دولت دست صنعت خودرو را می گیرد؟

42 هزار و 450 دستگاه خودرو در پنج ماهه نخست سال جاری وارد کشور شده است. این آمار در حالی از سوی گمرک جمهوری اسلامی منتشر شده که افزایش بیش از 100درصد واردات خودرو سواری را نشان می‌دهد.

آماری نگران‌کننده برای خودروسازان داخلی که نشان از پیشروی خودروسازان چینی در بازار ایران دارد. در توضیح این نگرانی با یک چرخه روبه‌رو ‌هستیم، چرخه‌ای که مانند شمشیری دولبه عمل می‌کند. در آینده‌ای که محمدرضا نعمت‌زاده برای صنعت خودرو ترسیم کرده، تولید خودرو تا پایان سال یک میلیون و 200 هزار دستگاه و تا افق 1404 سه میلیون دستگاه پیش‌بینی خواهد شد.

از آنجایی‌که خودروسازی به‌عنوان کسب‌و‌کاری به شمار می‌رود که هزینه ثابت راه‌اندازی آن بالاست، برای تامین این هزینه ثابت و جلوگیری از زیان نیاز به جذب تقاضا دارد اما آنچه شواهد بازار نشان می‌دهد، مشتری ایرانی در حال روی برگرداندن از خودروی داخلی و جذب شدن نسبت به خودروهای خارجی وارداتی است که تقریبا در یک رنج قیمتی با خودروهای ایرانی البته با کیفیتی بهتر قرار دارند.

حالا برای اینکه خودروهای داخلی بتوانند تقاضای بیشتری را در بازار به سوی خود جذب کنند، نیاز است که کیفیت خود را افزایش داده و قیمت را کمی پایین‌تر بیاورند. از سوی دیگر، برای توسعه صنعت خودروساز ایران نیاز به ایجاد محدودیت برای واردات خودرو است که به گفته وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت فعلا برای ایجاد محدودیت در واردات برنامه‌ای ندارد. البته این ایجاد محدودیت مانند شمشیری دولبه است که از سویی ایجاد محدودیت در انتخاب مشتری به شمار می‌رود و از سوی دیگر، حمایت از تولید داخلی.

دو راهی دشواری که هر نوع تصمیم‌گیری درباره آن می‌تواند واکنش یک بخش را به دنبال داشته باشد. اما با آمارهایی که در واردات خودرو اعلام می‌شود، هر لحظه شرایط برای صنعت خودروسازی ایران سخت‌تر می‌شود، صنعتی که سهم زیادی در رشد اقتصادی کشور دارد. با این اوصاف برای توسعه صنعت خودروسازی چه می‌توان کرد؟ آیا باید جلوی واردات گرفته شود یا راه دیگری جایگزین آن شود؟

مصطفی جعفری، کارشناس صنعت خودرو در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» در این زمینه می‌گوید: «نگاه من به موضوع واردات خودرو مثبت نیست. تمام کشورهایی که اکنون در صنعت خودروسازی حرفی برای گفتن دارند و صاحب صنعت خودروی ملی هستند، برای دهه‌ها در بازارهای خود را به روی واردات بسته‌اند یا سیاست‌هایی نظیر شراکت با خودروسازان خارجی را در پیش گرفته‌اند. بنابراین ایجاد محدودیت در واردات می‌تواند نقش حمایتی برای صنعت خودرو داشته باشد، به شرط آنکه کیفیت خودروهای داخلی تا حدی بالا باشد که بتواند مشتری داخلی را به سمت خود جذب کند.»

جمشید پژویان، اقتصاددان و کارشناس صنعت خودرو اعتقاد دیگری دارد، او به «فرصت امروز» می‌گوید: «ما هنوز گمرک بالایی برای واردات خودرو داریم، باید یک مطالعه دقیق و کاربردی برای کاهش نرخ گمرک واردات خودرو انجام شود، زیرا ضرورت دارد نرخ گمرک در حدی باشد که ورود به بازار داخلی برای تولیدکنندگان خارجی راحت باشد تا زمینه رقابت برای خودروسازان داخلی فراهم شود.»

او در پاسخ به این پرسش که آیا نباید برای حمایت از خودروسازی داخلی، برای واردات خودرو ایجاد محدودیت شود؟ اظهار می‌کند: «ما 60 سال است که در بازار خود را به روی خودروسازان خارجی بسته‌ایم، چه اتفاقی افتاده است؟ این موضوع به تنهایی کفایت نمی‌کند، البته من هم با این اتفاق که بازار را دو دستی به خودروسازان چینی تقدیم کنیم، مخالفم، اما باید بدانیم صنعت خودروسازی ما دیگر نوزاد نیست، اگر از صنایع نوزاد حمایتی صورت می‌گیرد برای این است که آن صنایع بتوانند به یک نرخ کارآمد دست پیدا کنند، اما صنعت خودروسازی ما از این شرایط گذشته است.»

دومین صنعت بزرگ کشور، اکنون از نوزادی درآمده و به میانسالی رسیده، اما میانسالی که در بحران است و زیان می‌دهد. گویا صنعت خودروسازی ما به گرفتن دست‌های دولت عادت کرده و بدون این حمایت‌ها نمی‌تواند به خوبی راه برود. اکنون وقتش رسیده که دولت آرام آرام دست این صنعت را رها کند تا خودش دویدن را یاد بگیرد.

به گفته پژویان، هزینه سوخت و انرژی و نیروی کار پایین از مزیت‌هایی هستند که صنعت خودروسازی می‌تواند از آن برای بهبود کیفیت و رقابتی‌تر شدن استفاده کند و نگران واردات خودرو هم نباشد. حالا اما حال صنعت خودروسازی ایران خوب نیست، زیان می‌دهد و مشتری‌هایش را از دست می‌دهد. از سوی دیگر، رقبای شرقی‌اش هر روز جای آن را در بازار بومی خودش تنگ‌تر می‌کنند. اینها نکاتی است که باید در هر نوع تصمیم‌گیری درباره صنعت خودرو در نظر گرفته شود؛ تصمیمی که شاید شبیه یک شمشیر دولبه باشد.