خسارت قطع سامانه آنلاین معاملات کارگزاری قابل پیگرد است؟

یکی از مشکلاتی که فعالان بازار اخیراً با آن درگیر بوده‌اند مربوط به قطعی سیستم معلاملات آنلاین به خصوص در زمان عرضه‌های اولیه بوده است که مورد سوال بسیاری از سهامداران از بخش وکیل بورس قرارگرفته است. مشکلاتی که هنگام معامله آنلاین یا برخط صورت می‌پذیرد یا منتسب به شرکت مدیریت فناوری سازمان است یا منتسب به کارگزاری است. مشکلاتی که تاکنون گزارش شده است ازقبیل:

1- هنگ کردن سامانه‌های معاملاتی در زمان‌های بالارفتن معاملات و حجم صف‌های خریدوفروش

2- مخفی شدن صف‌های خریدوفروش در سامانه TSETMC در زمان‌های وجود صف‌های سنگین
3- نشان ندادن سفارش معاملات توافقی در دفتر سفارشات سامانه‌های کارگزاری

4- بالاتر بودن قیمت سفارش خرید از سفارش فروش نشان داده شده در سامانه TSETMC

5- عدم ثبت سفارش معامله‌گران آنلاین در زمان عرضه‌های اولیه، با وجود وارد کردن سفارش در ثانیه‌های اولیه است.

اشکال‌های به‌وجود آمده در سیستم‌های سفارش‌گیری مقطعی عنوان شده است و با ارتقای سیستم‌ها تقریباً در حال رفع شدن است. گم شدن سفارش‌ها نیز در موارد معدود رخ داده که مورد جدیدی گزارش نشده است. درخصوص مشکل عمده که مربوط به ورود و عدم ورود سفارش است علت پهنای باند اینترنت مؤثر دانسته شده است. مشکلات به‌وجود آمده عموما مربوط به سامانه معاملات است و طبق دستورالعمل خریدو فروش آنلاین کارگزار و سازمان در این خصوص هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال مشتریان نخواهند داشت.

چنانچه مشکلاتی به‌وجود‌ آید که منتسب به شخص کارگزار باشد در این صورت می‌توان از مسئولیت کارگزار صحبت به میان آورد چراکه اولاً کارگزار مکلف است به درخواست و سفارشات مشتریان پاسخ دهد (ماده116دستورالعمل معاملات)و همچنین با اتخاذ رویه‌های مطمئن نسبت به اطلاع‌رسانی به مشتریان اقدام کند. (ماده19دستورالعمل معاملات برخط).
در ورود خسارت نسبت به مشتریان جای تردید روا نیست اما در قواعد مسئولیت مدنی و جبران خسارت آنچنان انعطافی که بتوان با استفاده از آنها حکم به جبران خسارت داد، دیده نمی‌شود.

در دنیای کنونی و به خصوص بازار اوراق بهادار لحظه‌ها تعیین‌کننده بوده قطعی و مشکلات معاملات آنلاین ضررهای هنگفتی را به مشتریان (و حتی کارگزار به علت محرومیت از کارمزد)وارد می‌کند. در حقوق مسئولیت مدنی قاعده‌ای وجود دارد به نام قطعیت ورود خسارت بدین مضمون که خسارت باید به‌طور حتم وارد شده باشد اما در مسئله مورد بحث حکم به قطعیت خسارت دور از ذهن است چرا که به فرض ثبت سفارش بازهم صورت پذیرفتن معامله منوط به تحقق شرایطی دیگر است لذا طرح دعوی خسارت ممکن است راهگشا نباشد.

با این وجود باید نسبت به هرپرونده درخصوص همان مورد حکم صادر کرد و چنانچه نسبت به ورود خسارت به مشتری قطعیت پیدا کنیم در صدور حکم به جبران خسارت جای هیچ تردیدی نیست. نظر به تخصصی بودن امر و پیچیدگی‌های طرح دعوی خسارت و دفاع از آن به زیان دیدگان توصیه می‌شود از طریق وکیل یا مشاور متخصص اقدام به پیگیری پرونده خود کنند.

* کارشناس بازار سرمایه