خصولتی‌ها یا خصوصی‌ها، مسئله این است

سال 1393 برای بندر شهید رجایی روزهای خوشی به بار آورده است.خبرهایی كه شاید باعث شود، پس از سال‌ها این بندر حركت خود را در مسیر تبدیل شدن به هاب منطقه كلید بزند.
پس از تحریم شركت تایدواتر، به‌عنوان اپراتور اصلی بندر شهید رجایی در سال‌های گذشته، بسیاری از خطوط كشتیرانی خارجی و بین‌المللی در مسیرهای خود دور این بندر را خط كشیدند و این به معنی شروع روزهای نه چندان خوش یكی از بزرگ‌ترین بنادر اقتصادی منطقه بود.
پایدار ماندن تحریم تایدواتر باعث شد سازمان بنادر ایران، تصمیم به خارج كردن نام این شركت از لیست شرکت‌های فعال بندر رجایی كند تا شاید بار دیگر صدای سوت كشتی‌های خارجی در ساحل جنوبی ایران شنیده شود.
ترفندی كه به‌زودی تاثیر خود را گذاشت و بندر شهید رجایی را دوباره به مسیر كانتینرهای خارجی وارد كرد. شركت ون‌های تایوان در روزهای ابتدایی مردادماه امسال نخستین محموله اقتصادی خود را به بندر رجایی وارد كرد تا كار توسعه این بندر از سر گرفته شود.
به دنبال آن چند شركت خارجی دیگر از آسیا و اروپا نیز درخواست رسمی خود برای پهلوگیری در بندررجایی را مطرح كردند تا جایی که رییس سازمان بنادر و دریانوردی ایران اعلام كرد، چند شركت خارجی از كشورهای مختلف منطقه و جهان برای ورود به بندر شهید رجایی اعلام آمادگی كرده‌اند و در حال ارزیابی شرایط برای برنامه‌ریزی طولانی‌مدت در این زمینه هستند.
آنچه تحریم‌های بزرگ‌ترین بندر ایران را دور زد، اما انتخاب دو شركتی بود كه در سابقه اقتصادی آن ابهام وجود نداشت و جزو شركت‌های دولتی نیز به حساب نمی‌آمدند، هر چند دوره فعالیت آنها برچسب موقت دارد. دو شركت بتا و سینا از سوی سازمان بنادر به‌عنوان اپراتورهای جدید ترمینال‌های یك و دو بندر شهید رجایی معرفی شدند، طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته این شركت‌ها تا پایان سال 93، وظیفه تخلیه و بارگیری كشتی‌های بندر رجایی را برعهده گرفتند تا سازمان بنادر با طراحی شرایط لازم و مقدمات ابتدایی كار با برگزاری یك مناقصه عمومی و بین‌المللی اپراتور قطعی بندر شهید رجایی را تعیین كند.
هر چند زمان دقیق برگزاری این مناقصه هنوز مشخص نشده، اما قطعا با آغاز سال 94، اپراتوری جدید در این بندر آغاز به كار خواهد كرد، هر چند به نظر می‌رسد، با توجه به تجربه موفق دو شركت بتا و سینا در تسریع عملیات پهلوگیری كانتینرها، به احتمال بسیار زیاد اپراتوری قطعی این بندر بزرگ، به دو شركت واگذار خواهد شد.
با توجه به عمومی و بین‌المللی‌بودن ماهیت این مناقصه، احتمال پیشتازی خارجی‌ها نیز در ایفای نقش در بندر رجایی وجود دارد، اما با توجه به حضور تاثیرگذار بخش‌خصوصی در سال جاری كه به رفع تحریم این بندر منتهی شد، شاید نگاه سازمان بنادر نسبت به واگذاری دائمی كار به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی مثبت شده و تجربه‌ای ویژه‌ آغاز شود.

