راهی برای دور زدن ترکیه

نگاهی به تاریخ چند هزار ساله ایران به خوبی نشان می‌دهد تنها عرصه اقتصادی که در طول تمام این دوران برای مردم این کشور باقی مانده و البته به‌عنوان مبنایی اقتصادی و سودآور عملکردی مثبت از خود به جای گذاشته، ترانزیت و جابه‌جایی کالاهای اقتصادی بوده است. تجارتی که امنیت و ثبات اصلی‌ترین شاخصه برقراری آن است و شاید از این روست که با تضمین ثبات ایران پس از اجرای برجام، صحبت از توسعه ترانزیت باردیگر به خود شکلی منطقی گرفته است.

قرار گرفتن ایران ما بین دو دریای اصلی منطقه که یکی از آنها به‌عنوان اصلی‌ترین راه اتصال بسیاری از کشورها به دریای آزاد محسوب می‌شود از یک سو و مرز مشترک با کشورهایی که دروازه ورود به اروپا محسوب می‌شوند از سوی دیگر باعث شده با عادی شدن دوباره روابط اقتصادی ایران با کشورهای خارجی، باردیگر استفاده از ظرفیت‌های این کشور در نقل و انتقال کالا و البته مسافر مورد توجه قرار گیرد. ظرفیتی که شاید نخستین بازگشت به آن از زمان افزایش پروازهای عبوری مسافری کلید خورد و ایران را به ثبت رکوردهای چندگانه رساند، این بار در عرصه جاده‌ای خود را نشان خواهد داد.

پس از صحبت‌های مطرح شده برای احیای جاده ابریشم و البته از سرگیری روابط تجاری در مرز ترکیه، این بار ایران با همکاری کشورهای همسایه در مرزهای شمال غربی قصد دارد مسیری جدید راه‌اندازی کند که می‌توان از آن هم برای فعالیت‌های اقتصادی سود جست و هم به افزایش سفرهای توریستی فکر کرد.

طرح راه‌اندازی یک کریدور جاده‌ای که ایران را از مسیری جدا از ترکیه به خاک اروپا برساند از مدت‌ها پیش مطرح بود و در این بین صحبت از کشورهای مختلف با مسیرهایی مختلف مطرح شد و براساس آنچه وزارت راه و شهرسازی تأیید کرده به نظر می‌رسد سرانجام یکی از این مسیرها نهایی شده است. براساس اعلام سازمان راهداری در راستای تاسیس کریدوری که از خلیج‌فارس آغاز شده و تا دریای سیاه ادامه خواهد داشت چند کشور اروپایی همراهی خواهند کرد و در نهایت با اتصال به یک ترانزیت دریایی به قلب اروپا خواهد رسید.

هدف تاسیس مسیرهای موازی بین‌المللی است

مدیركل‌ دفتر ترانزیت و پایانه‌های مرزی سازمان راهداری معتقد است مسیر جدید در نظر گرفته شده در راستای اهداف ترانزیتی کشور و به منظور طراحی و استفاده از مسیرهای جایگزین مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت.

محمدجواد عطرچیان در گفت‌وگو با «فرصت امروز» با بیان این مطلب تصریح کرد: در زمینه تاسیس كریدور خلیج‌فارس - دریای سیاه، نشستی با حضور سفرای كشورهای گرجستان و بلغارستان، نمایندگان كشورهای ارمنستان، گرجستان، بلغارستان و یونان در روزهای۳۰ و ۳۱ فروردین ماه سال جاری در محل سازمان راهداری و حمل‌و‌نقل جاده‌ای کشور برگزار شد، نشستی که جنبه مقدماتی داشت و البته نتایجی محسوس به بار آورد.

براساس گفته‌های وی، بسیاری از بندهای پیش‌نویس مدنظر با نمایندگان كشورهای حاضر به تایید مقدماتی رسیده و بناست در جلسه دوم در شهر صوفیه بلغارستان کار پیگیری شود. عطرچیان در پاسخ به این سوال که چقدر احتمال جایگزین کردن این مسیر به جای مسیر ترکیه وجود دارد نیز گفت: همان‌طور که پیش از این اعلام شده، کریدور جدید صرفا یک مسیر موازی و جدید برای رفت‌و‌آمد ترانزیتی و جاده‌ای کشور خواهد بود که با همکاری کشورهای منطقه اجرایی می‌شود و با نهایی شدن آن می‌توان در کنار دیگر مسیرهایی که از گذشته در دسترس بوده‌اند، مورد استفاده قرار گیرد. 

در کنار استفاده‌های اقتصادی از مسیر جدید، شاید استفاده توریستی و مسافرتی از این کریدور نیز طرحی قابل تفکر باشد. عبور از مسیر چند کشور اروپای شرقی و اتصال دو دریای مهم منطقه به یکدیگر به خودی خود قابلیتی دارد که شاید استفاده از آن قابل پیگیری باشد. 

احمدرضا عامری رئیس اتحادیه تعاونی مسافربری کشور در این باره به «فرصت امروز» گفت: «خوشبختانه راننده‌های ایرانی در طول سال‌های گذشته به خوبی توان خود را نشان داده‌اند و شاید در این حوزه به مسیرهای بین‌المللی طولانی‌تر نیز بتوان فکر کرد.» به گفته وی، آنچه بیشترین تاثیر را در اجرایی شدن طرح‌های اینچنینی دارد، حمایت از فعالان و رانندگان ایرانی برای حضور در این عرصه و البته فراهم آوردن مقدماتی است که به نوسازی ناوگان و بهسازی شرایط منجر خواهد شد. 

هرچند هنوز سازمان راهداری برنامه خاصی برای اجرایی کردن فاز مسافرتی در کریدور خلیج‌فارس به دریای سیاه ارائه نکرده است اما شاید استفاده از توان این کریدور در این حوزه نیز قابل پیگیری باشد. با توجه به ثبت سابقه مثبت قطارهای گردشگری در ماه‌های گذشته و تمرکز ایران برای افزایش تعداد توریست‌ها شاید استفاده از این کریدور جدید در حوزه مسافرتی نیز قابل بررسی باشد.

با وجود تمام این صحبت‌ها اما شاید اصلی‌ترین کارایی و کاربرد این مسیر به موضوعات اقتصادی و احیای نفوذ ترانزیتی ایران اختصاص یابد. مسیری که با راه‌اندازی آن خطر قطع ارتباط کشور با اروپا به دلیل مشکلات موجود در کشور ترکیه به‌شدت کاهش خواهد یافت و این بار برای خودروهای ترانزیتی فرصتی به وجود می‌آورد تا از مسیری مجزا به دریای سیاه، بلغارستان، یونان و اروپای غربی راه پیدا کنند. شاید این بار جاده ابریشم از شمال غربی ایران عبور کند.

* ارتباط با کارشناس: j.hashemi1992@gmail.com