دولت بدون زیرساخت در انتظار بخش خصوصی

در شرایط سیاسی کنونی و تحریم‌هایی که بر ایران اعمال شده، کشورهای غربی یا تمایل یا امکان سرمایه‌گذاری در ایران را ندارند، اما در این شرایط با سیاست‌گذاری‌هایی که در منطقه آزاد چابهار اعمال شده، شاهد حضور سرمایه‌گذاران خارجی در این منطقه و رونق آن هستیم، اما در این میان حضور کمرنگ بخش خصوصی داخلی در این منطقه مقوله قابل تاملی است. در شرایطی که بندر چابهار موقعیت استراتژیکی به دلیل دسترسی به آب‌های آزاد دارد و خطرات احتمالی که خلیج فارس با آن روبه‌رو است را ندارد اما باز هم نتوانسته بخش خصوصی را به خودش جلب کند. حتی بسته‌ها و تسهیلات تشویقی دولتی نیز در این زمینه کارا نبوده و همچنان منطقه، سرمایه‌گذاران داخلی را کم دارد. در این میان این شائبه به وجود آمده که دولت به دلیل قوانین حمایتی که وجود دارد و قانون تامین زمین با قیمت ارزان برای سرمایه‌گذاران بخش خصوصی نگران است تا در طولانی‌مدت منافع مالی‌اش را در منطقه از دست بدهد و بر این اساس اولویت را به سرمایه‌گذاران خارجی می‌دهد و چندان تبلیغاتی برای حضور بخش خصوصی داخلی در این منطقه ندارد، از این رو با مدیران بخش خصوصی این مساله را به بحث نشستیم که در ادامه می‌خوانید.

حسن احمدی جزنی، عضو هیات‌مدیره گروه صنعتی مبارک:
بندر چابهار، نسبت به بنادر دیگر ندارد
منطقه چابهار، از لحاظ استراتژیک نسبت به دیگر بنادر از اهمیت بالاتری برخوردار است، شما به‌عنوان بخش خصوصی آیا این از این مزیت بهره برده‌اید و در کل شرایط همتایان و بخش خصوصی را در این منطقه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
از آنجا که این منطقه شرایط ویژه‌ای نسبت به بندر بوشهر و بندرعباس ندارد ما برتری در این منطقه احساس نکرده‌ایم که بخواهیم از آن بهره ببریم و به همین دلیل چندان اطلاعی نیز از فعالیت دیگر بخش‌های خصوصی و میزان آن در این منطقه نداریم. این منطقه به دلیل نداشتن اسکله مناسب و وضعیت رفت‌و‌آمد آن و دیگر کمبود‌های زیرساختی این تمایل را ایجاد نکرده که احساس شود برتری نسبت به دیگر بنادر دارد، البته نداشتن اسکله بزرگ فقط معضل چابهار نیست و ما در بوشهر که بندر مهمی است و در زمینه کشاورزی آبزیان نقش کلیدی دارد نیز اسکله مناسب برای پهلوگیری کشتی نداریم و به ناچار با هزینه بالا حمل‌و‌نقلمان را از طریق بندر عباس انجام می‌دهیم.
 اگر در منطقه چابهار زیرساخت‌ها فراهم شود و سیاست‌های تشویقی اعمال شود که بخش خصوصی ببیند 5 تا 10 درصد سود بیشتری کسب می‌کند بی‌شک متمایل می‌شود که وارد این منطقه شود و در آن فعالیت کند. در این زمینه با آقای نعمت‌زاده از طریق اتحادیه صادرکنندگان مسائل را مطرح کرده‌ایم؛ اما هنوز این رایزنی‌ها به نتیجه نرسیده است. شرایط چابهار به مراتب نسبت به بندری چون بوشهر نامناسب‌تر است.
گفته می‌شود دولت به دلیل تسهیلاتی که باید به بخش خصوصی بدهد و به دنبال آن منافعی که از دست می‌دهد تمایل ندارد که بخش خصوصی وارد این منطقه شود، تا چه میزان این گفته‌ها را درست می‌دانید؟
در این زمینه اطلاعی ندارم، البته اینکه دولت از سرمایه‌گذاران خارجی استقبال می‌کند بی‌شک امر غیر‌قابل انکاری است و در حیطه اقتصاد هم این استقبال لازم است، اما اینکه آیا فراهم نکردن زیرساخت‌های مناسب دلیلی است که بخش خصوصی به این منطقه وارد نشود را نمی‌توان دلیل مناسبی برای عدم تمایل دولت برشمرد.