خصولتی‌ها جای خصوصی‌ها را گرفته‌اند
هر چند عرصه دریای ایران از معدود حوزه‌هایی بوده كه با توجه به حمایت‌های سازمان بنادر سرمایه بالایی را از بخش خصوصی به سمت خود جذب كرده، اما گاهی اوقات بزرگی پروژه‌ها و هزینه‌های هنگفت آنها باعث شده خصولتی‌ها به جای بخش خصوصی واقعی بنشینند و این امر نگرانی‌هایی را در بین سرمایه‌گذاران به وجود آورده و سرنوشت مناقصه را خاكستری كرده است هر چند به اعتقاد كارشناسان با توجه به فضای اعتماد بین سازمان بنادر و البته عملكرد مثبت این سال‌های بخش خصوصی این بخش در مناقصه پایان سال شانس كمی ندارد.
مشاور مدیر عامل شركت ملی نفت‌كش ایران معتقد است: هرچند هنوز در بعضی نقاط خصولتی‌ها به فعالیت خود ادامه می‌دهند، اما حضور بخش خصوصی واقعی نیز با توجه به پایانه‌های فعال و سرمایه‌گذاری‌های این بخش در بنادر ایران به شكلی واقعی قابل احساس است و این موضوع برای آینده امید زیادی به وجود می‌آورد.
محمد سمیعی، در گفت‌وگو با «فرصت امروز» با بیان اینكه بالا بودن هزینه اجرای برخی از طرح‌های بزرگ در بنادر باعث محدود شدن عملكرد بخش خصوصی در برخی از حوزه‌ها شده است، اظهار كرد: اگر طرح‌های بزرگ تاكنون به خصولتی‌ها رسیده در كنار برخی محدودیت‌ها در بخش خصوصی به سیاست‌های حمایتی نیز مربوط می‌شود اگر نهادهای حاكمیتی به جای خصولتی‌ها، حمایت‌های خود را متوجه بخش خصوصی كنند این شركت‌ها توان انجام بسیاری از طرح‌های بزرگ را دارند.
به گفته وی، در صورتی كه امكانات تخلیه و بارگیری كه در اختیار سازمان بنادر است، به بخش خصوصی اجاره داده شود یا حتی امكان مشاركت در آن فراهم شود، سرمایه‌گذاران داخلی توانایی دارند بسیاری از پروژه‌های بزرگ بندرهای ایران را به دست گیرند حتی می‌توان با تركیب كردن توان چند شركت داخلی با یكدیگر این مهم را انجام داد.
این كارشناس امور دریا به صحبت‌های وزیر راه درباره لزوم رقابت‌پذیر شدن بنادر ایران در قبال بنادر فعال در منطقه اشاره كرد و گفت: اگر می‌خواهیم روزی به این هدف برسیم نباید كشتی‌های خارجی برای پهلوگیری مجبور به صف كشیدن در بنادر ایران باشند نمی‌توان از نظر امكانات و تجهیزات از دیگران عقب افتاد. در سال‌های گذشته بخش خصوصی در تخلیه كانتینرها سرعت بالایی گرفته و باید از این فرصت به بهترین نحو بهره برد و با مدیریت مناسب تعرفه‌ها امكان این رقابت را در داخل كشور به وجود آورد.
سمیعی با بیان اینكه سازمان بنادر به‌عنوان نهادی حاكمیتی باید كار اجرایی را كنار بگذارد، اظهار كرد: امروزه، حجم گسترده‌ای از كار اجرایی دریایی در جهان به دستان سرمایه‌گذاران غیر‌دولتی انجام می‌شود و ما نیز باید با اعتماد به این بخش فضای فعالیت آن را بالا ببریم.
هر چند این سخنان نشان‌دهنده امیدی است كه بخش خصوصی در سال‌های گذشته با عملكرد مثبت خود به وجود آورده، اما با توجه به حضور رقبای خارجی و حتی داخلی قدرتمندی كه به دنبال اپراتوری بندر شهید رجایی هستند، سرنوشت مناقصه مشخص نیست و باید دید اعتماد به سرمایه‌گذاران داخلی باعث سرعت گرفتن رشد مهم‌ترین بندر ایران خواهد شد یا بار دیگر شركت‌هایی كه امتحان خود را پس داده‌اند، اپراتوری بندر رجایی را در اختیار می‌گیرند.