایش قیمت کاسته می‌شود

تفکر عمومی امیدوار است که با لغو تحریم‌ها، قیمت‌ها کاهش پیدا کند. این در حالی است که بارها از زبان خودروسازان مطرح شده که فقط 30 درصد مشکلات خودروسازان به محدودیت‌های بین‌المللی ختم می‌شود و 70 درصد مابقی ناشی از سیاست‌های داخلی است. حالا پرسش اینجاست که همین 30درصد می‌تواند خواسته افکار عمومی را پاسخ دهد؟ 

نعمت بخش در این زمینه توضیح می‌دهد: «70 درصد مشکلات خودروسازان به دلیل عدم هماهنگی و همکاری دستگاه‌های داخلی است. البته این موضوع مورد قبول است که با برداشته شدن تحریم‌ها طبیعتا هزینه‌هایی که برای دور زدن تحریم‌ها انجام می‌شده، کاسته می‌شود اما سایر فاکتورهای تعیین‌کننده قیمت خودرو ثابت نیست. مثلا افزایش حقوق کارگران، افزایش ارزش افزوده و افزایش حامل‌های انرژی همگی هزینه‌های تولید را بالا می‌برد. بنابراین لغو تحریم‌ها موجب کند شدن شیب افزایش قیمت‌ها خواهد شد.»

هرچند همچنان انتقاد به صنعت خودروی کشور زیاد است اما جذابیت بازار ایران برای شرکت‌های خودروسازی خارجی موضوعی است که می‌تواند آنها را پس از لغو تحریم‌ها برای ورود به بازار ایران، به صف کند.