مطرح کردید که سود 5 تا 10درصدی نسبت به دیگر مناطق خواه ناخواه بخش خصوصی را به این منطقه می‌کشاند، دولت با تسهیلاتی که در اختیار بخش خصوصی قرار داده به سمتی رفته که این میزان سودآوری برای بخش خصوصی در این منطقه ایجاد شود؛ اما همچنان شاهد هستیم که بخش خصوصی برای حضور در این منطقه تمایلی از خود نشان نمی‌دهد، چرا؟!
در دنیا هر جا که جاذبه سودآوری بیشتری برای سرمایه‌گذار داشته باشد سبب جذب او می‌شود. اگر مواد اولیه دراین بندر فراهم باشد و دولت زیرساخت‌های لازم را فراهم کرده باشد بخش خصوصی با دیدن اینکه شرایط فراهم است و منافعش بیشتر از جاهای دیگر تامین می‌شود بی‌شک از حضور در این مناطق استقبال می‌کند. در حال حاضر تفاوتی میان این بندر و بندرعباس و بندر بوشهر دیده نمی‌شود و حتی امکانات آن کمتر از این دو منطقه است بنابراین طبیعی است که بخش خصوصی در شرایطی که حتی امنیت این منطقه را نیز برای سرمایه‌گذاری کافی نمی‌بیند به این منطقه وارد نشود. دولت اول باید زیرساخت‌ها را تامین کند، سپس مشوق‌های حضور را تقویت کند تا بخش خصوصی احساس کند زمان ورود به منطقه فرا‌رسیده است.

جواد سمساریلر، مدیر عامل شرکت حمل‌و‌نقل تین:
تا زیرساخت نباشد، بخش خصوصی وارد نمی‌شود
منطقه چابهار به دلیل موقعیت استراتژیکی که در منطقه دارد چندی است که مورد توجه سرمایه‌گذاران خارجی قرار گرفته و به سمتی حرکت می‌کند که در آینده‌ای نزدیک جایگاه مهمی به دست می‌آورد در این شرایط سهم بخش‌خصوصی ایرانی در این منطقه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اساسا بخش خصوصی تمایل دارد جاهایی ورود پیدا کند که امکانات زیرساختی در آن مهیا باشد. متاسفانه در چابهار این امکانات برای بخش خصوصی فراهم نشده است. بسیاری از کشتی‌های بزرگ هنوز امکان پهلو گرفتن در این بندر را ندارند، این شرایط سبب شده بخش‌خصوصی که تمایل به سرمایه‌گذاری در این منطقه داشته است، دلزده شود. ضعف‌های بزرگ حمل و نقل مانند نداشتن راه‌آهن و تردد محدود کامیون به این منطقه سبب شده که اگر بخش خصوصی بخواهد به این بندر وارد شود به دلیل فراهم نبودن سیستم حمل‌و‌نقل مناسب تمایلش را از دست بدهد. تردد محدود در این منطقه نیز تا حدی فضا را نا امن کرده که این امر سبب بی‌توجهی بیشتر بخش خصوصی به این منطقه شده است. بخش خصوصی بیشتر به دنبال مصرف‌کننده است، بخش بزرگی از مصرف‌کنندگان نیز در غرب و مرکز هستند و این مناطق فاصله زیادی با چابهار دارد که سبب می‌شود بخش‌خصوصی ترجیح دهد بنادر دیگری که به این مناطق نزدیک هستند را در اولویت قرار دهد تا در کمترین زمان و در شرایط مناسب‌تر بتواند کالایش را به دست مصرف‌کننده برساند.
تا زمانی که بخش خصوصی وارد این منطقه نشود و تمایل به سرمایه‌گذاری وجود نداشته باشد فکر می‌کنید چه انگیزه‌هایی دولت را بر آن می‌دارد که زیرساخت‌ها را فراهم کند؟
همان‌طور که اشاره کردم، زیرساخت که فراهم باشد بخش‌خصوصی به سرمایه‌گذاری در این منطقه ترغیب می‌شود. این منطقه باید امکان پهلو گرفتن کشتی‌های بزرگ را داشته باشد و وقتی این اسکله‌ها ایجاد شود این منطقه پتانسیل سرمایه‌گذاری پیدا می‌کند. ما در جلساتی که با دولت داشته‌ایم از آنها خواسته‌ایم که این اسکله‌ها را ایجاد کند و با ورود گندم، جو و دیگر کالاهای اساسی مصرفی از این منطقه رونقی در آن ایجاد کند تا بخش خصوصی هم تمایل پیدا کند از این منطقه بهره ببرد و در آن سرمایه‌گذاری کند. اگر خط کشتیرانی دولت که به نام جمهوری اسلامی است در این منطقه پویا شود و مقصد واردات 90 درصدی را که در دستان خود دولت است در این منطقه قرار دهد-در حال حاضر به دلیل بعد مسافت بنادری مثل بوشهر و بندر عباس را در اولویت دارد- می‌تواند بخش خصوصی را نیز تشویق کند تا وارد این منطقه شود.
قوانینی در این منطقه وجود دارد که نقش حمایتی بالایی از بخش خصوصی دارد مانند اینکه دولت موظف است تا زمین‌هایی را با قیمت پایین و حتی رایگان در اختیار بخش خصوصی قرار دهد، اما برخی معتقدند دولت این شرایط را به نفع خودش نمی‌داند و ترجیح می‌دهد سرمایه‌گذار خارجی به این منطقه وارد شود؛ زیرا احساس می‌کند با در اختیار گذاشتن زمین‌های رایگان و ارزان در اختیار بخش خصوصی پس از مدتی که این منطقه رشد کرد و به دنبال آن زمین قیمت‌ بالایی پیدا کرد با توجه به اینکه منطقه آزاد است و امکان گرفتن مالیات نیز فراهم نیست منافعش را از دست می‌دهد؛ شما این امر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تصور من این نیست که دولت به دنبال منافع اینچنینی در این منطقه باشد. به نظر من اگر این منطقه رونق پیدا کند به دنبال آن دولت منافع این رشد را کسب خواهد کرد. با رونق منطقه اشتغال‌زایی می‌شود و وقتی رونق اقتصادی ایجاد شود این رونق وارد جریان اقتصادی کل کشور می‌شود و اقتصاد را شکوفا می‌کند. به همین دلیل زیرساخت‌ها مهم هستند و با ایجاد آنها و جذب بخش خصوصی منافع دولت تامین خواهد شد. برای مثال صنعت فولاد می‌تواند بهره خوبی از موقعیت این منطقه ببرد؛ ولی به دلیل نبود زیرساخت تمایلی به آن نشان نمی‌دهد، بنابراین فکر نمی‌کنم درآمد بخش خصوصی از درآمد دولت جدا باشد و دولت احساس کند که آمدن بخش‌خصوصی منافعش را به خطر می‌اندازد.
حال جدا از اینکه دولت باید زیرساخت‌ها را فراهم کند و همین نبود زیرساخت‌ها سبب شده که این منطقه مورد توجه بخش خصوصی قرار نگیرد؛ اما نمی‌توان موقعیت استراتژیک این منطقه و دسترسی آن به آب‌های آزاد را نادیده گرفت، مقوله‌ای که سبب شده سرمایه‌گذاران خارجی به این منطقه تمایل نشان دهند؛ آیا بخش خصوصی این نیاز را نمی‌بیند که با حضور در این منطقه و سرمایه‌گذاری در آن خود را از بسیاری از محدودیت‌های دیپلماتیک که ممکن است در شرایط خاص بنادر دیگر را که در منطقه خلیج فارس قرار دارند تحت تاثیر قرار دهد، دور کند؟
بخش خصوصی در بسیاری مواقع به سرمایه‌گذاری تمایل نشان داده و حتی در جاهایی وارد عمل شده است، اما متاسفانه قوانین ثابتی وجود ندارد و با تغییر دولت‌ها این قوانین دستخوش تغییر می‌شود و از این جهت بخش خصوصی حاشیه امنی برای سرمایه‌گذاری ندارد. حتی قیمت‌ها هم تضمینی ندارد و مدام قیمت‌گذاری‌ها تغییر می‌کند و سرمایه‌گذار هم نگران است امنیت مالی‌اش به خطر بیفتد. بخش خصوصی تمایل دارد در هر جا که فضا فراهم باشد سرمایه‌گذاری کند؛ اما در شرایط موجود و با قوانین ناپایدار، سرمایه این بخش عاطل و باطل مانده و سبب شده اقتصاد آنچنان که انتظار می‌رود رشدی نداشته باشد. دولت باید شرایط پایداری را فراهم کند که قیمت‌گذاری سالی یکبار انجام شود و قوانین پایداری وجود داشته باشد تا بخش خصوصی به دور از نگرانی وارد کارزار سرمایه‌گذاری شود.